Прагляд крыніцы для Менскі замак

{{Каардынаты|53|54|28|паўночнае|27|33|6|усходняе|тып=краявід|выяўленьне=загаловак}}
[[Файл:Mienski zamak. Менскі замак (J. Drazdovič, 1920) (2).jpg|міні|200пкс|Руіны на Менскім Замчышчы, малюнак [[Язэп Драздовіч|Я. Драздовіча]]]]
'''Менскі замак''' — [[абарончае збудаваньне]] ў [[Менск]]у, узьведзенае на правым беразе ракі [[Сьвіслач (басэйн Дняпра)|Сьвіслач]], ля месца ўпадзеньня ў яе [[Няміга|Нямігі]]. Мясьціна, якую абкружалі замкавыя сьцены, атрымала назву [[Замчышча (Менск)|Замчышча]].

Апошнія ўмацаваньні Менскага замка зьнішчылі ў пач. [[19 стагодзьдзе|XIX ст.]] А ў [[1950-я]] рокі савецкія ўлады скапалі замкавую гару ды вывезьлі яе за межы места.<ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 14</ref> Да нашага часу захаваліся рэшткі культурнага пласта.<ref>Як будаваўся стары Мінск // {{Літаратура/Рэха даўняга часу|к}} С. 25</ref>

== Гісторыя ==
Менскі ўмацаваны дзядзіцец быў узьведзены ў [[11 стагодзьдзе|XI ст.]].<ref name="tkac47"/> У [[12 стагодзьдзе|XII]]—[[13 стагодзьдзе|XIII]] стагодзьдзях замак налічваў 80—82 двары і каля 400—500 жыхароў<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-1}} с. 8.</ref><ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 9</ref>.

[[Файл:Mienski zamak. Менскі замак (1927).jpg|міні|200пкс|Стары будынак [[гродзкі суд|гродзкага суду]], здымак пач. XX ст.]]

Драўляныя ўмацаваньні неаднаразова гарэлі (1505, 1547, 1552, 1569 рокі і інш.), але зноў адбудоўваліся. Напрыканцы [[15 стагодзьдзе|XV]] — пачатку [[16 стагодзьдзе|XVI]] стагодзьдзяў замак меў значную колькасьць гарматаў і сталкоў з гэтага віду зброі.<ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 12</ref>

З 1581 року ў Менскім замку адзін раз на два рокі на працягу дваццаці тыдняў адбываліся пасяджэньні [[Вярхоўны трыбунал ВКЛ|дзяржаўнага трыбуналу]]. Да сярэдзіны [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] замак служыў рэзыдэнцыяй велікакняжацкаму намесьніку і быў па-ранейшаму адным з грамадзкіх месцаў места. На тэрыторыі цьвердзі (у адной зь вежаў) разьмяшчаліся вязьніца, таксама былі жылыя дамы, царква Нараджэньня Багародзіцы, склады, стайні, крамы і іншыя пабудовы.<ref>Як будаваўся стары Мінск // {{Літаратура/Рэха даўняга часу|к}} С. 26</ref> У 1612 року ў будынку замкавага суду знаходзіўся мескі архіў.<ref name="val18">{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 18</ref>

[[Файл:Mienski zamak. Менскі замак (J. Drazdovič, 1920).jpg|200пкс|міні|Руіны на Менскім Замчышчы, малюнак [[Язэп Драздовіч|Я. Драздовіча]]]]

У дакумэнтах XVII—XVIII стагодзьдзяў Менскі замак згадваецца пераважна як месца правядзеньня шляхецкіх соймікаў, аднак яшчэ ў 1750 року ў ім стаяла замкавая залога.<ref>Фортификация средневекового Менска // {{Літаратура/Замкі Беларусі|к}} С. 53</ref>

Апошні ўспамін пра існыя замкавыя ўмацаваньні датуецца 1793 рокам і зьмешчаны ў люстрацыі, складзенай па ўваходжаньні Менску ў склад [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].<ref>Фортификация средневекового Менска // {{Літаратура/Замкі Беларусі|к}} С. 54</ref> Пазьней замкавыя збудаваньні перайшлі ў прыватныя рукі.<ref name="val18"/>

== Апісаньне ==
Менскі замак быў пабудаваны з дрэва, абгароджаны высокім земляным валам (шырынёй да 22 мэтраў, пазьней — да 30—32 мэтраў, вышынёй — каля 15 мэтраў<ref name="tkac47">Фортификация средневекового Менска // {{Літаратура/Замкі Беларусі|к}} С. 47</ref>) і апаясаны глыбокім ровам, напоўненым вадой. У пляне ён меў форму, набліжаную да авала, плошчаю 3 га. Уезд у замак уяўляў сабою добра абаронены праход шырынёю 3,4 мэтры, які замыкаўся мінімум на тры брамы.<ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 8</ref>

З [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] у замку існаваў мураваны будынак [[гродзкі суд|гродзкага (замкавага) суду]], вядомы па малюнках [[Язэп Драздовіч|Я. Драздовіча]] і старых фатаздымках 1-й паловы [[20 стагодзьдзе|XX ст.]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Замкі Беларусі}}
* {{Літаратура/Рэха даўняга часу}}
* {{Літаратура/Менск. Стары і новы}}

{{Зьнішчаныя славутасьці Менску}}

[[Катэгорыя:Зьнішчаныя помнікі архітэктуры Менску]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Менску]]