Прагляд крыніцы для Квас

{{Напой|Назва=Квас|Выява=|Тып=Прахаладжальны|Мацунак=<3%|Колер=ад жоўтага да карычневага|Краіна={{Сьцягафікацыя|Беларусь}},<br>{{Сьцягафікацыя|Расея}},<br>{{Сьцягафікацыя|Польшча}},<br>{{Сьцягафікацыя|Украіна}} і іншыя славянскія краіны}}'''Квас''' ([[Беларуская мова|бел.]], [[Украінская мова|укр.]], [[Расейская мова|рас]]. і [[Македонская мова|макед.]] ''квас'', [[Сэрбскахарвацкая мова|сэрбскахарв.]] [[Дыялект|дыял.]] ''аловіна'', [[Славацкая мова|славацк.]] ''kysel’'', ''kyselіca'', ''parovec'', [[Польская мова|польск.]] ''kwas'' ''chlebowy'', [[Летувіская мова|лет.]] ''gіra'', [[Латыская мова|латыск.]] ''kvass'', [[Эстонская мова|эст]]. ''kalі'') — традыцыйны [[Славяне|славянскі]] й [[Балты|балцкі]] кіслы напой, які рыхтуюць на аснове закісаньня з [[Мука|мукі]] й [[Солад|соладу]] (жытняга, ячменнага) альбо з сухога жытняга хлеба, часам — з даданьнем пахкіх траваў, [[Мёд|мёду]], пчаліных сот; таксама рыхтуецца з буракоў, [[Садавіна|садавіны]], [[Ягада|ягад]]. Квас выкарыстоўваецца ня толькі як напой, але й зьяўляецца асновай для клясычных халодных полівак расейскай кухні ([[халаднік]], [[Бацьвіньнік|бацьвіньне]] й інш.).

Да XІІ стагодзьдзя квас на [[Кіеўская Русь|Русі]] быў мацней і гушчы сучаснага [[піва]]. Квас лічыўся алькагольным напоем, і аналагам слова «п’яніца» на мове таго часу было слова «квасьнік» (слэнгавую паняцьце «квасіць» у значэньні «п’янстваваць» дайшло й да нашага часу). З XІІ стагодзьдзя сталі адрозьніваць квас як кіслы слабаалькагольны напой і квас як моцна ап’яняльны напой. Ап’яняльны квас сталі называць «творэным», гэта значыць звараным, а не адвольна закіслым, як звычайны квас<ref>Квас. Спосабы прыгатаваньня. — Фенікс. — [[:ru:Служебная:Источники_книг/5222089967|ISBN 5-222-08996-7]].</ref>.

[[Верхнялужыцкая мова|Верхнялужыцкае]] слова ''kwas'',«сьвята, вясельны баль» і [[Стараславянская мова|стараславянскае]] ''kvas'',«баль, пачастунак, гуляньне» сьведчаць аб тым, што ране

й квас быў асноўным хмельным напоем на сьвятах і вясельлях.

== Клясыфікацыя ==
Квас можа быць клясыфікаваны на некалькі відаў у залежнасьці ад яго інгрэдыентаў і працэсу падрыхтоўкі:

Хлебны квас: гэта найбольш распаўсюджаны выгляд квасу, які вырабляецца на аснове [[Хлеб|хлеба]], дрожджаў, [[Цукар|цукру]] й [[Вада|вады]]. Хлебны квас можа быць хатнім альбо прамысловым.

Фруктовы квас: Фруктовы квас ствараецца шляхам фэрмэнтацыі фруктовага соку. У залежнасьці ад рэцэптуры, можна выкарыстоўваць розныя [[садавіна]], такія як [[Яблык|яблыкі]], [[Чарэшня|чарэшні]], [[Клубніцы|трускаўку]] й інш.

Гатовы квас: гатовы квас атрымліваецца шляхам сьпіртавой закісаньня [[Воцат|воцату]]. Ён мае кіслы густ і выкарыстоўваецца ў кулінарыі.<gallery align=center>
Файл:2022-09-17 Белы квас Аліварыя.jpg|Белы квас «[[Аліварыя]]» з водарам [[Рамонак|рамонка]] і [[Рэвень|рэўня]] ў пляшцы з налепкай па-беларуску (2022 год)
</gallery>

== Гісторыя ==

=== На Русі ===
Славянам квас вядомы больш за тысячу гадоў. Вядома, што ўсходнія славяне валодалі рэцэптамі вырабу задоўга да адукацыі Кіеўскай Русі. Першае ж згадваньне аб квасе ў маскальскіх пісьмовых крыніцах датуецца [[996|996 годам]]: пасьля [[Хрышчэньне Русі|хрышчэньня]] князь [[Уладзімер Сьвятаславіч|Уладзімер І Сьвятаславіч]] загадаў раздаць народу»ежу, мёд і квас”. Умелі гатаваць квас таксама ў [[Польшча|Польшчы]] й [[Летува|Летуве]]. [[Нестар Летапісец|Нестар]] паведамляе, што сьвяты апостал [[Андрэй (апостал)|Андрэй Першазванны]] бачыў, як [[славяне]] абліваюцца квасам у сваіх лазьнях.

На [[Кіеўская Русь|Русі]] квас быў паўсюдным і штодзённым напоем: яго рыхтавалі й сяляне, і памешчыкі, і ваенныя, і манахі, а яго наяўнасьць у доме лічылася прыкметай дабрабыту. Расейскія сяляне, адпраўляючыся да працы ў поле ці іншую цяжкую працу, бралі з сабой квас, так як лічылі, што ён аднаўляе сілы й здымае стомленасьць. Гэта пацьвярджаюць ня толькі народныя прыказкі й выказваньні, але й сучасныя дасьледаваньні.

Да [[XV стагодзьдзе|XV стагодзьдзя]] на [[Кіеўская Русь|Русі]] існавала больш за 500 гатункаў квасу.

У 1913 годзе Ў. С. Сотнікаў даказаў, што ў квасе гінуць ціфозные й параціфозные мікраарганізмы. Квас нават лічылі цудадзейным напоем, якія дапамагаюць пры ўсіх хваробах. У пасты, асабліва ў летні час, галоўную ежу простага народа складаў квас зь зялёным лукам і чорным хлебам<ref>[https://web.archive.org/web/20140513022709/http://academy-miracles.ru/articles/3/694.html Аб карысьці квасу (на расейскай)]</ref>.

Квас шанаваўся амаль сьвятым напоем і абавязкова прысутнічаў у шматлікіх абрадах. Напрыклад, перад вясельлем у абрадзе мыцьця нявесты ў лазьні дзяўчыны Лілі на каменку квас з хмелем, рэшткі якога потым дапівалі. Пасьля шлюбу бацькі жаніха сустракалі маладых хлебам і квасам (соль зьявілася значна пазьней).

Квас быў таксама як абярэг. Пры пажары, выкліканым маланкай, лічылася, што патушыць яго можна толькі малаком альбо квасам. І каб агонь такога пажару не ішоў далей, у полымя абавязкова кідалі абруч з квасной шайкі.

[[Энцыкляпэдычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона|Слоўнік Бракгаўза й Ефрона]]<ref>[[:be-tarask:Энцыкляпэдычны_слоўнік_Бракгаўза_і_Эфрона|Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза й Эфрона]]</ref> прыводзіў наступныя віды квасу:

* ''расейскі квас'' - прыгатаваны з жытняй мукі й такога ж соладу,
* ''браварскай квас'' - з чырвонага ячменнага соладу, пшанічнай мукі й патакі,
* ''кіслыя капуста'' - з жытняга й ячменнага [[Солад|соладу]] й пшанічнай [[Мука|мукі]],
* ''белы цукровы квас'' - з жытніх сухароў, пшанічнага соладу й [[Цукар|цукру]].

Фруктовыя й ягадныя квасы альбо ўяўляюць хлебны квас, закрашаны сокам пладоў ці ягад, альбо падрыхтоўваюцца непасрэдна з соку ягад з дапамогай дрожджаў.{{Накід}}

== Крыніцы ==
[[Катэгорыя:Брузавальныя напоі]]
[[Катэгорыя:Беларускія алькагольныя напоі]]
[[Катэгорыя:Жытнія напоі]]
<references />