Прагляд крыніцы для Рэлігія ў Альбаніі

[[Файл:Albania majority religion 2011 census.png|міні|200пкс|Рэлігійная мапа Альбаніі па зьвестак перапісу 2011 году]]
'''Рэспубліка [[Альбанія]]''' — сьвецкая дзяржава, якая ня мае [[Дзяржаўная рэлігія|афіцыйнай рэлігіі]]. [[Канстытуцыя Альбаніі|Канстытуцыя]] краіны гарантуе [[Свабода веравызнаньня|свабоду веравызнаньня]], роўнасьць рэлігійных суполак і абвяшчае нэўтралітэт дзяржавы «ў пытаньнях веры і сумленьня». Адносіны паміж дзяржавай і рэлігійнымі суполкамі рэгулюе Дзяржаўны камітэт па культах пры Міністэрстве культуры, турызму, моладзі і спорту.

У 2002 годзе ўрад Альбаніі заключыў з [[Рымска-каталіцкая царква|Рымска-каталіцкай царквой]] двухбаковыя пагадненьні, якія рэгулююць адносіны паміж дзяржавай і дадзенай царквой. У 2008 годзе падобныя пагадненьні былі заключаныя з [[Праваслаўная царква|праваслаўнай царквой]], суполкамі мусульман і [[бэкташы|бэкташаў]]. У 2010 годзе пагадненьні былі падпісаны з ''эвангэліцкім брацтвам Альбаніі'' — парасонавай арганізацыяй альбанскіх [[Пратэстантызм|пратэстантаў]].

Альбанія, нароўні з часткова прызнанай [[Рэспубліка Косава|Рэспублікай Косава]], зьяўляецца адзінай краінай Эўропы зь пераважным мусульманскім насельніцтвам. прыкладна 63<ref name="encyc">{{кніга|аўтар = [[Джон Гордан Мэлтан|J. Gordon Melton]]|частка= Albania| заглавие=Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices|месца=Oxford, England|выдавецтва=ABC CLIO|год=2010|старонак= 3200|старонкі = 61-65 | isbn = 1-57607-223-1}}</ref>—32%<ref name="arda">{{cite web|url=http://www.thearda.com/internationalData/countries/Country_3_2.asp|title=Albania - Religious Adherents, 2010 |author=|date=|work=|publisher=The Association of Religion Data Archives|accessdate=2014-03-21|lang=en}}</ref>; яшчэ 5<ref name="encyc" />—6%<ref name="arda" /> не рэлігійныя. Згодна дадзеных усеагульнага перапісу насельніцтва, веравызнаньні альбанцаў падзяліся гэдак: мусульмане — 58%; хрысьціяне — 17%<ref name="census">{{cite web|url=http://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf|title=Resident population by religious affiliation|author=|date=|work=POPULATION AND HOUSING CENSUS 2011|publisher=Instituti i Statistikave - Tiranë|accessdate=2014-03-21|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141114073838/http://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf|archivedate=2014-11-14}}</ref>. Аднак дадзеныя перапісу не да канца адлюстроўваюць рэчаіснасьць, так як амаль 20% рэспандэнтаў не хацелі адказаць на пытаньне аб рэлігійнай прыналежнасьці, а некаторыя рэлігійныя лідэры заклікалі байкатаваць перапіс або аспрэчылі го вынікі<ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/index.htm?year=2012&dlid=208282#wrapper|title=International Religious Freedom Report for 2012 Albania
|author=|date=|work=|publisher=Bureau of Democracy, Human Rights and Labor|accessdate=2014-03-21|lang=en}}</ref>.

== Гістарычны агляд ==
[[Файл:Albania confessional map with regions circa 1900.PNG|міні|200пкс|Рэлігійная мапа Альбаніі на пачатак XX стагодзьдзя (прыблізная)]]

Першая [[Хрысьціянства|хрысьціянская]] абшчына на тэрыторыі сучаснай Альбаніі зьявілася ў 58 годзе н. э. у Дурэсе<ref name="encyc" />. Пасьля расколу хрысьціянскай царквы ў 1054 годзе паўднёвая Альбанія захавала сувязі з Канстантынопалем, паўночная частка краіны вярнулася пад юрысдыкцыю Рыму.

У сярэдзіне XV стагодзьдзя Альбанія была заваяваная Асманскай імпэрыяй; альбанцы сталі першым эўрапейскім народам, які прыняў іслам. Чыньнікаў таму было некалькі — турэцкі празелітызм, рэакцыя на анты-альбанскую дзейнасьць праваслаўных у суседніх краінах і эканамічныя прэфэрэнцыі для тых, хто прыняў іслам. У XVIII стагодзьдзі ў Альбаніі  распаўсюджваецца суфійскі рух [[бэкташы]].

З другой паловы XIX стагодзьдзя ў Альбаніі дзейнічае [[Пратэстантызм|пратэстанцкая]] ''Эвангелічная царква Альбаніі''. Напрыканцы XIX — пачатку XX стагодзьдзя сярод альбанскіх праваслаўных пачаўся рух за стварэньне памеснай нацыянальнай царквы, які выліўся ў заснаваньне [[Альбанская праваслаўная царква|Альбанскай праваслаўнай царквы]]. У 1900 годзе сьвятар Георг Германос, які перайшоў з праваслаўя ў каталіцызм сфармаваў грэка-каталіцкую суполку, якая ў далейшым аформілася ў [[Альбанская грэка-каталіцкая царква|альбанская грэка-каталіцкую царкву]]

Пасьля другой сусьветнай вайны і з усталяваньнем камуністычнага ўраду ў Альбаніі пачаўся перасьлед рэлігіі. У 1967 году [[Энвэр Ходжа]] забараніў любое адпраўленьне рэлігійнага культу і абвясьціў Альбанію першай у сьвеце атэістычнай дзяржавай. У краіне былі зачыненыя сотні храмаў; некаторыя рэлігійныя герархі былі расстраляныя, сотні сьвятароў розных канфэсій былі адпраўленыя ў турмы.

З пачаткам дэмакратызацыі краіны (канец 1980-х) у Альбаніі пачалося аднаўленьне храмаў і адраджэньне рэлігійнага жыцьця. У пачатку 1990-х гадоў у краіну прыбылі розныя [[Пратэстантызм|пратэстанцкія]] місіянэры, прапаведнікі [[бахаі]], [[Сьведкі Іегова]] і [[мармоны]].

== Іслам ==
[[Файл:Bektashi center Vlora.jpg|міні|200пкс|Центар [[Бэкташы|бэкташаў]] у [[Влёра|Влёры]]]]
{{Main|Іслам у Альбаніі}}
У 2010 годзе мусульмане ў Альбаніі складалі 63—64% насельніцтва. Зьвесткі справаздачы дасьледчага цэнтру Pew Research Center ўтрымліваюць лічбу ў 82,1% насельніцтва<ref>{{cite web|url=http://www.pewforum.org/files/2011/01/FutureGlobalMuslimPopulation-WebPDF-Feb10.pdf|title=The Future of the Global Muslim Population|author=|date=January 2011|work=|publisher=Pew Research Center|accessdate=2014-03-07|lang=en}}</ref>. Іслам вызнаюць альбанцы, а арабы і эгіпцяне, што жывуць у краіне. Мусульмане распаўсюджаныя па ўсёй краіне, аднак найбольш прысутнічаюць ў цэнтры і на поўначы краіны.

Большасьць мусульман зьяўляюцца [[Суніты|сунітамі]] (пераважна [[Ханафіцкі мазхаб|ханафіцкага мазхабу]]). Да 20% насельніцтва Альбаніі ставяцца да суфійскай руху [[бэкташы]]; Альбанія зьяўляецца сусьветным цэнтрам гэтай канфэсіі. У буйных гарадах дзейнічаюць прапаведнікі [[Ахмадыйская Мусульманская Суполка|Ахмадыйской мусульманскай абшчыны]], якая зьявілася ў Альбаніі ў 1934 годзе<ref name="around_the_world_14">{{кніга|title=Ahmadiyya Mosques Around the World: A Pictorial Presentation|page= 14|publisher=Khilafat Centenary Edition; The Ahmadiyya Muslim Community|year=2008|isbn=978-1-882494-51-4}}</ref>. Ахмадыйскай мусульманскай суполцы належыць адна з самых вялікіх мячэцяў Альбаніі — мячэт «Байтул Аввал» ў Тыране<ref name="around_the_world_33">“Ahmadiyya Muslim Mosques Around the World, pg. 33</ref>.

Альбанія зьяўляецца адзінай эўрапейскай краінай, якая ўваходзіць у [[Арганізацыя ісламскага супрацоўніцтва|Арганізацыю ісламскага супрацоўніцтва]].

== Хрысьціянства ==
[[Файл:Labova e Kryqit3.jpg|міні|200пкс|Праваслаўная царква ў [[Лібохава|Лібохаве]], (XII ст.)]]
{{Асноўны артыкул|Пратэстантызм у Альбаніі|Праваслаўе ў Альбаніі|Каталіцызм у Альбаніі}}

У 2010 годзе хрысьціяне ў Альбаніі складалі 31—32% насельніцтва краіны (па зьвестках Pew Research Center — 18%<ref name="pew">{{cite web|url=http://features.pewforum.org/global-christianity/total-population-percentage.php|title=Christian Population as Percentages of Total Population by Country|author=|date=January 2011|work=|publisher=Pew Research Center|accessdate=2014-03-21|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107191939/http://features.pewforum.org/global-christianity/total-population-percentage.php|archivedate=2012-01-07}}</ref>). Хрысьціянства вызнае частка [[Альбанцы|альбанцаў]], а таксама [[македонцы]], [[арумыны]], [[італьянцы]], [[чарнагорцы]], [[грэкі]] і [[сэрбы]].

Паводле ацэнак «Энцыкляпэдыі рэлігій» каталікі складаюць 15,1% насельніцтва Альбаніі<ref name="encyc" /> (па зьвестках перапісу — 10%<ref name="census" />). Большасьць зь іх зьяўляецца прыхільнікамі лацінскага абраду, каля 3850 альбанскіх грэка-католікаў складаюць [[Альбанская грэка-каталіцкая царква|альбанскую грэка-каталіцкую царкву]]<ref>{{cite web|url=http://www.newliturgicalmovement.org/2010/11/on-littleness-and-liturgy-meditation-on.html#.Uy8jaqKT7GA|title=On Littleness and Liturgy (A Meditation on Anglicanorum Coetibus and Related Matters by Author Claudio Salvucci)|author=Shawn Tribe |date=2010-11-22|work=|publisher=New Liturgical Movement|accessdate=2014-03-21|lang=en}}</ref>>. Каталікі сканцэнтраваны пераважна на поўначы краіны (у раёне [[Шкодэр]]у).

Доля праваслаўных вернікаў ацэненая ў 14,6%<ref name="encyc" /> (па зьвестках перапісу — 6,75%<ref name="census" />); засяроджаныя яны пераважна на поўдні краіны (уздоўж граніцы з Грэцыяй). Большасьць праваслаўных зьяўляюцца вернікамі [[Альбанская праваслаўная царква|Альбанскай праваслаўнай царквы]]; у краіне таксама маюцца прыходы [[Македонская праваслаўная царква|Македонскай праваслаўнай царквы]] і грэкаў-[[старастыльнікі]].

Колькасьць пратэстантаў складае 20 тыс. вернікаў<ref name="Barrett">{{кніга |аўтар= David B. Barrett, George T. Kurian, Todd M. Johnson|часка= Albania| |загаловак= World Christian Encyclopedia|месца= New York|выдавецтва= Oxford University Press, Inc.|год= 2001|volume= I|pages= 51|columns= |allpages= 876|сэрыя= |isbn= 9780195079630|наклад= |ref= }}</ref>. Звыш палова зь іх — [[пяцідзясятнікі]] (пераважна з «[[Слова жыцьця (аб’яднаньне цэркваў)|Слова жыцьця]]» і [[Асамблеі Бога|Асамблей Бога]]). У краіне таксама дзейнічаюць [[баптысты]], [[адвентысты]], [[плімуцкія браты]] і інш.

З 1922 году ў Альбаніі прапаведуюць [[Сьведкі Еговы]] (6 тыс.), з 1991 году — [[Царква Ісуса Хрыста святых апошніх дзён]] (2,3 тыс.).

== Іншыя групы ==
Першыя зьвесткі аб жыдах у Альбаніі датуюцца VII стагодзьдзем. У XVI стагодзьдзі ў Альбанію прыбываюць жыдоўскія ўцекачы з Гішпаніі і Італіі. У 2010 годзе ў краіне заставалася 300 юдэяў<ref name = "encyc" />; юдэйскія сынагогі дзейнічаюць у Тыране і Саранда.

Даволі буйную рэлігійную суполку ў Альбаніі складаюць вернікі [[бахаі]] (7 тыс.<ref>{{Спасылка|url=http://www.thearda.com/QuickLists/QuickList_40c.asp|title=Most Baha'i Nations (2005)|author=|date=|work=|publisher=The Association of Religion Data Archives|accessdate=2014-03-07|lang=en}}</ref>).

Паводле ацэнак «Энцыкляпэдыі рэлігіяў» атэістамі і агностыкамі зьяўляюцца 5% жыхароў Альбаніі<ref name="encyc" />.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Эўропа па тэмах|Рэлігія ў|колер=Альбанія}}

[[Катэгорыя:Рэлігія ў Альбаніі| ]]
[[Катэгорыя:Насельніцтва Альбаніі]]