Прагляд крыніцы для Сапегі

{{Іншыя значэньні}}
{{Род
|Назва                  = Сапегі
|Назва ў родным склоне  = Сапегаў
|Лацінка                = Sapiehi
|Герб                   = Herb Sapiehów.PNG
|Шырыня выявы           = 
|Подпіс выявы           = Герб [[Ліс (герб)|Ліс]]
|Дэвіз                  =
|Дэвіз па-беларуску     =
|Краіна паходжаньня     = [[Вялікае Княства Літоўскае]]
|Тытул                  =
|Тытулы                 =
|Прызнаныя ў            = [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Царства Польскае]], [[Аўстра-Вугоршчына]], [[Расейская імпэрыя]] 
|Першы з роду           = [[Сямён Сапіга|Сямён Сапега (Сапіга)]]
|Апошні з роду          =
|Адгалінаваньне роду    =
|Адгалінаваньні ад роду =
}}
'''Сапе́гі''' — [[шляхта|шляхецкі]] род гербу [[Ліс (герб)|Ліс]] [[беларусы|беларускага]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Сапегі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 545.</ref><ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Сапегі // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 223.</ref> паходжаньня; у XVI стагодзьдзі ўвайшоў у лік [[магнат]]аў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]].

У XV—XVIII стагодзьдзях валодалі буйнымі [[лятыфундыя]]мі і мелі значны ўплыў — займалі найвышэйшыя дзяржаўныя, адміністрацыйныя і вайсковыя пасады — сярод іх 25 ваяводаў, 4 [[кашталян]]ы, 3 [[Гетман вялікі літоўскі|вялікія]] і 1 [[Гетман польны літоўскі|польны]] гетман, 2 [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлеры]] і 3 [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлеры]], 3 [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалкі вялікія]], 3 генэралы артылерыі, 2 біскупы, некалькі [[Маршалак дворны літоўскі|маршалкаў надворных]] ды іншыя, агулам 16 Сапегаў займалі дыгітарскія пасады.

Лічыліся другім паводле значнасьці, пасьля [[Радзівілы|Радзівілаў]], магнацкім родам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Ад пачатку былі [[праваслаўе|праваслаўнымі]], у другой палове XVI стагодзьдзя некаторыя выхадцы з роду далучыліся да [[пратэстанцтва]], аднак ужо ў канцы XVI стагодзьдзя ўсе Сапегі перайшлі ў [[каталіцтва]].

== Паходжаньне ==
[[Файл:Sapiehi. Сапегі (J. Łoski, 1855).jpg|міні|Коданская галерэя партрэтаў, каля 1720 г. Літаграфія 1855 г.]]

Паводле радаводаў, складзеных ў XVII—XVIII стагодзьдзях, паходжаньне Сапегаў выводзілася ад легендарнага кашталяна троцкага [[Пунігайла|Пунігайлы]], нібы сына [[Нарымонт|Нарымонта Гедзімінавіча]], сын якога Сунігайла Пунігайлавіч нібы ахрысьціўся з імем Сямён. Гэтая генэалёгія засноўвалася на «''Historia Illustris domus Sapiehianae''» (Вільня, 1724 год), панэгірычным творы [[Антоні Алаіз Міштольт|Антонія Алаіза Міштольта]], на падставе якога Сапегі прэтэндавалі на тытул князёў. Аднак А. Банецкі, Ю. Вольф і У. Сямковіч у сваіх дасьледаваньнях паказалі, што Сапегі паходзяць ад [[Сямён Сапіга|Сямёна Сапігі (Сапегі)]] (упамінаецца ў 1440-я гады), пісара гаспадарскага пры [[Казімер Ягелончык|Казімеры Ягайлавічы]]. Нашчадкі ж гістарычнага [[Ян Сунігайла|Сунігайлы]], кашталяна троцкага, згодна з дасьледваньнямі У. Сямковіча ня мелі нічога агульнага з Сапегамі.

Ад пачатку маёнткі Сапігі і яго сыноў знаходзіліся ў Смаленскай зямлі: [[Ельня]], Гарадзішча, [[Апакаўскі Пасад]], але праз войны Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам страцілі іх, у вайну 1500—1503 гадоў — Гарадзішча і Апакаў, у вайну 1512—1522 гадоў — Ельню. Аднак Сапегі, як і шмат іншых баярскіх і княскіх родаў, захавалі вернасьць Вялікаму Княству Літоўскаму.

== Гісторыя ==

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Leŭ Sapieha. Леў Сапега (1833).jpg|міні|[[Леў Сапега]] — найвыдатнейшы з роду Сапегаў]]

[[Сямён Сапіга]] меў чатырох сыноў, зь якіх [[Багдан Сапега|Багдан]] і [[Іван Сапега|Іван (Івашка)]] сталі пачынальнікамі 2 галоўных лініяў роду — чарэйска-ружанскай і коданскай (пазьней кожная зь іх працягвала драбіцца).

Багдан Сямёнавіч (да 1450 — па 1512) праз шлюб з князёўнай з [[Друцкія-Сакалінскія|Друцкіх-Сакалінскіх]] атрымаў мацярынскія маёнткі сваёй жонкі: Чарэю ў Лукомскім княстве, Белую (сучасны Лепель) на Полаччыне, Тухачоў пад Віцебскам — пазьнейшае ядро ўладаньняў Сапегаў.

Іван (Івашка) Сямёнавіч (каля 1450—1517) як і бацька, зрабіў кар’еру ў якасьці пісара гаспадарскага, потым сакратара. Выконваючы некалькі пасольскіх ды іншых дыпляматычных даручэньняў, ён атрымаў за службу шмат наданьняў, зь якіх найбуйнейшымі былі [[Друя]], [[Іказьнь (вёска)|Іказьнь]] і Пагост на Браслаўшчыне, [[Боткі]] на Падляшшы, [[Кодань]] на Берасьцейшчыне.

Да другой паловы XVI стагодзьдзя Сапегі не вылучаліся сярод іншай шляхты ні высокімі пасадамі, ні асаблівым багацьцем. Але выхадцы з абедзьвюх галін (асабліва старэйшай — чарэйскай) пашыралі свае ўладаньні. Іван Багданавіч і яго сын Іван праз шлюбы і выслугі набылі Палону, Лемніцу і Астроўну ў [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскім ваяводзтве]], вялікую частку спадчыны князёў Друцкіх (Талачын і Старасельле каля Друцку, Горы і Горкі за Дняпром, Дзярэчыя Лукі на Віцебшчыне каля сучаснага Суража і інш.), Ляйпунікі ў Літве. Януш Багданавіч праз шлюб з княжной Крошынскай атрымаў Лунна на Гарадзеншчыне. Выхадзец з малодшай — коданскай галіны [[Павал Сапега (памёр у 1579)|Павал Сапега]], пазьней ваявода новагародзкі, дзякуючы шлюбу з князёўнай з Гальшанскіх, набыў частку Гальшан, а таксама Станькава і Жыцін у [[Менскае ваяводзтва|Менскім ваяводзтве]]. Праўда, па сьмерці яго брата Міхала Іказьненскі замак і іншыя браслаўскія ўладаньні Сапегаў часова адышлі да нашчадкаў з жаночай лініі.

[[Файл:Vysokaŭski zamak. Высокаўскі замак (N. Orda, 1877-83).jpg|міні|Замак Сапегаў у [[Высокае|Высокім]]]]

Узвышэньне роду зьвязваецца зь дзейнасьцю [[Леў Сапега|Льва Сапегі]], які на працягу свайго жыцьця займаў ледзь ня ўсе найважнейшыя пасады ў дзяржаве — быў падканцлерам, канцлерам, вялікім гетманам, ваяводам віленскім. Спачатку перайшоўшы з праваслаўя ў кальвінізм, Леў Сапега пазьней прыняў каталіцтва, быў адным з прыхільнікаў караля Жыгімонта Вазы, пры якім асабліва ўзмацнілася [[Контрарэфармацыя]]. Багацьці яго няўхільна пашыраліся; да бацькоўскай і мацярынскай спадчыны Леў далучыў [[Ласосін]], [[Ружаны|Ружану]] і [[Зэльва|Зэльву]] на Слонімшчыне, [[Асьвея|Асьвею]] і [[Бешанковічы]] на Полаччыне, [[Бялынічы]], [[Цяцерын]] і [[Круглае]] ў [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], частку ўладаньняў князёў Лукомскіх, [[Зьдзецел]] на Наваградчыне, [[Чарнобыль]] на Кіеўшыне і шмат больш дробных уладаньняў. Ён жа выкупіў [[Іказьнь (вёска)|Іказьнь]] і Друю ў нашчадкаў коданскай галіны роду Сапегаў. У валоданьні Льва Сапегі знаходзіліся і вялізныя дзяржаўныя маёнткі (староствы): [[Слонім]], [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслач]], [[Магілёў]], [[Куранец]], [[Маркава (Менская вобласьць)|Маркава]], [[Мядзел]] і інш. У выніку шлюбу яго сына Яна Станіслава з дачкой і спадчыньніцай Яна Караля Хадкевіча род Сапегаў прыдбаў маёнткі [[Быхаў]], [[Ляхавічы]], [[Цімкавічы]], [[Любашанскае староства]] і шмат іншых уладаньняў. Багацьці Льва Сапегі дазвалялі яму нават фінансаваць вайну з Швэцыяй за Інфлянты. Ён жа быў і адным з натхняльнікаў выправы на Маскву ў час г.зв. смуты ў Масковіі пачатку XVII ст.

[[Файл:Sapieha, Pahonia. Сапега, Пагоня (1858).jpg|міні|Вялікі герб роду Сапегаў, створаны ў 1858—1859 гг.]]

Вялізныя багацьці Льва Сапегі і яго сыноў па сьмерці ў 1656 годзе апошняга зь іх, Казімера Льва, былі падзеленыя паміж аддаленымі родзічамі і сваякамі. Найбольшую іх частку атрымаў траюрадны брат Казімера Льва — [[Павал Ян Сапега]], які і без таго меў немалыя маёнткі ([[Высокае]] на Берасьцейшчыне і [[Беліца]] ў Аршанскім павеце). Цяпер да іх далучыліся Ружана, Ляхавічы, Быхаў, Чарэя, Косава. Павал Ян увайшоў у лік найбуйнейшых магнатаў, што спрыяла і яго палітычнаму ўзвышэньню. У 1656 годзе, у крытычны час [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Крывавага патопу]], ён атрымаў [[Віленскае ваяводзтва]] і гетманскую булаву. Менавіта пад яго кіраўніцтвам вайна з Маскоўскай дзяржавай і Швэцыяй скончылася пасьпяхова, тэрыторую Вялікага Княства ачысьцілі ад маскоўскіх войскаў.

Пры сынах Паўла Яна магутнасьць Сапегаў дасягнула максымуму. Кароль і вялікі князь [[Ян Сабескі]], каб процідзеяць роду [[Пацы|Пацаў]], даваў найвышэйшыя дзяржаўныя пасады Сапегам, якія ў сваю чаргу ня грэбавалі злоўжываньнямі. [[Казімер Ян Сапега]], які праз шлюб з дачкой [[Юры Караль Глябовіч|Юрыя Караля Глябовіча]] атрымаў палову спадчыны апошняга, у 1680-я гады дасягнуў дамінаваньня ў Вялікім Княстве. У 1696 годзе супраць Сапегаў пачалося адкрытае змаганьне большай часткі шляхты Вялікага Княства на чале зь віцебскім кашталянам Коцелам. На сойме 1696 году шляхце ўдалося правесьці канчатковае ўраўнаваньне сваіх правоў з правамі польскай шляхты («каэквацыя»), у тым ліку ў кантролі над дзейнасьцю найвышэйшых службовых асобаў, і хоць сойм 1697 году пацьвердзіў «каэквацыю» і прымірыў абодва бакі, канфлікт паміж Сапегамі і шляхтай працягваўся.

[[Файл:Дворец Сапег.jpg|міні|[[Палац Сапегаў (Львоў)|Палац Сапегаў]] у [[Львоў|Львове]]]]

Па абраньні ў 1697 годзе саксонскага кюрфюрста Аўгуста Моцнага каралём польскім і вялікім князем літоўскім К. Я. Сапега павёў курс на аддзяленьне Вялікага Княства ад Кароны з мэтаю захапіць вялікакняскую ўладу. 14 верасьня 1700 году імпэратар [[Леапольд I]], каб узмацніць свой уплыў у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], надаў прадстаўнікам чарэйска-ружанскай лініі роду Сапегаў тытул князёў Сьвятой Рымскай імпэрыі. Маючы войска ў 9 тысячаў наёмнікаў, Казімер Ян Сапега быў блізкі да сваёй мэты — толькі ўзброеная кааліцыя [[Караль Станіслаў Радзівіл (канцлер вялікі літоўскі)|Караля Станіслава Радзівіла]], князёў Агінскіх, Вішнявецкіх і іншых магнатаў, пачаўшы супраць Сапегаў сапраўднаю грамадзянскую вайну, здолела перамагчы іх у [[бітва пад Алькенікамі|бітве пад Алькенікамі]] (1700 год) на поўдзень ад [[Вільня|Вільні]]. Па гэтым Сапегі перайшлі на бок швэдзкага караля Карла XII у часе [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] (1700—1721) і падтрымалі караля [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіслава Ляшчынскага]] — швэдзкага вылучэнца на сталец Рэчы Паспалітай. Шляхта працягвала ваяваць супраць Сапегаў і склала з маскоўскім гаспадаром [[Пётар I|Пятром I]] дамову пра расейскую вайсковую і грашовую дапамогу ([[Сандамірская канфэдэрацыя]]). Тады Сапегі пайшлі нават на стварэньне казацка-сялянскіх атрадаў на чале зь Юрэвічам, Більдзюкевічам і Хмарай, яны дзеялі супраць шляхты ва ўсходняй частцы Беларусі (пад Дуброўнай, Галоўчынам, Быхавам). У 1702 годзе гэтыя атрады былі разьбітыя. У 1704 годзе расейская армія ачысьціла цэнтральную частку Вялікага Княства Літоўскага ад швэдзкіх і сапегаўскіх атрадаў. Але ўжо ў 1707 годзе Казімер Ян Сапега дамогся поўнай амністыі і пазьней быў ваяводам віленскім і гетманам да канца жыцьця. Па Вялікай Паўночнай вайне палітычны ўплыў Сапегаў значна паменшыўся, аднак яны па-ранейшаму атрымлівалі галоўныя пасады ў цэнтральнай і мясцовай адміністрацыі Вялікага Княства. Нашчадкі К. Я. Сапегі адышлі ў цень у параўнаньні зь нясьвіскай галіной Радзівілаў і князямі Агінскімі.

Малодшая — коданская галіна Сапегаў ня мела такіх дасягненьняў, але і яе прадстаўнікі былі не з апошніх у Рэчы Паспалітай. Асноўныя маёнткі коданскай галіны ляжалі за межамі сучаснай Беларусі: [[Кодань]] на забускай частцы Берасьцейскага ваяводзтва, Боткі і Дубна на Падляшшы. На Беларусі адна з галін Сапегаў (Багдан, затым яго сын [[Павал Стэфан Сапега|Павал Стэфан]]) валодала Гальшанамі. Коданская галіна праз шлюб [[Тамаш Сапега|Тамаша Сапегі]], сына Фрыдэрыка, у 1647 набыла спадчыну згаслага роду паноў Дарагастайскіх ([[Дарагастаі]], [[Мураваная Ашмянка|Мураваную Ашмянку]], [[Нарач]] і інш.). Брат Тамаша [[Крыштап Сапега|Крыштап]] меў за жонку княжну Саламярэцкую, уладальніцу [[Столін]]а.

Непраўдзівымі лічацца зьвесткі пра наданьне Івану Сапегу графскага тытула імпэратарам Максымілянам II 6 студзеня 1572 году і пацьверджаньне гэтага тытула [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонтам Аўгустам]] 4 траўня 1572 году. Гэтыя фальсыфікаваныя дакумэнты былі ўпісаныя ў [[Мэтрыка ВКЛ|Мэтрыку ВКЛ]] у 1744 годзе канцлерам [[Ян Фрыдэрык Сапега|Янам Фрыдэрыкам Сапегам]].

У 1768 годзе на просьбу Сапегаў сойм Рэчы Паспалітай на падставе гэтых запісаў прызнаў усіх Сапегаў князямі, нашчадкамі Нарымонта Гедзімінавіча. 

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
Княскі тытул быў пацьверджаны ў [[Царства Польскае|Каралеўстве Польскім]] у 1822 годзе, у [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыне]] — у 1840 годзе, у [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] — 24 ліпеня 1874 году.

Сапегі зьбіралі [[Бібліятэкі Сапегаў|бібліятэкі]], [[Архівы Сапегаў|архівы]], калекцыі твораў мастацтва, трымалі тэатры. За ўдзел некаторых прадстаўнікоў роду ў [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|паўстаньні 1830—1831 гадоў]] расейскія ўлады канфіскавалі іх маёнткі. 

=== Найноўшы час ===
У 1915—1918 гадох Сапегі прэтэндавалі на сталец Вялікага Княства Літоўскага, які меркавалася аднавіць па магчымай перамозе [[Нямеччына|Нямеччыны]] ў [[Першая сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайне]]. 

У 1918—1939 гадох у міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]] былі землеўладальнікамі, дыпляматамі і службоўцамі. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] ў эміграцыі.

{{Панарама|Ruzhany zamok panorama.jpg|1100px|<center>Панарама руінаў [[Ружанскі палац|Ружанскага палаца Сапегаў]]</center>}}

== Найбольш вядомыя з роду ==
* [[Леў Сапега]] (1557—1633) — [[Ваяводы віленскія|ваявода віленскі]], [[гетман вялікі літоўскі]] і [[канцлер вялікі літоўскі]]; браў актыўны ўдзел у перамовах Рэчы Паспалітай з [[Маскоўскае княства|Маскоўскай дзяржавай]], арганізаваў для Літвы [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|суд галоўнага трыбунала]] і прывёў у парадак [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|літоўскі статут]], выдадзены ім на [[старабеларуская мова|старабеларускай мове]]<ref>Журавский А. И. [http://www.philology.ru/linguistics3/zhuravsky-78.htm Деловая письменность в системе старобелорусского литературного языка] // Восточнославянское и общее языкознание. — М., 1978. С. 185—191.</ref> ў [[Вільня|Вільні]] (1588 год); таксама надрукаваў ''«Sposob praw trybunalskich»'' (1616 год)
* [[Павал Ян Сапега]] (1609/1610—1665) — гетман вялікі літоўскі і ваявода віленскі
* [[Казімер Ян Сапега]] (1642—1720) — гетман вялікі літоўскі і ваявода віленскі
* [[Ян Фрыдэрык Сапега]] (1680—1751) — канцлер вялікі літоўскі
* [[Аляксандар Міхал Сапега]] (1730—1793) — канцлер вялікі літоўскі і гетман польны літоўскі

== Галерэя ==
=== Мужчынскі партрэт ===
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Мужчынскі партрэт" perrow="4">
Файл:Siamion Sapieha (Sunigajła). Сямён Сапега (Сунігайла) (1709).jpg|[[Сямён Сапіга]]
Alaksandar Sapieha. Аляксандар Сапега (1709).jpg|[[Аляксандар Сапега]]
Andrej III Sapieha. Андрэй III Сапега (1709).jpg|[[Андрэй Сапега]]
Файл:Leŭ Sapieha. Леў Сапега (1616) (2).jpg|[[Леў Сапега]]
Файл:Pavał Stefan Sapieha. Павал Стэфан Сапега (XVII).jpg|[[Павал Стэфан Сапега]]
Файл:Kazimier Leŭ Sapieha. Казімер Леў Сапега.jpeg|[[Казімер Леў Сапега]]
Jan Fryderyk Sapieha. Ян Фрыдэрык Сапега (Lviv, XVIII).jpg|[[Ян Фрыдэрык Сапега]]
Karal Juzef Sapieha. Караль Юзэф Сапега (A. Mirys, 1750).jpg|[[Караль Юзэф Сапега]]
Файл:Jan Fryderyk Sapieha. Ян Фрыдэрык Сапега (A. Mirys, 1765).jpg|[[Ян Фрыдэрык Сапега]]
Файл:Kazimier Niestar Sapieha. Казімер Нестар Сапега (J. Pitschmann, 1787).jpg|[[Казімер Нестар Сапега]]
Файл:Francišak Sapieha. Францішак Сапега (J. Lampi, XVIII).jpg|[[Францішак Сапега]]
Файл:Lavon Sapieha. Лявон Сапега (J. Alaškievič, 1827).jpg|[[Лявон Сапега]]
</gallery></center>

=== Жаночы партрэт ===
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Жаночы партрэт" perrow="4">
Файл:Alžbieta Sapieha (Radzivił). Альжбета Сапега (Радзівіл) (1733-37).jpg|Альжбета Сапега (з [[Радзівілы|Радзівілаў]])
Файл:Alena Sapieha. Алена Сапега (XVII).jpg|Алена Сапега
Kanstancyja Franciška Sapieha (Radzivił). Канстанцыя Францішка Сапега (Радзівіл).jpg|Канстанцыя Сапега (з Радзівілаў)
Файл:Kaciaryna Ludvika Sapieha. Кацярына Людвіка Сапега (G. Knoefvel, 1762).jpg|Кацярына Людвіка Сапега
Файл:Tereza Sapieha (Wielopolska). Тэрэза Сапега (Веляпольская) (XIX).jpg|Тэрэза Сапега (зь [[Веляпольскія|Веляпольскіх]])
Файл:Teafilija Sapieha (Jabłanoŭskaja). Тэафілія Сапега (Ябланоўская) (A. Gore, 1775).jpg|Тэафілія Сапега (зь [[Ябланоўскія|Ябланоўскіх]])
Jana Sapieha (Sułkowska). Яна Сапега (Сулкоўская) (XVIII).jpg|Яна Сапега (з Сулкоўскіх)
Файл:Madeleine Agnes Sapieha nee Lubomirska.jpg|Магдалена Агнешка Любамірская (з Сапегаў)
Hanna Teafilija Patockaja (Sapieha). Ганна Тэафілія Патоцкая (Сапега) (M. Bacciarelli, 1780).jpg|Ганна Тэафілія Патоцкая (з Сапегаў)
Carmontelle - Portrait of Elizabeth, Countess Sapieha.jpg|Альжбета Сапега
Файл:Hanna Sapieha (Zamojskaja). Ганна Сапега (Замойская) (K. Wojniakowski, 1798).jpg|Ганна Сапега (з [[Замойскія|Замойскіх]])
Файл:Piełahieja Sapieha (Patockaja). Пелагея Сапега (Патоцкая) (É. Vigée-Lebrun, 1794).jpg|Пелагея Сапега (з [[Патоцкія|Патоцкіх]])
</gallery></center>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}
* [[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Генеалагічныя табліцы старадаўніх княжацкіх і магнацкіх беларускіх родаў 12—18 ст. — {{Менск (Мн.)}}: БелЭН, 1993.
* [[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Гербы роду Сапегаў // [[Białoruskie Zeszyty Historyczne]]. № 2/4, 1995.
* Sapieha E. Dom Sapieżyński. — Warszawa, 1995.
* [http://www.vehi.net/brokgauz/all/090/90847.shtml Сапеги] // {{Літаратура/ЭСБЕ}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = [[Леў Гунін|Гунін Л.]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.balandin.net/Gunin/Bobruisk/CHAPTER_4/sapiegi.htm |загаловак = Сапегі — Магнаты ВКЛ |фармат = |назва праекту = |выдавец = |дата = 19 красавіка 2011 |мова = ru |камэнтар =}}

[[Катэгорыя:Сапегі| ]]