Прагляд крыніцы для Манголія

{{Іншыя значэньні}}
{{Краіна
|Назва                            = Манголія
|НазваЎРоднымСклоне               = Манголіі
|НазваНаДзяржаўнайМове            = Монгол улс
|Сьцяг                            = Flag_of_Mongolia.svg
|Герб                             = Coat of Arms of Mongolia.svg
|НацыянальныДэвіз                 = 
|ДзяржаўныГімн                    = Монгол улсын төрийн дуулал
|Месцазнаходжаньне                = Mongolia in its region.svg
|АфіцыйнаяМова                    = [[мангольская мова|мангольская]]
|Сталіца                          = [[Улан-Батар]]
|НайбуйнейшыГорад                 = Улан-Батар
|ТыпУраду                         = [[парлямэнцкая рэспубліка]]
|ПасадыКіраўнікоў                 = [[прэзыдэнт]]<br />[[прэм’ер-міністар]]
|ІмёныКіраўнікоў                  = [[Халтмаагійн Батулга]]<br />[[Луўсанамсрайн Аюун-Эрдэнэ]]
|Плошча                           = 1 564 115,75
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы        = 19-е
|АдсотакВады                      = 0,43
|ГодАцэнкіНасельніцтва            = 2014
|Насельніцтва                     = 2 966 294 чал.
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва  = 140
|ШчыльнасьцьНасельніцтва          = 1,88 чал.
|ЭтнічныСклад                     = {{Просты сьпіс|
* [[манголы]] (95%)
* [[казахі]] (4%)
}}
|КанфэсійныСклад                  = 
|Пісьменнасьць                    = 
|ГодАцэнкіСУП                     = 2012
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП           = 
|СУП                              = $10,258 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва            = $3627
|Валюта                           = [[Тугрык]]
|КодВалюты                        = MNT
|ЧасавыПас                        = UTC
|ЧасРозьніцаUTC                   = +7…+8
|ЧасавыПасУлетку                  = 
|ЧасРозьніцаUTCУлетку             = 
|НезалежнасьцьПадзеі              = — ад [[Цын|дынастыі Цын]]
|НезалежнасьцьДаты                = <br />29 сьнежня 1911
|АўтамабільныЗнак                 = MGL
|ДамэнВерхнягаЎзроўню             = mn
|ТэлефонныКод                     = 976
|Дадаткі                          = [[Файл:Mongolia CIA map.png|цэнтар|300пкс]]
}}
'''Манго́лія''' — краіна, разьмешчаная на [[Далёкі Ўсход|Далёкім Усходзе]], мяжуе з [[Кітай|Кітаем]] і [[Расея]]й, самая вялікая [[краіна]] ў сьвеце, якая ня мае выхаду да [[мора]]. Незалежнасьць ад [[Цын|дынастыі Цын]] абвешчаная 29 сьнежня 1911, падчас рэвалюцыі 1921 году 13 сакавіка сфармаваны пераходны ўрад з 7 чалавек, абвешчаная незалежнасьць ад Кітаю. Сучасная канстытуцыя прынятая ў 1992 годзе.

== Адміністрацыйны падзел ==
Краіна падзяляецца на 21 [[аймак]] і асобную адмінстрацыйную адзінку [[Улан-Батар (адміністрацыйная адзінка)|Улан-Батар]]:
* [[Ара-Хангайскі аймак]];
* [[Баян-Улэгэйскі аймак]];
* [[Баян-Хангорскі аймак]];
* [[Булганскі аймак]];
* [[Усходне-Габійскі аймак]];
* [[Усходні аймак]];
* [[Гобі-Алтайскі аймак]];
* [[Гобі-Сумбэрскі аймак]];
* [[Дарханскі аймак]];
* [[Дзабханскі аймак]];
* [[Кабдоскі аймак]];
* [[Архонскі аймак]];
* [[Селенгінскі аймак]];
* [[Сярэднегабійскі аймак]];
* [[Сухэ-Баторскі аймак]];
* [[Убсунурскі аймак]];
* [[Увэр-Хангайскі аймак]];
* [[Хубсугульскі аймак]];
* [[Хэнтэйскі аймак]];
* [[Цэнтральны аймак]];
* [[Паўднёва-Габійскі аймак]].

== Геаграфія ==
Большасьць паверхні краіны займае [[плято]] вышынёй 900—1500 мэтраў над узроўнем мора. Над гэтым плято ўзвышаюцца некалькі горных масіваў і хрыбтоў. Самы высокі зь іх — [[Мангольскі Алтай]], які цягнецца на захадзе і паўднёвым захадзе краіны.

Уздоўж мяжы з [[Расея]]й, на паўночным захадзе краіны, знаходзяцца некалькі хрыбтоў, якія не ўтвараюць адзінага масіву: Хан Хухэй, Улан Тайга, Усходні Саян, на паўночным усходзе горны масіў Хэнтэй, у цэнтральнай частцы Манголіі — масіў Хангай, які дзеліцца на некалькі асобных хрыбтоў.

На ўсход і поўдзень ад [[сталіца|сталіцы]], у бок мяжы з [[Кітай|Кітаем]] вышыня Мангольскага плято паступова зьніжаецца, і яно пераходзіць у раўніны — плоскія і роўныя на ўсходзе, пагорыстыя на поўдні. Поўдзень, паўднёвы захад і паўднёвы ўсход Манголіі займае [[пустэльня Гобі]], якая працягваецца на поўначы цэнтральнай часткі Кітая. Гэтая пустэльня мае вельмі разнастайныя часткі: пясчаныя, скалістыя, камяністыя, роўныя і пагорыстыя, розныя па колеры — манголы падзяляюць яе на Жоўтую, Чырвоную і Чорную Гобі.

Рэкі Манголіі маюць свае крыніцы ў гарах, большасьць зь іх адносіцца да вадастокаў [[Арктычны акіян|Арктычнага]] і [[Ціхі акіян|Ціхага]] акіянаў. Самыя вялікія рэкі краіны — [[Селенга]], [[Керулен]], [[Анон]], [[Халхін Гол]], [[Кабдо]]. Рэкі заходняй і паўночна-заходняй частак краіны выхаду да акіяна ня маюць, а ўпадаюць ў мясцовыя [[возера|азёры]].

У Манголіі налічваецца больш за тысячу пастаянных азёраў і значна большая колькасьць часовых, што ўтвараюцца ў пэрыяд [[дождж|дажджоў]]. У старажытнасьці значная частка Манголіі прадстаўляла сабой унутранае мора, якое потым падзялілася на некалькі вялікіх азёраў. Цяперашнія азёры — гэта тое, што ад іх засталося. Самыя валікія азёры знаходзяцца ў катлавіне Вялікіх азёраў на паўночным захадзе краіны — [[Убсу-Нур]], [[Хара-Ус-Нур]], [[Хіргіс-Нур]], іх глыбіня не перавышае некалькіх мэтраў. На ўсходзе краіны ёсьць азёры [[Буй-Нур]] і [[Хух-Нур]]. У вялікай тэктанічнай западзіне на поўначы Хангая знаходзіцца возера [[Хубсугул]] (глыбіня да 238 мэтраў).

=== Клімат ===
Клімат краіны рэзка кантынэнтальны зь вельмі халоднымі зімамі і сухімі сьпякотнымі летамі. У сталіцы, Улан-Батары, разьмешчанай паміж горнымі масівамі і пустэльнямі, тэмпэратура вагаецца ад мінус 25° С ÷ 35° С зімой да +25° С ÷ 35° С летам. Гэты горад — адна з самых сьцюдзёных сталіцаў сьвету.

Ападкі складаюць: на паўночным захадзе 250—510 мм, ва Ўлан-Батары 230—250 мм, у пустэльні Гобі яшчэ меней.

== Эканоміка ==
Асновай мангольскай эканомікі зьяўляюцца: [[жывёлагадоўля]], здабыча [[вугаль|бурага вуглю]], [[медзь|медзі]], [[золата]], [[малібдэн]]у і [[фасфаты|фасфатаў]]. Пасьля шматгадовага савецкага інтэрвэнцыяналізму працэс пераходу эканомікі да [[капіталізм]]у сутыкаецца з шматлікімі цяжкасьцямі. [[Эканоміка]] вельмі цэнтралізаваная, існуе каля 10 000 прыватных прадпрыемстваў, але іх дзейнасьць абмяжоўваецца [[Улан-Батар]]ам. Па-за межамі сталіцы, большасьць жыхароў займаецца гадоўляй [[конь|коней]], [[карова]]ў, [[вярблюд]]аў, [[каза|козаў]], [[авечка|авечак]] і г. д. Краіна мае вельмі нізкі [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]], і акрамя гэтага мае праблемы з выплатай [[Дзяржаўная запазычанасьць|дзяржаўнай запазычанасьці]] [[Расея|Расеі]] (11 млрд [[Даляр ЗША|даляраў]]). У 1997 годзе Манголія далучылася да [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|Сусьветнай гандлёвай арганізацыі]].

== Дэмаграфія ==
95% насельніцтва — [[манголы]], у асноўным халха-манголы (у тым ліку групы элжгін і дарыганга), а так сама хатагойт-манголы, дархаты, сартулы, зун-узумчыны (1700 чал.), уранхайцы (25,2 тыс. чалавек), хатоны, [[бураты]] (70 000), шынэ-баргуты (каля 1000), захчыны (29,8 тыс. чалавек), таргуты, баяты (50,8 тыс. чалавек), хашуты, мянгаты, алёты, харачыны, чахары, тумэты, 4,5% [[казахі]] і [[тувінцы]]; 1% — іншыя этнічныя групы. Каля 5 млн манголаў жывуць па-за межамі Манголіі (у тым ліку 4,8 млн у [[Кітай|Кітаі]]).

== Дычыненьні зь Беларусьсю ==
{{Асноўны артыкул|Беларуска-мангольскія дачыненьні}}
24 студзеня 1992 году ўрады Беларусі і Манголіі ўсталявалі дыпляматычныя дачыненьні падчас візыту старшыні ўраду Беларусі [[Вячаслаў Кебіч|Вячаслава Кебіча]] ў Манголію. У лістападзе 2004 году консульства Манголіі адчынілі ў [[Берасьце|Берасьці]], адкуль у 2012 годзе перанесьлі ў Менск. 30 чэрвеня 2014 году Амбасаду Беларусі адчынілі ў Манголіі. У 2017 годзе таваразварот Беларусі і Манголіі вырас на 37 % да $13,6 млн. Аснову таваразвароту склаў вываз беларускіх тавараў: кар’ерных самазвалаў «[[БелАЗ]]» (Жодзіна), [[ліфт]]оў «[[Магілёўліфтмаш]]», [[збожжа]], [[трактар]]оў «[[Менскі трактарны завод|Менскага трактарнага заводу]]» і [[Лекі|лекаў]].

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Азія}}
{{Commons}}

{{Краіна ў тэмах
|краіна        = Манголія
|родны         = Манголіі
|вінавальны    = Манголію
|месны         = Манголіі
}}
{{Краіны Азіі}}
{{АБСЭ}}