Прагляд крыніцы для Пагоня (песьня)

{{Гімны Беларусі}}
{{Іншыя значэньні|Пагоня}}

'''Пагоня''' — [[беларусы|беларуская]] патрыятычная песьня на [[Пагоня (верш)|аднайменны верш]] [[Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]] (1891—1917), прысьвечаная дзяржаўнаму гербу [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Беларусь|Беларусі]], традыцыйнаму [[нацыянальны герб|нацыянальнаму гербу]] [[беларусы|беларусаў]] — [[Пагоня|Пагоні]]. З канца 1980-х гадоў варыянт песьні, сьпяваны на мэлёдыю францускай «[[Марсэльеза|La Marseillaise]]», азначаецца ў беларускім патрыятычным асяродку як [[Беларуская Марсэльеза]]<ref>[https://tuzinfm.by/article/4258/out-himny-bnr-audyjo.html !OUT: ГІМНЫ БНР (АЎДЫЁ)], [[Tuzin.fm]], 18 сьнежня 2018 г.</ref> побач з гістарычнай песьняй «[[Адвеку мы спалі]]».

== Гісторыя ==
=== Верш ===
[[Файл:Pahonia. Пагоня (M. Bahdanovič, 30.11.1917).jpg|значак|Першая публікацыя верша «Пагоня» ([[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]], 30 лістапада 1917 г.)]]

За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першае сусьветнае вайны]] ў кастрычніку 1916 году па заканчэньні Яраслаўскага Дзямідаўскага ліцэю [[Максім Багдановіч]] прыехаў у прыфрантавы [[Менск]], дзе уладкаваўся на працу сакратара ў Менскі аддзел «[[Беларускае таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны|Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны]]». У час свайго апошняга прыезду ў Менск (кастрычнік 1916 — люты 1917) Максім Багдановіч жыў на кватэры ў [[Зьмітрок Бядуля|Зьмітрака Бядулі]] пад адрасам ''Малагеоргіеўская вуліца, дом 12'' (цяпер [[Завулак Рабкораўскі (Менск)|завулак Рабкораўскі]]). Менавіта тут ён напісаў верш «Пагоня», а таксама «Страцім-лебедзь», надрукаваныя ў газэце «[[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]]» № 32 ад 30 лістапада 1917 году.

Пра Багдановічаву працу гэтага пэрыяду [[Аркадзь Смоліч]] потым сьведчыў:
<blockquote>''Нягледзячы на хваробу, ён (Багдановіч) і далей працаваў ня толькі днём, але і ноччу; працаваў у гарачцы, пры высокай тэмпэратуры ў 38—39.''</blockquote>

У сваіх успамінах Зьмітрок Бядуля пісаў:
<blockquote>''У вольны ад службы час ён сядзеў у Пушкінскай бібліятэцы, або дома і займаўся літаратурнай працай. Сядзеў пры керасінавай лямпе штодня да гадзін 3-4 ночы. Галоўным чынам ён студыяваў тэхніку вершаў.''</blockquote>

Паводле Зьмітрака Бядулі, у адным з сваіх рэфэратаў у 1916 годзе ў [[Менск|Менску]] Багдановіч сказаў:<ref>{{Кніга|сэрыя=[[Беларускі кнігазбор]]|аўтар=[[Зьмітрок Бядуля]].|год=2006|горад=[[Менск|Мінск]]|загаловак=Выбраныя творы|спасылка=http://pdf.kamunikat.org/13226-1.pdf|старонкі=387|старонак=496|isbn=985-6824-30-3|частка=У гадаўшчыну смерці М. А. Багдановіча}}</ref><blockquote>''Я быў пад [[Вострая брама|Вострай Брамай]], дзе бываюць дзясяткамі тысяч паломнікі-багамольцы. На браме красуецца [[Пагоня|герб]] старога [[Вялікае Княства Літоўскае|Бел. Літ. Княства]] — Пагоня: узброены рыцар сядзіць на скачучым кані і размахвае мячом. перад маімі вачыма рыцар вырастае ў вялікія размеры, і меч яго пападае якраз у маё сэрца... я ранены і запаланёны навекі...''</blockquote>

Упершыню верш «Пагоня» прагучаў у «[[Беларуская хатка (Менск)|Беларускай хатцы]]», [[менск]]ім асяродку беларускай культурна-асьветніцкая працы ў 1916—1920 гадох. На просьбу Багдановіча, яго ўпершыню публічна зачытаў [[Аркадзь Смоліч]]<ref>{{Артыкул|загаловак=Гісторыя сяброўства Максіма Багдановіча і Аркадзя Смоліча|год=29.05.2017|выданьне=[[Зьвязда|Звязда]]|аўтар=Марына Запартыка.|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170529/1496050018-gistoryya-syabroustva-maksima-bagdanovicha-i-arkadzya-smolicha|мова=be}}</ref>.

=== Песьня ===
Паводле [[Лявон Луцкевіч|Лявона Луцкевіча]], у міжваенны час моладзь [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] пачала сьпяваць гэты верш на мэлёдыю францускай Марсэльезы<ref name="Viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?], [[Радыё Свабода]], 23 сакавіка 2019 г.</ref>. Пазьней уласную музыку да верша напісалі [[Мікола Равенскі]], [[Мікола Шчаглоў|Мікола Шчаглоў-Куліковіч]], [[Аляксей Туранкоў]], [[Уладзімер Мулявін]]<ref>[https://www.svaboda.org/a/30296605.html У Беларусі запісалі «Пагоню» з аркестрам і хорам ды запусьцілі флэшмоб «Сьпяваем гімн разам». ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 28 лістапада 2019 г.</ref>.

У пачатку 1990-х гадоў «Пагоня» разглядалася як адзін з прэтэндэнтаў на статус дзяржаўнага гімну Беларусі<ref>[https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/knihi.com/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%96%20%D1%96%20%D0%B3%D1%96%D0%BC%D0%BD%D1%8B:%20%D0%B7%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%BA%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C/Bielaruskija_piesni_i_himny.pdf Беларускія песні і гімны: зборнік песень] / Уклад. C. Барыс. — {{Менск (Мінск)}}, 2012. С. 157.</ref>. У 2019 годзе каманда прафэсійных музыкаў запісала варыянт «Пагоні» на музыку [[Мікола Шчаглоў|Міколы Шчаглова-Куліковіча]] ў стылі нацыянальнага гімну — галасамі хору ва ўрачыстым суправаджэньні аркестру — і запусьціла флэшмоб «Сьпяваем гімн разам»<ref>{{Cite web|url=https://symbal.by/himn-belarus/|title=У Беларусі з’явіўся нацыянальны гімн «Пагоня» ў выкананні аркестра і хору {{!}} [[Symbal.by]]|accessdate=2020-08-28}}</ref>. У 2020 годзе песьня «Пагоня» стала адной зь песьняў [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|пратэсту супраць рэжыму Лукашэнкі]]<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=262242 Як дапамагчы музыкам у час дваровых канцэртаў, калі няма магчымасці зрабіць ахвяраванне], [[Наша Ніва]], 12 лістапада 2020 г.</ref>. Яе выконвалі ў многіх грамадзкіх месцах: ля [[Беларуская дзяржаўная філярмонія|Беларускай дзяржаўнай філярмоніі]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=yknYPB77T4U «Пагоня»! Новый гимн? Минск, 17 августа. Филармония против насилия | протесты в Беларуси 2020], Кто, если не мы? Протесты и забастовки в Беларуси, 17.08.2020 г.</ref>, у гандлёвым цэнтры<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=b3MvZE-SUPA Люди поют «Пагоню» в ТРЦ Galleria Minsk], [[TUT.BY]]. 26.08.2020 г.</ref>, у [[Менскі мэтрапалітэн|менскім мэтро]]<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://news.tut.by/society/698394.html|title=В Минске прямо на платформе метро спели «Магутны Божа» и «Пагоню» — вот как это было|website=TUT.BY|date=2020-08-27|accessdate=2020-08-28}}</ref>.

== Тэкст ==
[[Файл:Вільня. Вострая брама (04).jpg|значак|Герб [[Пагоня]] на [[Вострая брама|Вострай браме]] ў [[Вільня|Вільні]]]]

<poem>Толькі ў сэрцы трывожным пачую
За краіну радзімую жах,
Успомню Вострую Браму сьвятую
І ваякаў на грозных канях.

У белай пене праносяцца коні,
Рвуцца, мкнуцца і цяжка хрыпяць,
Старадаўняй Літоўскай Пагоні
Не разьбіць, не спыніць, не стрымаць!

У бязьмерную даль вы ляціце,
А за вамі, прад вамі — гады.
Вы за кім у пагоню сьпяшыце?
Дзе шляхі вашы йдуць і куды?

Мо яны, Беларусь, панясьліся
За тваімі дзяцьмі наўздагон,
Што забылі цябе, адракліся,
Прадалі і аддалі ў палон?

Біце ў сэрцы іх — біце мячамі,
Не давайце чужынцамі быць!
Хай пачуюць, як сэрца начамі
Аб радзімай старонцы баліць.

Маці родная, Маці-Краіна!
Не ўсьцішыцца гэтакі боль.
Ты прабач, ты прымі свайго сына,
За Цябе яму ўмерці дазволь!

Ўсё лятуць і лятуць тыя коні,
Срэбнай збруяй далёка грымяць…
Старадаўняй Літоўскай Пагоні
Не разьбіць, не спыніць, не стрымаць.</poem>

У час выкананьня ў якасьці гімну, як правіла, апошняя страфа не сьпяваецца, а апошнія радкі 2, 4 ды 6 страфы паўтараюцца двойчы{{Заўвага|Напрыклад, варыянт «Пагоні», запісаны ў 2019 годзе ў стылі нацыянальнага гімну камандай прафэсійных музыкаў на музыку [[Мікола Шчаглоў|Міколы Шчаглова-Куліковіча]]}}.

== Крытыка ==

На думку мовазнаўцы [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]], гэты геніяльны як верш твор, магчыма, занадта складаны для нацыянальнага гімну. Частка вобразаў — пра здраду, пакаяньне ды адкупленьне — хоць моцныя і актуальныя, але наўрад ці натхняюць. Як падкрэсьлівае Вінцук Вячорка, непадзельная трыяда беларускіх нацыянальна-дзяржаўных сымбаляў, якая склалася гістарычна — гэта герб [[Пагоня]], [[бел-чырвона-белы сьцяг]] і гімн «[[Мы выйдзем шчыльнымі радамі]]»<ref name="Viacorka"/>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Пагоня (герб)]]
* [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/knihi.com/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%96%20%D1%96%20%D0%B3%D1%96%D0%BC%D0%BD%D1%8B:%20%D0%B7%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%BA%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C/Bielaruskija_piesni_i_himny.pdf Беларускія песні і гімны: зборнік песень] / Уклад. С. Барыс. — {{Менск (Мінск)}}: А. Вараксін, 2012. — 380 с. {{ISBN|978-985-7035-49-6}}.
* {{Кніга |аўтар=[[Рыгор Бярозкін|Бярозкін Р. С.]] |загаловак=Человек на заре : Рассказ о Максиме Богдановиче — белорусском поэте |спасылка=https://search.rsl.ru/ru/record/01007274678 |выданьне= |месца=М. |выдавецтва=[[Художественная литература]] |год=1970 |старонкі= |старонак=136 |сэрыя= |ref= }}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=gc6VYsjj4AI Нацыянальны гімн Рэспублікі Беларусь «Пагоня» (музычнае відэа з словамі)], [[Symbal.by]], 28.11.2019 г.
* [https://www.youtube.com/watch?v=KovAyhJfeSo Нацыянальны гімн Рэспублікі Беларусь «Пагоня» (музычнае відэа з урачыстага перапахаваньня Кастуся Каліноўскага ў Вільні)], [[Symbal.by]], 28.11.2019 г.
* {{Артыкул|год=21 кастрычніка 2018|аўтар=Паліна Сьцепаненка|выданьне=МойBY|спасылка=http://www.moyby.com/news/328656/|загаловак=Як быў напісаны верш «Пагоня»}}

[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]
[[Катэгорыя:Беларускія патрыятычныя песьні]]
[[Катэгорыя:Максім Багдановіч]]
[[Катэгорыя:Творы 1916 году]]
[[Катэгорыя:Пагоня (герб)]]