Прагляд крыніцы для Калёнія Варбурга

[[Файл:Bieraście, Kalonija Varburga. Берасьце, Калёнія Варбурга (E. Grossman, 1923) (3).jpg|350пкс|значак|Дом у калёніі Варбурга (1923)]]
'''Калёнія Ва́рбурга''' — колішні квартал двухпавярховых драўляных дамоў у [[Берасьце|Берасьці]], [[архітэктурны ансамбль|архітэктурны ўзор]] [[Закапанская архітэктура|закапанскай архітэктуры]] першай траціны XX стагодзьдзя.

== Мінуўшчына ==
Дванаццать драўляных двухпавярховых дамоў былі пабудаваныя ў 1925—1927 роках на сродкі [[жыд]]оўскай дабрачыннай арганізацыі «[[Джойнт (арганізацыя)|Джойнт]]» (ЗША) для бедных юдэйскіх сем’яў Берасьця-Літоўскага. З гэтай мэтай была набытая тэрыторыя ў [[Кіеўка|Кіеўскай слабадзе]] між каталіцкімі ды жыдоўскімі могілкамі<ref name="бк_суботнік">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = кастрычніка 2014| url = http://www.bk-brest.by/2014/10/9720/| копія = | дата копіі = | загаловак = Субботник в колонии Варбурга провели неравнодушные брестчане| фармат = | назва праекту = Грамадзтва| выдавец = [[Брестский курьер]]| дата доступу = 19 кастрычніка 2021 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

Дамы збудаваныя ў рэдкім для Берасьцейшчыны [[Закапанскі стыль|закапанскім стылі]] драўлянай архітэктуры па двух нязначна адрозных адзін ад аднаго праектах (з адной ці дзьвюмя [[мансарда]]мі), распрацаваных адмыслова для калёніі. Агульная плошча васьмікватэрнага дому — 250 квадратных мэтраў, кожнай кватэры належала таксама дрывотня і прыбіральня. Калёнія была створаная самадастатковай — акрамя жылых дамоў улучала майстэрні, школу, сталоўку, дзьве пральні з духоўкамі і душам. Пад двума з дамоў былі абсталяваныя проціпажарныя рэзэрвуары з [[гідрант]]амі; чатыры [[Студня|студні]] забясьпечвалі калёнію вадой. Уезд у калёнію ўпрыгожвала драўляная брама з надпісам польскай мовай. Калёнія атрымала назву ў гонар [[Фэлікс Варбург|Фэлікса Морыца Варбурга]] — банкіра, які ўзначальваў у тыя гады «Джойнт» і асабіста быў адным з спонсараў праекту: на ягоныя сродкі быў забрукаваны цэнтральны праезд, які стаў вуліцай імя Фэлікса Варбурга<ref name="бк_суботнік" /> (цяпер [[1-ы Менскі завулак (Берасьце)|Першы Менскі завулак]]).

[[Апэрацыя «Барбароса»|З прыходам нямецкіх войскаў у 1941 року]] жыхары калёніі былі пераселеныя ў [[Берасьцейскае гета|гета]], а 15 кастрычніка 1942 року — расстраляныя ў ліку трыццаці тысячаў берасьцейскіх жыдоў. Будынкі калёніі былі прыстасаваныя пад лягер для савецкіх палоньнікаў. Пасьля вяртаньня ў Берасьце войскаў [[РСЧА|Чырвонай арміі]] ў 1944 року ў лягеры №284 трымалі нямецкіх, італьянскіх і вугорскіх палоньнікаў. У 1950 року дамы былі адрамантаваныя і зноў сталі выкарыстоўвацца як жылыя.

Да канца XX стагодзьдзя дамы значна здрахлелі. Першыя пяць зь іх у пачатку двухтысячных рокаў адсялілі і разбурылі, на іхнім месцы збудавалі інтэрнат [[Берасьцейскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Берасьцейскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]<ref name="хата">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 сакавіка 2012| url = http://www.hata.by/architecture/u_ansamblya_kolonii_varburga_est_shans_-4949/| копія = | дата копіі = | загаловак = У ансамбля колонии Варбурга есть шанс?| фармат = | назва праекту = | выдавец = hata.by| дата доступу = 19 кастрычніка 2021 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>. У 2009 року быў заплянаваны знос рэшты сямі дамоў, але жыхароў тады адсяліць не пасьпелі. У 2010 року пасьля розгаласу ў грамадзтве і прэсе зьявіўся прапановы стварыць у калёніі этнаграфічны музэй і цэнтар жыдоўскай культуры, аднак мескія ўлады іх не ўхвалілі<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = кастрычнік 2012| url = http://www.bk-brest.by/2012/10/4502/| копія = | дата копіі = | загаловак = Умирает „Колония Варбурга“, пока проектируют её реконструкцию| фармат = | назва праекту = Грамадзтва| выдавец = [[Брестский курьер]]| дата доступу = 19 кастрычніка 2021 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Толькі адзін будынак №12 па 1-м Менскім завулку атрымаў статус [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусі|гісторыка-культурнага помніку]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = жнівень 2012| url = http://www.bk-brest.by/2012/08/4154/| копія = | дата копіі = | загаловак = Останутся ли „в живых“ еврейские домики после реконструкции квартала?| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Брестский курьер]]| дата доступу = 19 кастрычніка 2021 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

У 2013 року дзеля будоўлі былі зьнесеныя яшчэ 3 дамы. Апошнія збудаваньні канчаткова былі зруйнаваныя ўвосені 2016 року.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Радзіма майго духу|358|аб’ект}}
* [https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/1102-brzesc/113-zabytki-kultury-materialnej/30648-kolonia-warburga-w-brzesciu-1-minski-zawulak Калёнія Варбурга ў Берасьці (1-ы Менскі завулак)]{{Недаступная спасылка|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-pl}} // Віртуальны Штэтл
* [https://web.archive.org/web/20211027183605/https://tjournal.ru/by/149775-arhitektura-belarusi-koloniya-varburga Гісторыя калёніі з фатаздымкамі] {{ref-ru}} // TJournal

{{Каардынаты|выяўленьне = загаловак|52.10294|N|23.70319|E}}

[[Катэгорыя:Збудаваньні Берасьця]]
[[Катэгорыя:Юдаізм на Беларусі]]
[[Катэгорыя:Джойнт]]
[[Катэгорыя:Закапанскі стыль]]
[[Катэгорыя:Гісторыя габрэяў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Драўляныя збудаваньні Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьнішчаныя збудаваньні Берасьцейскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Варбургі]]