Прагляд крыніцы для Попісы войска Вялікага Княства Літоўскага

{{Рэдагую|[[Удзельнік:Євдоким|Євдоким]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Євдоким|гутаркі]])|1 верасьня 2023 году}}

'''Попісы войска Вялікага Княства Літоўскага''' — вайсковыя [[рэестр]]ы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Раньні Новы час|раньняга Новага часу]]. Публікуецца сьпіс [[Вайсковаабавязаны|прызыўнікоў]] і колькасьць іх [[Вайсковая служба|вайсковай службы]]. Яны захаваліся ў попісах [[1528]], [[1565]] і [[1567]] гадоў, уключаны ў [[Мэтрыка Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскую мэтрыку]]. Яны напісаны кніжнай [[Стараўкраінская мова|стараўкраінскай (рускай) мовай]]. Важная крыніца для вывучэньня [[Вайсковая справа|вайсковай справы]], [[Дэмаграфія|дэмаграфіі]], структуры [[землеўладаньня]], [[Гістарычная геаграфія|гістарычнай геаграфіі]], [[Анамастыка|анамастыкі]] Вялікага Княства Літоўскага.

== Гісторыя ==
Першыя спробы перапісаў фіксуюцца ў XV ст. У XVІ—XVІІ стагодзьдзях перапісы праводзіліся па розных прычынах і ахоплівалі мясцовыя альбо больш буйныя вайсковыя адзінкі. Значна радзей рабіліся ўсеагульныя перапісы ўсяго войска.

Гэтыя дакумэнты дазваляюць зразумець складаную герархію званьняў, [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел]], варыянты ўзбраеньня, спэцыфіку тагачасных прозьвішчаў, этнічную прыналежнасьць [[Шляхта|шляхты]], а таксама даюць магчымасьць падлічыць колькасьць насельніцтва краіны. Большую частку войска складалі [[беларусы]] й [[украінцы]] (у прапорцыі 70/30 альбо 60/40).

Да нашага часу захаваліся тры вялікія перапісы, якія дапаўняюць адзін аднаго, але не ахопліваюць усёй тэрыторыі й шляхты княства.

=== Перапіс 1528 году ===
302-старонкавы рукапіс. Ён мае назву «''Пастанова на вялікім сойме віленскім у 1528 годзе, месяца мая 1-га дня, зробленая для абароны земскай, колькі з [[Рада Вялікага Княства Літоўскага|пана-Рады]], радцаў і ўсіх грамадзянаў Вялікага Княства Літоўскага павінна быць прызначана. даць коней для службы са сваёй маёмасьці''».

Уваходзіць у копію [[Мэтрыка Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскай Мэтрыкі]] 523 (кніга Публічных справаў 1) канца XVІ ст. — пачатку XVІІ ст.

=== Перапіс 1565 году ===
122-старонкавы рукапіс мае назву «''Рэестар вайсковага перапісу гаспадарскага Вялікага Княства Літоўскага, які павінен быў быць сабраны й запісаны ў год ад нараджэньня Сына Божага тысяча пяцьсот шэсьцьдзесят пяты месяц ліпеня дзевятага дня, пры гетманстве й справах Яго міласьці Мікалая Радзівіла, ваяводы троцкі, гетман найвышэйшага Вялікага Княства Літоўскага, староста мярэцкі, ваявода лідзкі й сумільскі, і войска, апісанае праз мяне, Міхайла Рыгоравіча. Коледа, слуга Яго Каралеўскай Мосьці''»

=== Перапіс 1567 году ===
У кнізе 912 аркушаў, зь іх 51 незапоўнены. Рукапіс захоўваецца ў Варшаве. Яна мае назву «''Лета Божага Нараджэньня 1567 году. Попіс войска земскага Вялікага Княства Літоўскага, якое зьбіралася рашэньнем Гарадзенскага сойма ў месцы, праз граматы караля яго міласьці, прызначаным у Маладзечна, які загадана было сабраць і перапісаць у Красным. Сяло перад яго міласьцю гетманам Рыгорам Аляксандравічам Хадкевічам, уладаром віленскім, гетманам найвышэйшага Вялікага Княства Літоўскага, старостам гарадзкім, уладаром магілёўскім, праз мяне, слугу яго міласьці Стэфана Якімовіча, адпісана]]».

== Виданьне ==
* ''Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года.'' Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. Кн. Публічных спраў 1 / Падрыхт. А. I. Груша, М.&nbsp;Ф.&nbsp;Спірыдонаў, М.&nbsp;А.&nbsp;Вайтовіч; НАН Беларусі, Ін-т гісторыі.. Мінск: Беларуская навука, 2003, 444 с. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_metrica/523/Кніга_523._Кн._Публічных_спраў_1.html] [https://chtyvo.org.ua/authors/Lytovska_metryka/Lytovskaia_metryka_Knyha_N_523_Perapis_voiska_Vialikaha_kniastva_Litoskaha_1528_hoda/]

[[Катэгорыя:Войска Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Старабеларуская мова]]