Прагляд крыніцы для Палітычная партыя

'''Паліты́чная па́ртыя''' — незалежнае [[грамадзкае аб’яднаньне]], якое мае ўстойлівую структуру і сталы характар дзейнасьці, і якое выказвае [[палітыка|палітычную]] волю сваіх чальцоў і прыхільнікаў, што ставіць сваімі задачамі ўдзел у вызначэньні палітычнага курсу дадзенай [[дзяржава|дзяржавы]], у фармаваньні органаў, у тым ліку прадстаўнічых, дзяржаўнай улады й кіраваньня. Партыі ўдзельнічаць у [[выбары|выбарчых кампаніях]], асьветніцкай дзейнасьці й акцыях пратэсту. Яны прытрымліваюцца пэўнай [[ідэалёгія|ідэалёгіі]] альбо бачаньня структуры дзяржавы й грамадзтва, падмацаванага пісьмовай плятформай з канкрэтнымі мэтамі, а таксама здольны сфармаваць кааліцыю зь іншымі партыямі нават рознага палітычнага кірунку.

Прыкметы: змаганьне за дасягненьне і ўтрыманьне [[Улада|ўлады]], праграма, статут, сяброўства, грамадзкая падтрымка, [[Зацікаўленае згуртаваньне|агульныя зацікаўленасьці]] сяброў, галоўная ўстанова кіраўніцтва, разгалінаванасьць суполак і правадыр<ref name="э">{{Кніга|аўтар=[[Васіль Кушнер]].|частка=Партыя палітычная|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=2001|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Encyklapiedyji/Bielaruskaja_encyklapedyja/Bielaruskaja_encyklapedyja.12.djvu 12]|старонкі=142|старонак=560|сэрыя=|isbn=985-11-0198-2|наклад=10 000}}</ref>.

== Віды ==
* Паводле задачаў і спосабу дзейнасьці: кансэрватыўная, рэакцыйная, рэвалюцыйная і рэфармісцкая.
* Паводле ўстановак мысьленьня і вучэньня: [[Камунізм|камуністычная]], [[Кансэрватызм|кансэрватыўная]], канфэсійная, [[Лібэралізм|лібэральная]], радыкальная, [[Сацыялізм|сацыялістычная]] і [[Фашызм|фашысцкая]].
* Паводле дачыненьня да ўлады: кіроўная і [[Апазыцыя|апазыцыйная]].
* Паводле адлюстраваньня бачаньня: левая, правая і цэнтрысцкая.
* Паводле ўмоваў дзейнасьці: легальная, нелегальная і паўлегальная.
* Паводле асноваў уладкаваньня: кадравая (статут замацоўвае сяброўства, складаецца з прафэсійных [[палітык]]аў) і масавая (сяброўства праз галасаваньне за вылучэнцаў)<ref name="э"/>.

== Гісторыя ==
З VI стагодзьдзя да н. э. палітычныя саюзы вядомыя ў [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] (Атыка). З II стагодзьдзя да н. э. існавалі ў [[Старажытны Рым|Старажытным Рыме]]. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] ў Італіі спаборнічалі 2 групоўкі — гвэльфы (прыхільнікі рымскага [[папа|папы]]) і гібэліны (прыхільнікі імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]]). Падчас буржуазных пераваротаў Новага часу ў Эўропе ўзьніклі [[Лібэралізм|лібэральныя]] і [[Кансэрватызм|кансэрватыўныя]] партыі. У сярэдзіне XIX стагодзьдзя ў Эўропе зьявіліся сучасныя партыі. У 1861 годзе ў Ангельшчыне ўтварылі першую масавую парлямэнцкую партыю «[[Лібэральная партыя Вялікабрытаніі|Лібэральнае таварыства]] рэгістрацыі выбараў у Англіі». У 1863 г. [[Фэрдынанд Лясаль]] заснаваў першую работніцкую партыю ў Нямеччыне пад назвай «Усеагульны нямецкі саюз работнікаў». У 1864—1876 гадах у [[Лёндан]]е (Ангельшчына) існавала Міжнароднае таварыства работнікаў ([[Лёндан]], Ангельшчына), якое паспрыяла стварэньню партыяў у некалькіх краінах<ref name="э"/>. Палітычныя партыі ў сучасным іх значэньні цесна зьвязаныя са станаўленьнем і разьвіцьцём прадстаўнічай [[дэмакратыя|дэмакратыі]] й асноўнага ейнага элемэнта — [[парлямэнтарызм]]у як формы й мэтаду арганізацыі й ажыцьцяўленьня ўлады.

== Беларусь ==
{{Асноўны артыкул|Сьпіс палітычных партыяў Беларусі}}
У сьнежні 1902 годзе ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расейская імпэрыя) беларускія студэнты стварылі першую беларускую партыю пад назвай Беларуская рэвалюцыйная грамада (БСГ), якая на 1-м зьезьдзе ў [[Вільня|Вільні]] ([[Паўночна-Заходні край]]) ў 1903 годзе атрымала назву [[Беларуская сацыялістычная грамада]]. Яе заснавальнікамі былі браты [[Іван Луцкевіч|Іван]] і [[Антон Луцкевіч|Антон Луцкевічы]], [[Аляксандар Бурбіс]], паэт [[Карусь Каганец]] і [[Вацлаў Іваноўскі]]. Пазьней дзейнічалі Сацыялістычная партыя Белай Русі (1904—1907) і Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы і Беларусі (1906—1907). 25 траўня 1917 году ў Менску заснавалі [[Беларуская хрысьціянская злучнасьць|Беларускую хрысьціянскую злучнасьць]]. У чэрвені 1917 году БСГ, сябры якой склалі [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад Беларускай Народнай Рэспублікі]], раскалолася на 5 партыяў: [[Беларуская народная партыя сацыялістаў]], [[Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянэраў]], [[Беларуская партыя сацыялістаў-фэдэралістаў]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя]] (у [[Петраград]]зе)<ref name="э"/>.

Да 1925 году ў [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] [[бальшавікі]] ліквідавалі шматпартыйнасьць. Адзінай партыяй засталася Камуністычная партыя (бальшавікоў) Беларусі, якая была складовай часткай [[КПСС|Расейскай камуністычнай партыі (бальшавікоў)]] і ня мела ўласных праграмы, статуту і сяброўскіх білетаў. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], якая ў выніку [[Рыскі падзел|Рыскага падзелу]] 1921 году апынулася пад уладай міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], існавала 4 беларускія партыі: Беларуская партыя незалежных сацыялістаў, [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада]], [[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя (1927)|Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]] і [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі]]. У сувязі з пачаткам КПСС палітыкі перабудовы, у чэрвені 1988 году ў Вільні ([[Летувіская ССР]]) заснавалі [[Беларускі Народны Фронт Адраджэньне|Беларускі народны фронт «Адраджэньне»]]. БНФ «Адраджэньне» ўтварыў [[Апазыцыя|апазыцыю]] і заклікаў да незалежнасьці Беларусі. [[Распад СССР]] у 1991 годзе прывёў да забароны КПСС і адновы шматпартыйнасьці<ref name="э"/>.

За 1991 год у незалежнай Беларусі зьявілася 5 партыяў: Аб’яднаная дэмакратычная партыя, [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], [[Беларуская сялянская партыя]], Нацыянальна-дэмакратычная партыя беларусаў і Хрысьціянска-дэмакратычны саюз. 5 кастрычніка 1994 г. прэзыдэнт А.Лукашэнка падпісаў Закон «Аб палітычных партыях»<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь ад 5 кастрычніка 1994 г. № 3266-XІІ «Аб палітычных партыях»|спасылка=http://www.pravo.by/document/?guid=3871&p0=v19403266|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=6 чэрвеня 2015|дата доступу=7 сакавіка 2018}}</ref>. На пачатак 1998 г. [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] паставіла на ўлік 35 партыяў. Цягам 1998 году [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] распусьціў 9 партыяў. На 1 студзеня 1999 году засталося 28 партыяў. У 2-й палове 1999 году прайшоў пераўлік партыяў. У выніку на 1 студзеня 2001 году засталося 18 партыяў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская аграрная партыя]], [[Беларуская партыя жанчын Надзея|Беларуская партыя жанчын «Надзея»]], [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Беларуская партыя працы]], [[Беларуская патрыятычная партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Народная Грамада)]], [[Беларуская сацыяльна-спартыўная партыя]], [[Беларуская экалягічная партыя зялёных БЭЗ|Беларуская экалягічная партыя зялёных «БЭЗ»]], [[Камуністычная партыя Беларусі]], [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]], [[Лібэральна-дэмакратычная партыя (Беларусь)|Лібэральна-дэмакратычная партыя]], Беларуская сацыял-дэмакратычная грамада, [[Партыя БНФ]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»|Партыя камуністаў беларуская]], [[Рэспубліканская партыя Рэспублікі Беларусь|Рэспубліканская партыя]], [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці]] і [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды]]<ref name="э"/>.

На чэрвень 2012 году на ўліку ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь стаяла 15 партыяў, звыш паловы якіх мелі крыху больш за 1000 сябраў<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Алег Сьліжэўскі назваў умову пераходу на прапарцыянальную выбарчую сыстэму|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98933|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-21 118 (27233)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98922/21cher-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб палітычных партыях, зарэгістраваных у Рэспубліцы Беларусь|спасылка=http://minjust.gov.by/ru/registr/politpart/?print=ipp|выдавец=[[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2018|дата доступу=12 сакавіка 2018}}

[[Катэгорыя:Палітычныя партыі| ]]
[[Катэгорыя:Выбары]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]