Прагляд крыніцы для Самоа

{{Краіна
|Назва              = Самоа
|НазваЎРоднымСклоне = Самоа
|НазваНаДзяржаўнайМове = Malo Sa'oloto Tuto'atasi o Samoa<br />Independent State of Samoa
|Сьцяг              = Flag of Samoa.svg
|Герб               = Coat_of_arms_of_Samoa.svg
|НацыянальныДэвіз   = «Fa'avae i le Atua Samoa»
|Месцазнаходжаньне  = LocationSamoa.png
|АфіцыйнаяМова      = [[Мова самоа|самоа]], [[Ангельская мова|ангельская]]
|Сталіца            = [[Апія]]
|НайбуйнейшыГорад   = Апія
|ТыпУраду           = [[рэспубліка]]
|ПасадыКіраўнікоў   = кіраўнік дзяржавы<br />[[прэм’ер-міністар]]
|ІмёныКіраўнікоў    = [[Туфуга Эфі]]<br />[[Naomi Mataʻafa]]
|Плошча             = 2831
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 174-е
|АдсотакВады        = 0,3
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 166-е
|Насельніцтва       = 179 000
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 63,2
|ГодАцэнкіСУП       = 2008
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 166-е
|СУП                = $1,088 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва = $5674
|Валюта             = [[Тала]]
|КодВалюты          = WST
|ЧасавыПас          = 
|ЧасРозьніцаUTC     = +11
|ЧасавыПасУлетку    = 
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = 
|НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]]
|НезалежнасьцьДаты  = <br />[[1 студзеня]] [[1962]]
|ДзяржаўныГімн      = The Banner of Freedom
|АўтамабільныЗнак   = WS
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = ws
|ТэлефонныКод       = 685
|Дадаткі            = [[Файл:Samoa-CIA WFB Map.png|цэнтар|250пкс|Мапа Самоа]]
}}
'''Само́а''' ({{мова-en|Samoa}}) — выспавая краіна ў [[Акіянія|Акіяніі]], якая займае заходнюю частку [[Самоа (архіпэляг)|выспаў Самоа]] (астатнюю частку архіпэлягу займае [[Амэрыканскае Самоа]]). Да [[1997]] году краіна мела назву ''Заходняе Самоа''.

== Гісторыя ==
Архіпэляг Самоа быў заселены прыкладна 3000 гадоў таму [[палінэзійцы|палінэзійцамі]] з выспаў [[Тонга (архіпэляг)|Тонга]]. Эўрапейцы высадзіліся тут у [[1606]] годзе, калі выспы былі адкрытыя [[Гішпанія|гішпанскім]] вандроўцам дэ Куірасам, але аб іх забылі, а новае адкрыцьцё выспаў для эўрапейцаў адбылася ў [[1722]] годзе. У [[1768]] годзе экспэдыцыя Буганвіля правяла дасьледаваньне выспаў. З [[1838]] году пачалася актыўная калянізацыя выспаў [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|амэрыканскімі]] і эўрапейскімі каляністамі, якія сяліліся, ў асноўным, вакол гораду [[Апія]] на высьпе [[Уполу|Ўполу]]. Калянізацыя адбывалася ў асноўным з боку [[Нямеччына|Нямеччыны]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і ЗША.

У [[1889]] годзе выспы былі падзеленыя на заходнюю частку (сучаснае Самоа), якая дасталася Нямеччыне і ўсходнюю (сучаснае Амэрыканскае Самоа), якая дасталася ЗША. Вялікабрытанія, у замен на адказ ад выспаў Самоа, атрымалі выспы Тонга, [[Ніуе]] і [[Саламонавы выспы]].

Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ''Нямецкае Самоа'' было перададзенае Вялікабрытаніі, якая потым перадала гэтыя выспы [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]]. Пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], з [[1946]] году Заходняе Самоа, як тэрыторыя кантраляваная [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|ААН]] засталася пад новазэляндзкай адміністрацыяй.

У [[1961]] годзе пад наглядам ААН прайшоў [[рэфэрэндум]], па пытаньні незалежнасьці краіны, на аснове вынікаў якога з [[1962]] году Самоа атрымала [[незалежнасьць]]. У [[1997]] годзе назва краіны была замененая з «''Заходняе Самоа''» на «''Самоа''».

== Палітыка ==
Самоа зьяўляецца канстытуцыйнай [[манархія]]й, а [[заканадаўчая ўлада]] належыць парлямэнту «''Фона''». [[Выканаўчая ўлада]] належыць [[урад]]у пад кіраўніцтвам [[прэм'ер-міністар|прэм’ера]], які выбіраецца парлямэнтам і прадстаўляецца на зацьвярджэньне кіраўніку краіны. Прэм’ер сам прызначае 12 міністраў.

Кіраўніком краіны зьяўляецца [[Ле Ао о Ле Мало]], які выбіраецца парлямэнтам на пяцігадовы тэрмін з чатырох вялікіх уладароў (''tama aiga''). Пажыцьцёвая пасада была скасаваная пасьля сьмерці аднаго з двух уладароў [[Маліетоа Танумафілі ІІ]]. Пасьля яго сьмерці кіраўнікі Самоа сталі фактычна прэзыдэнтамі. Кіраўнік Самоа грае ў палітычным жыцьці краіны сымбалічную ролю і ня мае ніякай фактычнай улады, акрамя зацьвярджэньня законаў, прынятых парлямэнтам.

== Эканоміка ==
Эканоміка Самоа слаба разьвітая. Асноўнымі галінамі эканомікі зьяўляюцца: [[сельская гаспадарка]], [[рыбная лоўля]], [[лесанарыхтоўка]], [[турызм]]. Асноўнымі сельскагаспадарчымі культурамі зьяўляюцца: [[кукуруза]], [[рыс]], [[батат]]ы, [[таро]], [[копра]], [[какава]], [[кава]], [[каўчук]]. Адной з асноўных крыніцаў нацыянальнага прыбытку зьяўляюцца грашовыя пераводы ад працоўных мігрантаў зь [[Японія|Японіі]], [[Аўстралія|Аўстраліі]], [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]] і [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]].

== Дэмаграфія ==
Самоа знаходзіцца ў паўднёвай частцы [[Ціхі акіян|Ціхага акіяна]], у цэнтральнай Акіяніі цягнецца на 600 км уздоўж. З поўначы мяжуе з [[Такелаў]], з захаду з [[Тувалу]] і [[Выспы Ўоліс і Футуна|выспамі Ўоліс і Футуна]], з поўдня з [[Тонга]], а з усходу з [[Амэрыканскае Самоа|Амэрыканскім Самоа]]. У склад краіны ўваходзяць 9 заходніх выспаў архіпэлягу Самоа, зь якіх чатыры заселеныя: [[Саваіі]] (1715 км²), [[Уполу]] (1113 км²), [[Апаліма]] і [[Манона]]. Вялікія выспы маюць [[вулькан (геалёгія)|вульканічнае]] паходжаньне, малыя зьяўляюцца каралавымі атоламі. Самай высокай кропкай краіны зьяўляецца гара [[Сылісылі]] (1858 м), якая знаходзіцца на высьпе Саваіі. Усе выспы абкружаныя каралавымі [[рыф]]амі.

Клімат выспаў [[экватарыяльны клімат|экватарыяльны]], сьпякотны і вільготны, з малымі ваганьнямі тэмпэратуры, якія не перавышаюць 2&nbsp;°C. Сярэдняя гадавая тэмпэратура вагаецца вакол 27&nbsp;°C, а сярэдняя колькасьць ападкаў 5000 мм. Зь [[лістапад]]а да [[чэрвень|чэрвеня]] часта здараюцца [[ураган|ўраганы]]. Палову паверхні краіны займаюць трапічныя [[лес|лясы]].

== Адміністрацыйны падзел ==
Самоа дзеліцца на 11 акругаў (''itūmālō''), зь якіх частка складаецца зь некалькіх фрагмэнтаў, якія знаходзяцца на абедзьвюх галоўных выспах краіны:

[[Файл:Samoa districts numbered.png|міні|320пкс|Адміністрацыйны падзел Самоа]]
{| class=wikitable
! Акруга !! Колькасьць насельніцтва<br /><small>(2001 год)</small>
|-
| 1. [[Аньяна]] || 20 167
|-
| 2. [[Аіга-і-Ле-Таі]] || 4508
|-
| 3. [[Атуа (акруга)|Атуа]] || 21 168
|-
| 4. [[Фа'асалелеага]] || 12 949
|-
| 5. [[Гага'эмаўга]] || 7108
|-
| 6. [[Гага'іфомаўга]] || 4770
|-
| 7. [[Палаўлі]] || 8984
|-
| 8. [[Сатупа'ітэа]] || 5556
|-
| 9. [[Туамасага]] || 83 191
|-
| 10. [[Ва'а-а-а-Фаноці]] || 1666
|-
| 11. [[Васыгана]] || 6643
|}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

{{Краіны Акіяніі}}