Прагляд крыніцы для Рамяство

{{Ня блытаць|Промысел|промыслам|працоўным заняткам}}
[[Файл:Glasblaeser.jpg|значак|240пкс|Апрацоўка шкла (2004 г.)]]
'''Рамяство''' ({{мова-be-old|рукамясло|скарочана}}) — вытворчасьць прамысловых вырабаў з дапамогай простых звычаёвых прыладаў.

Зьяўляецца першай ступеняй у разьвіцьці прамысловай вытворчасьці. Вызначаецца асабістым майстэрствам рамесьніка і асабістым спосабам вытворчасьці, бо той працуе сам або з малой колькасьцю памагатых. Дало пачатак галінам [[Прамысловасьць|прамысловасьці]]<ref name="б">{{Кніга|аўтар=[[Віктар Цітоў]].|частка=Рамяство|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=2001|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Encyklapiedyji/Bielaruskaja_encyklapedyja/Bielaruskaja_encyklapedyja.13.djvu 13]|старонкі=303-304|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0216-4|наклад=10 000}}</ref>.

== Віды ==
[[Файл:Bignami Otello portrait by Passini 1983.jpg|значак|230пкс|Выраб скрыпкі (1983 г., Г'ёачыно Пасіні)]]
* Паводле зыходнага рэчыва: выраб [[Адзеньне|адзеньня]], апрацоўка валакністай сыравіны, гарбарна-кушнерскае, [[дрэва]]апрацоўка, апрацоўка [[мінэрал]]ьнай сыравіны і [[мэтал]]аапрацоўка.
* Паводле грамадзкай значнасьці: саматужнае (дробнатаварнае, на рынак), на заказ і хатняе (для ўласнай патрэбы).
* Паводле арганізацыі працы: адыходнае (вандроўнае) і стацыянарнае.
* Мастацкае. Увасабляе народную [[творчасьць]], мастацкія густы, духоўныя памкненьні і вытворчыя звычаі [[народ]]а<ref name="б"/>.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:Porcelain Workshop, Jingdezhen, Jiangxi, China.jpg|значак|210пкс|Росьпіс [[парцаляна|парцаляны]] (Кітай, 2005 г.)]]
За часам [[фэадалізм]]у ўсялякі [[Сялянства|сялянскі]] двор выступаў у якасьці самастойнай вытворчай супольнасьці з шырокім колам гаспадарчай дзейнасьці. Патрэбныя ў жыцьці прадметы пераважна выраблялі на месцы сваімі рукамі: [[адзеньне]], [[жытло]], сродкі перавозкі, посуд, сельскагаспарадчыя прылады, скуру, тканіну, харчовыя прыпасы і хатнія рэчы. Усебаковасьць сялянскай гаспадаркі была асновай вытворчага досьведу і народнага ўмельства, што абумовіла росквіт рамяства. Зь сельскага насельніцтва вылучыліся майстры, для якіх рамяство стала асноўнай крыніцай існаваньня. Частка зь іх несла дваровую службу пры [[Шляхта|шляхецкіх]] і гаспадарскіх (дзяржаўных) [[Маёнтак|маёнтках]] і [[манастыр]]ах. Двары-службы часам утваралі пасяленьні майстроў пэўнага рамяства — бондараў, буднікаў, гантароў, [[Ганчарства|ганчароў]], гарбароў, гутнікаў і цесьляроў. Іх вырабы забясьпечвалі патрэбы маёнтка, прадавалі на [[кірмаш]]ах і збывалі за мяжу<ref name="б"/>.

== Беларусь ==
[[Статуты ВКЛ]] замацавалі [[Прывілей|прывілеі]] рамесьнікаў, якія паводле свайго прававога становішча стаялі вышэй за сялянаў-земляробаў. Частку залежных рамесьнікаў магнаты сялілі ў [[места]]х на землях сваіх [[юрыдыка]]ў. Мескае рамяство ў значнай ступені разьвіваліся за кошт прытоку сельскіх майстроў і адначасова ўплывала на ўзровень сельскага рамяства. Сельскае насельніцтва, якое перасялялася ў места, прыносіла з сабой [[Грамада|абшчынныя]] звычаі, што складалі [[звычаёвае права]] і адбіваліся на паўсядзённым жыцьці [[брацтва]]ў. Спэцыялізацыі і арганізацыйнаму ўпарадкаваньню рамёстваў садзейнічала [[магдэбурскае права]]. У 16—17 стагодзьдзях на землях Беларусі існавала каля 200 відаў рамёстваў. Найбольш пашыранымі былі: у местах — ганчарства, гарбарства, кавальства, кравецтва і шавецтва; у вёсках — апрацоўка [[Воўна|воўны]] і [[Лён|льну]], дрэваапрацоўка (выраб посуду і сельскагаспадарчых прыладаў, цясьлярства), пляценьне і ткацтва. Мескія рамесьнікі аб’ядналіся ў [[цэх]]і, якія называлі брацтвамі ([[Берасьце]], Вільня, [[Горадня]] і Менск) і староствамі (Магілёў і [[Полацак]]). У склад цэха (40—50 чалавек) ўваходзілі людзі рамесных заняткаў і [[Бортніцтва|бортнікі]], рыбаловы ды шынкары. У 17 стагодзьдзі на землях Беларусі налічвалася 116 цэхаў. Кожны цэх меў статут, які вызначаў яго будову, парадак прыёму новых сябраў і парадкаваў унутраныя [[Зносіны|дачыненьні]]. Таксама кожны цэх меў агульную касу, сьцяг і сымбаль ды бараніў места ў час вайны. Цэхі спрыялі далейшай спэцыялізацыі і павышэньню значэньня рамяства ў грамадзкай вытворчасьці. Таксама цэхі аказвалі істотны ўплыў на грамадзянскае жыцьцё места і змаганьне за грамадзянскія правы і незалежнасьць ды супраць прыгоньніцтва. Ваенныя дзеяньні на землях Беларусі ў ходзе [[Крывавы патоп|Крывавага патопу]] 1654—1667 гадоў і [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]] 1700—1721 гадоў згубна адбіліся на рамеснай вытворчасьці. Прыкладам у [[Віцебск]]у за 1650—1665 гады лік рамесьнікаў скараціўся з больш як 1000 майстроў да 72. У 2-й палове 18 стагодзьдзя адбылося адраджэньне рамяства. Найбольш вырасла колькасьць гарбароў, кавалёў, краўцоў, сьлесараў, цесьляроў і шаўцоў<ref name="б"/>.

Да 19 стагодзьдзя істотна пашырыліся [[Мануфактура|мануфактуры]], якія ўзьніклі і працавалі на аснове мясцовых народных рамёстваў. Частку прамысловых [[тавар]]аў выраблялі расьсеяныя мануфактуры. Часам мануфактуры і саматужныя рамесьнікі падтрымлівалі вытворчыя сувязі. [[Падзел працы]] на шэраг рамесных заняткаў спрыяў назапашваньню вытворчых ведаў і пашырэньню больш дасканалых прыладаў, што стала перадумовай вынаходзтва [[машына]]ў. У 19 стагодзьдзі разам з ажыўленьнем гандлю пашырылася адмыслоўваньне саматужных рамёстваў. У Падняпроўі ([[Магілёўская губэрня]]) разьвіліся ганчарства, гарбарства, дрэваапрацоўка і [[Шкло|шкляная]] вытворчасьць. Па Падзьвіньні ([[Віцебская губэрня]]) істотнае значэньне набылі апрацоўка і вырошчваньне льну, кавальства, каменячоснае рамяство, суднабудаваньне і цясьлярства. У Панямоньні ([[Гарадзенская губэрня]]) найбольшае пашырэньне атрымалі гарбарства, кравецтва, вытворчасьць сукна, харчовая вытворчасьць і шавецтва. На [[Палесьсе|Палесьсі]] (поўдзень Менскай губэрні) важнае месца займалі бондарства, пляценьне і суднабудаваньне. [[Сялянская рэформа ў Расейскай імпэрыі|Сялянская рэформа 1861 году]] павялічыла маёмаснае расслаеньне і вызваліла частку працоўных сілаў для рамесных заняткаў. Пагатоў разьвіцьцё буйной [[Прамысловасьць|прамысловасьці]] абумовіла паступовае скарачэньне ганчарства і ткацтва. Звузіліся шамтабы вышыўкі, крашаніны, апрацоўкі [[ліпа]]вай кары, набойкі, вырабу рагожаў і цыновак. Адначасова да пачатку 20 стагодзьдзя пашырыліся аўчыннае рамяство, кавальства, кравецтва, выраб кафлі, [[Цэгла|цэглы]] і шкла, сталярнае рамяство, цясьлярства і [[шапавальства]]. Пасьля [[Кастрычніцкі пераварот|кастрычніцкага перавароту]] 1917 году саматужныя рамёствы мелі істотнае значэньне ў прамысловай каапэрацыі. У грамадзкай вытворчасьці буйная прамысловасьць адцясьніла рамяство на другараднае месца. Пагатоў рамёствы захаваліся ў якасьці гаспадарча апраўданага дапаможнага промыслу майстроў. Асваеньне народных рамёстваў засталося адным з кірункаў у разьвіцьці мясцовай прамысловасьці. Адроджаныя на сучаснай прававой і прыладнай аснове рамёствы сталі самайстойным відам грамадзкай вытворчасьці і складовай часткай беларускай нацыянальнай культуры. У 1992 годзе рамесьнікі стварылі Саюз майстроў народнай творчасьці для захаваньня звычаяў беларускіх рамёстваў. Узоры рамёстваў выкарыстоўваюць у прафэсійным мастацтве<ref name="б"/>.

У 2009 г. на ўліку ў Беларусі стаяла 3395 рамесьнікаў. У 2012 г. іх лік вырас амаль удвая да больш як 6000<ref>{{Артыкул|аўтар=Тацяна Лазоўская.|загаловак=Спыніць міграцыю вёскі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98762|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-19 116 (27231)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98780/19cher-5.indd.pdf 5]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commonscat|Crafts}}

{{Накід:Эканоміка}}

[[Катэгорыя:Рамёствы| ]]
[[Катэгорыя:Навыкі]]
[[Катэгорыя:Народныя промыслы]]
[[Катэгорыя:Вытворчасьць]]