Прагляд крыніцы для Спэцыяльная тэорыя адноснасьці

'''Спэцыяльная тэорыя адноснасьці'''<ref>{{Кніга|аўтар=[[Н.А. Вераскоўская]].|частка=[https://slounik.org/bnt21/l30 Эйнштейнова теория относительности — Эйнштэйнава тэорыя адноснасьці]|загаловак=Слоўнік фізічнае тэрмінолёгіі|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt21/|адказны=рэд. [[А.Ю. Міцкевіч]], каміс. [[Яўхім Сіроцін]], [[Яўген Сьняткоў]], [[Aляксандар Круталевіч]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Інбелкульт]]|год=1929|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}</ref> (СТА; {{мова-наркамаўка|спецыяльная тэорыя рэлатыўнасці|скарочана}}<ref>{{Літаратура/Расейска-беларускі фізычны слоўнік (1994)|к}} С. 241.</ref>, СТР) — тэорыя, якая апісвае рух, законы [[мэханіка|мэханікі]] й прасторава-часовых адносінаў пры [[хуткасьць|хуткасьцях]], блізкіх да [[хуткасьць сьвятла|хуткасьці сьвятла]].

У рамках СТА [[клясычная мэханіка]] [[Ісак Ньютан|Ньютана]] зьяўляецца набліжэньнем нізкіх хуткасьцяў. Абагульненьне СТА для гравітацыйных палёў завецца [[Агульная тэорыя адноснасьці|агульнай тэорыяй адноснасьці]]. Адхіленьні ў працяканьні фізычных працэсаў, якія апісваюцца тэорыяй адноснасьці, ад эфэктаў, прадказваемых клясычнай мэханікай, завуць адноснымі эфэктамі. Хуткасьці, пры якіх гэтыя эфэкты робяцца істотнымі — адноснымі хуткасьцямі. СТА мяркуе шырокі спэктар наступстваў, якія былі экспэрымэнтальна правераны<ref>Tom Roberts and Siegmar Schleif (October 2007). [http://www.edu-observatory.org/physics-faq/Relativity/SR/experiments.html «What is the experimental basis of Special Relativity?»] Usenet Physics FAQ.</ref>, як то прынцыпы [[Лёрэнцавае скарачэньне|скарачэньня даўжыні]], [[адноснае запаволеньне часу|запаволеньня часу]], [[адносная маса|адноснай масы]], [[эквівалентнасьць масы і энэргіі|эквівалентнасьці масы й энэргіі]], [[хуткасьць сьвятла|мяжы ўнівэрсальнай хуткасьці]] й [[адноснасьць адначасовасьці|адноснасьці адначасовасьці]]. Яна замяніла звычайны панятак абсалютнага ўнівэрсальнага часу паняткам часу, які залежыць ад сыстэмы адліку й прасторавага становішча. Замест таго, інварыянтны прамежак часу паміж двума падзеямі ёсьць інварыянт інтэрвалу прасторы. У спалучэньні зь іншымі законамі [[фізыка|фізыкі]], гэтыя два пастулаты спэцыяльнай тэорыі адноснасьці прадказваюць эквівалентнасьць масы й энэргіі, выказанае ў формуле эквівалентнасьці масы й энэргіі E = mc<sup>2</sup>, дзе c ёсьць хуткасьць сьвятла ў [[вакуўм]]е<ref>Albert Einstein (2001). [http://books.google.com/?id=idb7wJiB6SsC&pg=PA50 «Relativity: The Special and the General Theory»]. Routledge. p. 48. ISBN 0-415-25384-5.</ref><ref>Richard Phillips Feynman (1998). [http://books.google.com/?id=ipY8onVQWhcC&pg=PA68 «Six Not-so-easy Pieces: Einstein's relativity, symmetry, and space–time»]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Basic Books. p. 68. ISBN 0-201-32842-9.</ref>.

Вызначальнай рысай спэцыяльнай тэорыі адноснасьці зьяўляецца замена [[пераўтварэньні Галілея|пераўтварэньняў Галілеявай]] клясычнай мэханікі на [[пераўтварэньні Лёрэнца]]. Час і прастора ня могуць быць вызначаны асобна адзін ад аднаго. Прастора й час пераплятаюцца ў адзіны кантынуўм, вядомы як [[прастора-час]]. Падзеі, якія адбываюцца ў той жа час для аднаго назіральніка могуць адбывацца ў розны час для іншага.

Тэорыя называецца «спэцыяльнай», таму што ў ёй прымяняецца прынцып адноснасьці толькі для асобных выпадкаў [[інэрцыяльная сыстэма адліку|інэрцыяльных сыстэмаў адліку]]. [[Альбэрт Айнштайн|Айнштайн]] пазьней апублікаваў дакумэнт па [[Агульная тэорыя адноснасьці|агульнай тэорыі адноснасьці]] ў [[1915]] годзе, у гэтай працы Альбэрт апісаў прынцып у агульным выпадку, дзе, у прыватнасьці, былі растлумачаны прынцыпы [[гравітацыя|гравітацыі]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_891-921.pdf Zur Elektrodynamik bewegter Körper]. Арыгінальны тэкст працы Айнштайна {{ref-de}}
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/einsteins-theory-of-special-relativity/ Astronomy Cast]. Айнштайнава спэцыяльная тэорыя адноснасьці {{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20130321052504/http://www.relativitycalculator.com/E=mc2.shtml Адносны калькулятар], які робіць вылічэньні па формуле E = mc<sup>2</sup> {{ref-en}}
* [http://digitalcommons.unl.edu/physicskatz/49/ Уводзіны ў спэцыяльную тэорыю адноснасьці] Робэрта Каца {{ref-en}}
* [http://www.spacetimetravel.org/ Прастора-часавае падарожжа]. Візуальныя эфэкты заснаваныя на спэцыяльнай тэорыі адноснасьці {{ref-en}}

[[Катэгорыя:Спэцыяльная тэорыя адноснасьці| ]]
[[Катэгорыя:Фізыка]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]