Прагляд крыніцы для Рыцар

[[Файл:Knight into museum.JPG|значак|Экспанат рыцара ў Нацыянальным музэі гісторыі Беларусі]]
'''Ры́цар''' ({{мова-de|Ritter}}, {{мова-la|miles, caballarius}}, {{мова-fr|chevalier}}, {{мова-en|knight}}, {{мова-it|cavaliere}}, першапачаткова — вершнік) — сярэднявечны дваранскі ганаровы тытул у [[Эўропа|Эўропе]].

Рыцарства, як ваеннае і землеўладальніцкае [[саслоўе]], паўстала ў франкаў у сувязі зь пераходам у VIII стагодзьдзі ад народнага пешага войска да коннага войска васалаў.

Пад уплывам царквы і паэзіі яно выпрацавала маральны і эстэтычны ідэал ваяра, а ў эпоху [[Крыжовыя паходы|Крыжовых паходаў]], пад уплывам узьніклых тады духоўна-рыцарскіх ордэнаў, замкнулася ў спадчынную арыстакратыю, лічыўшую сябе міжнародным ваенным ордэнам. Узмацненьне дзяржаўнай улады, перавага пяхоты над коньніцай, вынаходзтва агнястрэльнай зброі, стварэньне сталага войска ператварылі фэадальнае рыцарства да канца [[сярэднявечча]] ў палітычнае саслоўе нетытуляванага дваранства.

== Рыцарскія годнасьці ==
[[Файл:Knight crop.JPG|міні|170пкс|Статуэтка рыцара.]]

=== Рыцарскія годнасьці ===
* мужнасьць (''pronesse'')
* адданасьць (''loyaute'')
* шчодрасьць (''largesse'')
* разважлівасьць (''le sens'', у сэнсе ўмеранасьці)
* вытанчаная [[таварыскасьць]], куртуазнасьць (''courtoisie'')
* пачуцьцё гонару (''honneur'')

=== Рыцарскія прыказаньні ===
* быць верным [[хрысьціянін]]ам
* ахоўваць [[царква|царкву]] і [[Дабравесьце|Эвангельле]]
* абараняць слабых
* любіць Радзіму
* быць мужным у бітве
* падпарадкоўвацца і быць адданым сэньёру
* казаць праўду і трымаць сваё слова
* аберагаць чысьціню нораваў
* быць шчодрым
* дужацца са злом і абараняць дабро, і г. д.

== Сымбалізм рыцарства у геральдыцы ==
[[Файл:Codex_Manesse_052r_Walther_von_Klingen.jpg|значак|Выява турніру. Вальтар фон Клінген (Codex Manesse)]]
Высакародны рыцар лічыў за ганьбу для сябе ваяваць пешым, уяўляў сябе альбо вершнікам у баявых дасьпехах (як, напрыклад, на гербе [[Пагоня]]), альбо, замест гэтага, зьмяшчаў на свой герб [[Падкова|падкову]] — самую паважаную і любімую славянінам эмблему. Крыж — таксама сымбаль высакароднага рыцарства, але калі падкова ўказвае на баявое значэньне, то крыж — на рэлігійнае значэньне рыцара. Крыж — перамога крыжа над месяцам (сымбалем [[паганства]], татараў), перамога, атрыманая мячом, і ўзнагарода, якая чакала на нябёсах кожнага, хто выканаў на зямлі волю [[Бог]]а. Такім прыкладам можа служыць герб [[Любіч (герб)|Любіч]], альбо герб старажытнага [[Шляхта|шляхецкага]] рыцарскага роду [[Грушэцкія гербу Любіч|Грушэцкіх]].

== Замкі ==
Помнікамі сярэднявечнага рыцарства застаюцца [[Замак|замкі]] XII—XIV стст. З адміраньнем рыцарства такія замкі ператвараліся часам у злачыньніцкія гнёзды, апорныя пункты для сыстэматычнага рабаваньня прыежджых суседзяў. Рудольфу Габсбурскаму прыналежыць гонар зьнішчэньня ў [[Нямеччына|Нямеччыне]] вялікага ліку разбойніцкіх гнёздаў такіх рыцараў-рабаўнікоў.

== Узбраеньне і тактыка ==
[[Файл:MET Armures.jpg|міні|230пкс|зьлева|Узбраеньне рыцара. Metropolitan Museum of Art, [[Нью-Ёрк]]]]
У XI—XII стст. рыцараў абараняла толькі [[кальчуга]]. У XIII ст. зьяўляюцца [[нагруднік]]і і [[карсэт]]. Кожны цяжкаўзброены рыцар браў з сабою трох коняў і аднаго, дзьвух альбо трох парабкаў (збраяносцаў).

Звычайным пастраеньнем для атраду рыцараў [[сярэднявечча]] быў «клін», які мог налічваць ад некалькі сотняў да некалькі тысячаў. Перад бітвай войскі выстройваліся ў тры баявыя лініі, адна за другой, а кожная баявая лінія распадалася на «кліны», і мела цэнтар і два крыла.

У сувязі з ваенным бытам рыцараў у [[Францыя|Францыі]] зьявіліся рыцарскія турніры, якія хутка распаўсюдзіліся затым у [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Ангельшчына|Англіі]] і іншых краінах [[Эўропа|Эўропы]].

== Глядзіце таксама ==
* [[Рыцарская літаратура]]

== Крыніцы і заўвагі ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* ''Gautier.'' La Chevalerie. — P., 1884.
* Schreckenstein R. von. Die Ritterwurde und der Ritterstand. — Freiburg im Br., 1886.
* Schulz A. Das hofische Leben zur Zeit der Minnesinger. — 1879—1880. — (2. Aufl. — 1889.).
* Kohler Die Entwickelung des Kriegswesens und der Kriegfuhrung in der Ritterzeit.
* Henne am Rhyn. Geschichte des Rittertums. — Leipzig.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{commonscat|Knights}}

[[Катэгорыя:Рыцары|*]]
[[Катэгорыя:Сярэднявечча]]