Прагляд крыніцы для Крывічы

{{Іншыя значэньні|Крывічы (неадназначнасьць)}}
[[Файл:Kryvičy. Крывічы (XV).jpg|міні|300пкс|Мініятура [[Радзівілаўскі летапіс|Радзівілаўскага летапісу]]: «''Ад іх жа і крывічы сядзяць на верх [[Волга|Волгі]], і на верх [[Дзьвіна|Дзьвіны]], на верх [[Дняпро|Дняпра]]. Іх жа горад ёсьць [[Смаленск]]''»]]
'''Крывічы́''' (''крэвы'', магчыма ''скрэвы''<ref>{{Літаратура/Старажытная Беларусь|к}}</ref>) — буйная [[Этнагенэз беларусаў|старажытнабеларуская]] этнапалітычная супольнасьць пэрыяду [[Сярэднявечча]], якая займала тэрыторыі верхняга [[Панямоньне|Панямоньня]], сярэдняга і верхняга [[Дзьвіна|Прыдзьвіньня]], верхняга [[Дняпро|Падняпроўя]] і [[Паволжа]], а таксама басэйны рэк [[Вялікая (рака)|Вялікай]] і [[Ловаць|Ловаці]]. Паводле зьвестак розных пісьмовых крыніцаў, крывічам належалі тэрыторыі, дзе пазьней утварыліся [[Полацкае княства|Полацкае]], [[Смаленскае княства|Смаленскае]] і [[Пскоўскае княства|Пскоўскае]] княствы. 

Крывічы — асноўная этнаўтваральная адзінка [[беларусы|беларусаў]].

== Назва ==
Існуе некалькі меркаваньняў датычна паходжаньня [[этнонім]]у «крывічы». Паводле папулярнай гіпотэзы, этнічная назва паходзіць ад імя мітычнага пачынальніка пэўнай рэлігійнай традыцыі — найвышэйшага сьвятара ''[[Крывэ|Крыва (Крыва-Крывейтэ)]]'', культ якога быў уласьцівы большасьці [[балты|балтыйскіх]] народаў. Гэтую вэрсію падтрымлівалі [[Гэрард Мілер]], [[Мікалай Карамзін]], [[Тэадор Нарбут]], [[Адам Кіркор]], [[Міхал Касторскі]], [[Павал Трацьцякоў]], [[Валянтын Сядоў]], [[Барыс Рыбакоў]], [[Дзьмітры Мачынскі]], [[Герасім Лебедзеў]], [[Эдвард Зайкоўскі]], [[Уладзімер Тапароў]] ды іншыя. Паводле іншых вэрсіяў, назва паходзіць ад слова «крэўныя» — блізкія крывёю, ад характэрнай «крывой», узгорыстай мясцовасьці<ref name="hb">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 42.</ref>.

== Паходжаньне ==
Паводле папулярнага меркаваньня, крывічы сфармаваліся ў выніку асыміляцыі прышлымі славянамі мясцовых балтыйскіх і заходнефінскіх плямёнаў, паступова славянізаваных<ref name="hb"/>. Таксама існуе думка, што крывічоў — гэта балтыйскі этнас, роднасны [[літва (племя)|літве]], [[латышы|латышам]], [[латгалы|латгалам]], [[прусы|прусам]], [[яцьвягі|яцьвягам]], [[жамойты|жамойтам]], які ў выніку культурнага ўплыву зь першай паловы ІХ ст. пачаў пераходзіць на славянскую мову<ref>[[Аляксей Дзермант|Дзермант А.]] Крывічы. Гістарычна-этнагенетычны нарыс // Druvis. № 1, 2005. С. 19.</ref>.

Чэскі гісторык [[Павал Ёзэф Шафарык]] у сваёй кнізе «Славянскія старажытнасьці» продкамі крывічоў лічыў [[Люцічы|люцічаў]] і [[Нэўры|нэўраў]]:
{{Цытата|У акругах Віленскай і Троцкай да першай паловы XIII ст. жылі вілі і велеты, нашчадкі нэўраў і іншыя славяне… Вельцы: так называўся некалі дужы і ў гісторыі сярэдніх вякоў больш слаўны сярод іншых славянаў народ, велеты, або люцічы, празваныя ваўкамі, першым разам згадваюцца Александрыйскім географам… Іх жыльлё… у губэрні Віленскай. Я іх прызнаю продкамі наступных крывічоў.}}

== Гісторыя ==
Першы ўспамін пра крывічоў (відаць, пскоўскіх) зьмяшчаецца ў [[Аповесьць мінулых часоў|Аповесьці мінулых часоў]] і датуецца 859 годам. Яны бралі ўдзел у паходах [[Алег]]а (907) і [[Ігар]]а (944) супраць [[Бізантыя|Бізантыі]].

У канцы X стагодзьдзя на тэрыторыі расьсяленьня крывічоў склалася [[Полацкае княства]], насельніцтва якога называлася крывічамі ў летапісах пад 1127, 1129, 1140, 1162 гадамі<ref>[[Георгі Штыхаў|Штыхаў Г.]] Крывічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 270.</ref>.

Назва «Крывіцкія землі» захоўвалася ў асобных выпадках за тэрыторыяй паўночнай Беларусі да першай чвэрці XIV стагодзьдзя<ref>[[Георгі Штыхаў|Штыхаў Г.]] Крывічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 270—271.</ref>. У сучаснай [[латыская мова|латыскай мове]] слова «Крэвія» (''Krievija'') азначае [[Расея]], адпаведна «Балткрэвія» (''Baltkrievija'' — Белая Крэвія) — [[Беларусь]].

Ад [[этнонім]]у «крывічы», відаць, паходзяць назвы вёсак на [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзеншчыне]], [[Менская вобласьць|Меншчыне]], [[Віцебская вобласьць|Віцебшчыне]] і ў іншых мясьцінах Беларусі<ref>[[Георгі Штыхаў|Георгій Штыхаў]]. Крывічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 271.</ref>. Падобныя назвы таксама ў ваколіцах [[Вільня|Вільні]] (вёскі Крывічы і Крывіцішкі ў цяперашнім [[Маляцкі раён|Маляцкім раёне]] [[Віленскі павет|Віленскага павету]] [[Летува|Летувы]], а таксама зьніклы засьценак Крывічы каля [[Немянчын]]а) і сьведчыць пра пранікненьне крывічоў на гэтыя тэрыторыі<ref name="Zajkouski-2009">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917) 1 ліпеня 2009 г., № 27 (918) 8 ліпеня 2009 г.</ref>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Дрыгавічы]]
* [[Літва (племя)|Літва]]
* [[Радзімічы]]
* [[Яцьвягі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)}}
* [[Аляксей Дзермант|Дзермант А.]] [https://web.archive.org/web/20090225232647/http://kryuja.org/artykuly/dziermant/kryviczy.html Крывічы. Гістарычна-этнагенетычны нарыс] // Druvis. № 1, 2005.
* [[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}: «Энцыклапедыкс», 2003. — 776 с.
* {{Літаратура/Старажытная Беларусь}}
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/806 806].

{{Славянскія плямёны}}
{{Беларусы}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Полацкага княства]]
[[Катэгорыя:Усходнеславянскія плямёны]]