Прагляд крыніцы для Загляне сонца і ў наша аконца

{{Кампанія 
|назва               = Загляне сонца і ў наша аконца
|лягатып             = [[Файл:Our sun's label.jpg]]
|тып                 = [[Акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = {{Дата пачатку|5|5|1906|1}}
|заснавальнікі       = [[Вінцэнт Валейка]], [[Вацлаў Іваноўскі]], [[Юры Іваноўскі]], [[Уладзіслаў Сталыгва]], [[Браніслаў Эпімах-Шыпіла]]
|разьмяшчэньне       = [[Пецярбург]] ([[Расейская імпэрыя]])
|ключавыя постаці    = Вацлаў Іваноўскі, Браніслаў Эпімах-Шыпіла 
|галіна              = Выдавецкая
|прадукцыя           = Кнігі, паштоўкі, [[альманах]] «Маладая Беларусь»
|абарачэньне         = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      = 
|лік супрацоўнікаў   = 
|матчына кампанія    = 
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = 
}}
«'''Загля́не со́нца і ў на́ша ако́нца'''» (арыгінальная назва «''Загляне сонцэ и ў нашэ ваконцэ''») — беларуская выдавецкая суполка, заснаваная ў траўні 1906 году ў [[Пецярбург]]у.

Паўстала з ініцыятывы выкладчыка [[Пецярбурскі ўнівэрсытэт|Пецярбурскага ўнівэрсытэту]] [[Браніслаў Эпімах-Шыпіла|Браніслава Эпімах-Шыпілы]]. Ставіла перад сабой асьветніцкія задачы.

Суполкай было выдадзена 38 кніжных найменьняў [[кірыліца]]й і [[лацінка]]й агульным [[наклад]]ам болей за 100 тысячаў асобнікаў. Сярод іх першыя падручнікі на [[Беларуская мова|беларускай мове]] «[[Беларуская чытанка, ці Першае чытаньне для дзетак беларусаў]]» [[Карусь Каганец|Каруся Каганца]], «[[Першае чытаньне для дзетак беларусаў]]» [[Цётка|Цёткі]], творы [[Янка Купала|Янкі Купалы]] і [[Якуб Колас|Якуба Коласа]], [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]], [[Францішак Багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], пераклад паэмы «[[Пан Тадэвуш]]» [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Быў выпушчаны [[альманах]] «[[Маладая Беларусь (альманах)|Маладая Беларусь]]».

Суполка скончыла дзейнасьць у 1914 (1916?) годзе.

== Перадгісторыя ==
[[Файл:List2.jpg|міні|Пачатак першага ліста В. Іваноўскага да А. Ельскага ад 24.2.1905 г. у справе арганізацыі беларускага кнігавыданьня]]

Юрыдычнай падставай легальнай выдавецкай дзейнасьці на беларускай мове быў выдадзены 12 (25).12.1904 указ імпэратара [[Мікалай II|Мікалая ІІ]], які скасоўваў ранейшыя абмежаваньні ўжытку мясцовых моваў у заходніх губэрнях [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Выкарыстаць гэтую магчымасьць вырашыў нядаўні выпускнік [[Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны тэхналягічны інстытут|Санкт-Пецярбурскага дзяржаўнага тэхналягічнага інстытуту]] [[Вацлаў Іваноўскі]], які ўжо меў досьвед нелегальнай выдавецкай дзейнасьці падчас працы ў арганізацыях «[[Беларуская рэвалюцыйная партыя]]» і «[[Круг беларускай народнай прасьветы і культуры]]». У варунках, якія дазволілі разьвіваць пастаянную і значна шырэйшую выдавецкую дзейнасьць, неабходныя былі большыя сродкі і новыя супрацоўнікі. В. Іваноўскі ў 1905 спрабаваў прыцягнуць да гэтай справы беларускіх памешчыкаў [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] і [[Эдвард Вайніловіч|Э. Вайніловіча]], але безвынікова<ref name="ЮТ">{{Кніга
|аўтар          = [[Юры Туронак]].
|частка         = 
|загаловак      = Вацлаў Іваноўскі і адраджэньне Беларусі
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = 
|год            = 2006
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>. Тым ня менш вынік арганізацыйнай працы быў станоўчы: у студзені 1906 суполка налічвала 45 удзельнікаў.

Назва выдавецтва — гэта прымаўка, якая выражае надзею на лепшую будучыню. У канцы ХІХ ст. яна выкарыстоўвалася як слоган для нелегальных беларускіх выданьняў, напрыклад: Боровик Д. «Письма о Белоруссии» (1882), а таксама выданьня пад назвай «[[Дзядзька Антон]]» ([[Тыльзыт]], 1892).<ref>''[[Юры Туронак]]''. Дзейнасьць беларускага выдавецтва…</ref>

== Першы этап дзейнасьці (1906—1909) ==
[[Файл:Vasiĺjeŭski vostraŭ, 4-ja linija, dom 45.JPG|значак|зьлева|Дом нумар 45 на 4-й лініі Васільеўскага вострава, дзе ў кватэры Б. Эпімах-Шыпілы месьцілася рэдакцыя. На фасадзе зьмешчаная памятная шыльда аб тым, што тут у 1909—1913 гг. жыў Янка Купала]]
Дзейнасьць арганізацыі распачалася з выданьня ліста, у якім утрымліваўся заклік прыняць удзел у беларускай выдавецкай дзейнасьці. Ліст быў набраны [[Беларускі лацінскі альфабэт|лацінкай]], магчыма быў і кірылічны варыянт, але ён не захаваўся. З гэтым лістом-зваротам да розных асобаў высылалі экзэмпляр Статута<ref name="НМ">{{Кніга
|аўтар          = [[Мікалай Нікалаеў]]. 
|частка         = 
|загаловак      = 
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = 
|месца          = СПб
|выдавецтва     = Беларускі Пецярбург
|год            = 2009
|том            = 
|старонкі       = 240
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>.

<poem>
Пецярбург, 1906 году…месяца…дня<ref>Адаптаваны трансьлітэраваны тэкст.</ref>.

Шаноўны пане!

Усім, хто хоць крышку ведае беларускі народ, (а яго амаль восем з паловай мільёнаў), вядома, як патрэбна для яго друкаванае слова на яго роднай мове.

Жменя людзей добрай волі, жадаючы дапамагчы гэтай справе, паводле сваіх сіл і магчымасьцяў, зрабіла таварыства, статут якога высылаем пры гэтым.

Мы ў Пецярбургу, без дапамогі з краю, ня многа чаго можам зрабіць.

Таму зьвяртаемся да Вас, шаноўны пане, ці не былі б Вы ласкавы дапамагчы ці працай сваёй, ці грашамі, запісаўшыся ў нас супольнікам.

Маем надзею, што прыклад Пецярбурга не застанецца бяз водгуку.

Цяпер можна легальна склікаць і скласьці разам шмат параскіданых сіл. Няхай жа гэтыя сілы ня згінуць для нашага краю.

Беларуская выдавецкая суполка "Загляне сонца і ў наша ваконца".

Адрас: Пецярбург, Васілёў востраў,

4-я лінія, д. 45, кв. 16.</poem>
{{Арыгінал|be|<poem>

Pieciarburh, 1906 hoda … miesica … dnia

Šanoŭny panie! Ŭsim, chto choć kryšku znajeć biełaruski narod (a jaho blizka waśmi z paławinaj milijonaŭ), Wiadoma jak patrebna dla jago drukawanaje słowa ŭ jago rodnaj movi.

Žminia ludziej dobraj acwoty, choczučy pomahčy hetamu pawedług sił swajich i možnaści, zrabili tawarystwa, katoraha ŭstaŭ wysyłajem pry hetym.
	
My ŭ Pieciarburhu biez pamocy z kraju nia mhoha čaho možem zrabić.
	
Dziela hetaha ŭdajomsia da Was, Šanoŭny panie, ci nia bylib Wy łaskawy pomahčy nam ci pracaj swajoj, ci hrašmi, zapisaŭšysia ŭ nas supolnikam.
	
Majem nadzieju, što prykład Pieciarburha nie astaniecca biez adzywu. Ciapier možna lehalna sklikać i złažyć razam šmat paraskidanych sił. Niechaj že hety siły nia zhinuć dla našaha kraju. 
	
Biełaruskaja wydaŭnickaja supołka Zahlanie sonce i ŭ naše wakonce.

Adres: Pieciarburh, Wasilou wostrau,

4-aja linija d.45, kw. № 16.
</poem>}}
[[Файл:Купала Жалейка.jpg|міні|Зборнік вершаў Янкі Купалы «Жалейка» (1908). Форзац]]

Суполка «Загляне сонца і ў наша аконца» была афіцыйна зарэгістраваная ў траўні 1906. Ва ўправу ўваходзілі В. Іваноўскі (старшыня), У. Сталыгва (сакратар), [[Браніслаў Эпімах-Шыпіла|Б. Эпімах-Шыпіла]], [[Юры Іваноўскі|Ю. Іваноўскі]], В. Валейка, С. Іваноўская, У. Калашэўскі. 5.5.1906 згаданыя асобы ўклалі да канца 1908 натарыяльную дамову, паводле якой несьлі салідарную адказнасьць за дзейнасьць і абавязкі суполкі<ref>[https://web.archive.org/web/20160313113524/http://archives.gov.by/index.php?id=420663 Пагадненьне Браніслава Эпімах-Шыпілы, Вацлава, Юрыя і Сабіны Іваноўскіх, Уладзіслава Сталыгвы, Уладзіслава Калашэўскага, Вінцука Валейкі аб утварэньні беларускага выдавецкага таварыства «Загляне сонца і ў наша аконца». г. Санкт-Пецярбург. 5траўня 1906 г.]</ref>. На практыцы амаль усе рэдакцыйныя працы выконвалі В. Іваноўскі і Б. Эпімах-Шыпіла, апошні перадаў на патрэбы суполкі частку сваёй кватэры. Кнігі друкаваліся ў польскай друкарні К. Л. Пянткоўскага [[кірыліца]]й і [[беларускі лацінскі альфабэт|лацінкай]], некаторыя паралельна двума шрыфтамі. Асноўная частка тыражу адпраўлялася на [[Беларусь]]<ref>''Ракіцкая Н.'' «Загляне сонца і ў наша аконца» // ЭГБ ў 6 т. Т. 3. Мн., 1996.</ref>.

У ліпені 1906 выйшаў «Беларускі лемантар<ref>Леманта́р — буквар.</ref>, або Першая навука чытаньня» (лацінскі варыянт) і сэрыя паштовак, а празь некалькі тыдняў — кірылічны варыянт лемантара і «Першае чытаньне для дзетак-беларусаў» [[Алаіза Пашкевіч|Цёткі]] (у двух варыянтах). Трэці падручнік, «Гутаркі аб небе і зямлі», перакладзены з польскай мовы верагодна [[Карусь Каганец|К. Кастравіцкім]] пры ўдзеле В. Іваноўскага<ref name="ЮТ"/>, пакінуў друкарню на пачатку 1907. Да сакавіка 1908 суполка выдала чатыры кніжкі пісьменьнікаў XIX ст. у сэрыі «Народныя песьняры» — «Дудка беларуская» і «Смык беларускі» [[Францішак Багушэвіч|Ф. Багушэвіча]], «Гапон» [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дунін-Марцінкевіча]] і пераклад дзьвюх былін паэмы [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]] «Пан Тадэвуш». На пачатку 1908 выйшаў з друку першы зборнік вершаў [[Янка Купала|Я. Купалы]] «Жалейка». Увесну 1908 плён выдавецкай дзейнасьці складалі дзесяць кніжак і крыху больш за дзесяць паштовак.

Затым аж да восені 1909 суполка не выдала ніводнай кніжкі. На гэта паўплываў часовы ад’езд В. Іваноўскага ў [[Мюнхэн]], а таксама прэтэнзіі з боку царскай цэнзуры<ref name="ЮТ"/>.

== Другі этап дзейнасьці (1909—1913) ==

30 красавіка 1909 быў заключаны новы дагавор сяброў-заснавальнікаў. Зь ліку ранейшых чальцоў выбылі Б. Шыпіла і У. Калашэўскі, засталіся В. і С. Іваноўскія, Ю. Іваноўскі, У. Сталыгва, В. Валейка; зьявіліся новыя сябры: [[Антон Неканда-Трэпка|А. Трэпка-Неканда]] з жонкай, [[Антон Грыневіч|А. Грыневіч]] і Г. Ражноўскі. Адначасова суполка пераехала ў новае памяшканьне. Актывы яе істотна павялічыліся, што стварыла магчымасьці пашырэньня выдавецкай дзейнасьці. Кіраўніком выдавецтва застаўся В. Іваноўскі, а Ю. Іваноўскі стаў адказным рэдактарам<ref name="ЮТ"/>.

У канцы 1909 ў Пецярбург быў запрошаны Я. Купала, які атрымліваў магчымасьць для непасрэднага ўдзелу ў выданьні ўласных новых твораў. Тут выйшла шэсьць першых кніжак Я. Купалы: акрамя «Жалейкі» гэта былі «Адвечная песьня», «Гусьляр», «Сон на кургане», «Паўлінка» і «Шляхам жыцьця» (асобныя зь іх выдадзеныя ў друкарні А. Грыневіча, які распачаў самастойную выдавецкую дзейнасьць).

Пачаўся ж другі этап дзейнасьці суполкі з выданьня ў жніўні-верасьні 1909 кнігі В. Дунін-Марцінкевіча «Вечарніцы». Амаль адначасова пад маркаю «Загляне сонца…» ў Вільні выйшла кніга К. Дулебы «Як ратаваць уздутую жывёлу» (у перакладзе В. Іваноўскага), а ў студзені 1910 падручнік Я. Коласа «Другое чытаньне для дзетак беларусаў», выдадзены разам зь віленскім таварыствам «Наша Хата». У сярэдзіне таго ж году выйшлі з друку адным томам творы Дунін-Марцінкевіча «Шчароўскія дажынкі» і «Купала» з уступным артыкулам В. Іваноўскага «Вінцук Дунін-Марцінкевіч і яго жыцьцё». Гэта была адна зь першых спробаў паказу складанай фігуры гэтага пісьменьніка і ацэнкі яго значэньня для беларускай літаратуры. Выхадам кнігі сэрыя «Народныя песьняры» была закончаная.

Апрача таго, у 1910-12 суполка літаграфічным спосабам накладам 200 або 400 асобнікаў выдала рэпэртуарную сэрыю сцэнічных твораў. У сэрыі выйшлі камэдыі «Модны шляхцюк» К. Каганца (1910), «Сватаньне» А. Чэхава ў перакладзе [[Напалеон Чарноцкі|Н. Чарноцкага]] (1910), «Пашыліся ў дурні» (1910) і «Па рэвізіі» (1911) М. Крапіўніцкага, абедзьве ў апрацоўцы Н. Чарноцкага, і «Міхалка», перапрацоўка польскай камэдыі, выкананая Далецкімі (1911). Суполка выдала таксама драматычныя творы Э. Ажэшкі «У зімовы вечар» (1910, пераклад Власта), «Хам» (1912) і камэдыю Я. Купалы «[[Паўлінка]]» (студзень 1913).

У 1911 выйшлі яшчэ два выданьні: невялікае апавяданьне А. Новіча «У дому лепей» і адносна вялікі дапаможнік для пчаляроў [[Генрык Бэта|Г. Бярозкі]] «Пчаліна — жывёлка малая, а карысьці дае многа».

У канцы жніўня 1911 распачалася падрыхтоўка да выданьня рэгулярнага альманаха пад назвай «Маладая Беларусь». У 1912-13 выйшлі тры сшыткі; тэматычны профіль вызначалі мастацкія творы: Я. Купалы (тут надрукавана паэма «Сон на кургане»), Я. Коласа, Цёткі, [[Зьмітрок Бядуля|З. Бядулі]], [[Зьміцер Жылуновіч|Ц. Гартнага]], [[Алесь Гурло|А. Гурло]], [[Канстанцыя Буйло|К. Буйло]], Чарнышэвіча, [[Янка Журба|Я. Журбы]], А. Новіча, Петрашкевіча. Навукова-папулярную тэматыку прадстаўлялі пераважна артыкулы [[Антон Луцкевіч|А. Луцкевіча]] (пад псэўд. А. Навіна).

Такім чынам, зь вясны 1909 дзейнасьць суполкі разьвівалася пасьпяхова. Разам з узрастаючай колькасьцю выдаваных кніжак павялічыўся іх продаж, які нарэшце пачаў прыносіць прыбытак<ref name="ЮТ"/>.

== Трэці этап дзейнасьці (1913—1914) ==

На апошнім этапе ў дзейнасьці суполкі адбыліся важныя зьмены, абумоўленыя ад’ездам В. Іваноўскага і Я. Купалы ў Вільню і заснаваньне імі там [[Беларускае выдавецкае таварыства|Беларускага выдавецкага таварыства]]. 1.6.1913 адбылася рэарганізацыя ўправы, у якую вярнуўся Б. Эпімах-Шыпіла, а таксама ўвайшлі А. Ярэміч і Я. Сушынскі. Аднак у новых арганізацыйных умовах магчымасьці выдавецкай дзейнасьці былі абмежаваныя. У другой палове 1913 суполка выдала літаграфічным спосабам камэдыі «Мядзьведзь» [[Антон Чэхаў|А. Чэхава]] і «Як яны жаніліся» А. Валодзьскага ў перакладзе В. Ластоўскага. Выйшлі таксама «Батрак» Я. Коласа, «Абразкі» З. Бядулі, «Песьні» Ц. Гартнага, «Амэрыканец» А. Новіча — раней яны ўжо былі апублікаваныя ў альманаху «Маладая Беларусь». Нарэшце, прыкладна ў сярэдзіне 1914 была перавыдадзеная (у няпоўным выглядзе) «Дудка беларуская» Ф. Багушэвіча.

У 1914 годзе выдаўцы сутыкнуліся зь фінансавымі цяжкасьцямі, цэнзурнымі рэпрэсіямі. Цяжкую сытуацыю найярчэй адлюстроўвае запіс, зроблены рукой Бр. Эпімаха-Шыпілы на гандлёва-выдавецкім каталёгу друкарні М. Кухты 1914 году «Сьпісак беларускіх кніжак і часопісаў»: «гэта не жыцьцё, а выцьцё»<ref>[[Мікалай Нікалаеў]]. Беларускі Пецярбург… С. 248</ref>.

Выдавецкую дзейнасьць спыніла [[Першая сусьветная вайна]].

== Апошняя кніга ==
Можна меркаваць, што ў 1916 г. выдавецтва паспрабавала аднавіць сваю дзейнасьць, выпусьціўшы кнігу Я. Коласа «Антось Лата» (1-ю дзею) пад назвай «Чарка ўсё на сьвеце робіць»; на кнізе было пазначана «Працяг будзе». Аднак на гэтым дзейнасьць суполкі скончылася<ref>{{Кніга
|аўтар          = 
|частка         = Кніжнасьць новай Беларусі (XIX—XXI стст.)
|загаловак      = Гісторыя беларускай кнігі. У 2 Т
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = [[Мікалай Нікалаеў]] і інш.
|выданьне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = БелЭН
|год            = 2011
|том            = 2
|старонкі       = 44
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>.

== Тыпаграфіі ==

Таварыства наладзіла партнэрскія стасункі зь пецярбурскай друкарняй Казімера Пянткоўскага і асноўную частку сваіх кніг выпускала на Вялікай Пад’ячаскай, 22, дзе апошняя і разьмяшчалася. Дзякуючы спачуваньню беларускай справе ўласьніка гэтай друкарні, суполцы ўдалося атрымаць крэдыт на работу і ўзбагаціць набор беларускіх шрыфтоў.

Два выданьні кірыліцай і лацінкай («Як ратаваць уздутую жывёлу» К. Дулембы) былі замоўлены ў [[Марцін Кухта|Марціна Кухты]] і адно ў пецярбурскай друкарні Юрыя Эрліха (зборнік Янкі Купалы «Шляхам гадоў»)<ref>{{Кніга
|аўтар          = 
|частка         = Кніжнасьць новай Беларусі (XIX—XXI стст.)
|загаловак      = Гісторыя беларускай кнігі. У 2 Т
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = [[Мікалай Нікалаеў]] і інш.
|выданьне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = БелЭН
|год            = 2011
|том            = 2
|старонкі       = 43
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>.

== Фінансаваньне ==

Ад самага пачатку «Загляне сонца і ў наша аконца» мела лепшае матэрыяльнае забесьпячэньне, чым яго папярэднікі. У арганізацыю ўступіла многа забясьпечаных у матэрыяльных адносінах людзей: В. Іваноўскі, які ўжо пасьпеў стаць прафэсарам, Б. Эпімах-Шыпіла, які прытуліў кантору выдавецтва на ўласнай кватэры і не шкадаваў грошай на яго з свайго заработку. Грашовыя ахвяраваньні паступалі ў суполку ад княгіні [[Магдалена Радзівіл|Магдалены Радзівіл]]<ref>{{Кніга
|аўтар          = [[Зьміцер Жылуновіч]]. 
|частка         = Эволюцыя беларускае кніжкі
|загаловак      = Полымя
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = № 1
|месца          = 
|выдавецтва     = 
|год            = 1925
|том            = 
|старонкі       = 118
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>.
Зборнік Янкі Купалы «Шляхам жыцьця» быў выдадзены пры падтрымцы доктара Аляксандра Ярэміча<ref>{{Кніга
|аўтар = [[Мікалай Нікалаеў]].
|частка =
|загаловак =
|арыгінал =
|спасылка =
|адказны =
|выданьне =
|месца = СПб
|выдавецтва = Беларускі Пецярбург
|год = 2009
|том =
|старонкі = 247
|старонак =
|серыя =
|isbn =
|тыраж =
}}</ref>.

Фінансы суполкі ў пачатку Першай сусьветнай вайны сталі прадметам махінацыяў. Пра гэта сьведчыць ліст рэдактара «Нашай Нівы» А. Уласава да А. Луцкевіча ад 10 сьнежня 1914 г., у якім гаворыцца наступнае<ref>{{Кніга
|аўтар = [[Мікалай Нікалаеў]].
|частка =
|загаловак =
|арыгінал =
|спасылка =
|адказны =
|выданьне =
|месца = СПб
|выдавецтва = Беларускі Пецярбург
|год = 2009
|том =
|старонкі = 248
|старонак =
|серыя =
|isbn =
|тыраж =
}}</ref>:

{{Цытата|Антон Іванавіч! Мятлін цяпер павераны Магдалены. Ён гаворыць, што трэба, каб Шыпіла выдаў расьпіску, што 4250 рублёў паступілі ў распараджэньне „Загляне сонца…“ Тады ўсю справу можна ліквідаваць і магчымы яшчэ новыя датацыі. Каб Вы зрабілі гэта як найскарэй, то было бы для ўсіх лепей. Калі яна ўспакоіцца, яна сказала, што грошы аддадуць суполцы.}}

== Вынікі дзейнасьці ==
[[Файл:Pashtouka Zaglyane sonca.jpg|міні|Дом [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвуша Касьцюшкі]] на паштоўцы выдавецтва]]
[[Юліяна Вітан-Дубейкаўская]] так напісала ў сваіх успамінах<ref>''Кветка Вітан''. «Наша ніва» і Антон Луцкевіч // На суд гісторыі: Успаміны, дыялёгі / Уклад. Б. Сачанка. Мн., 1994. С. 64.</ref>:
{{Цытата|У Пецярбурзе Вацлаў Іваноўскі арганізуе і спачатку фінансуе выдавецтва «Загляне сонца і ў наша ваконца». Там выдаюцца галоўна літаратурныя творы і папулярныя брашуры для сялянства. Зь цягам часу гэта прадпрыемства пакрывала свае выдаткі і яно добра разраслося б, як мне апавядаў пасьля вайны прафэсар Вацлаў Іваноўскі, калі б не выбухнула вайна.}}

Суполка да 1914 г. выдала 38 кніг<ref name="ЮТ"/> (лічачы выданьні кірыліцай і лацінкай як асобныя пазыцыі) сукупным накладам, больш як 100 тыс.<ref>Паводле падлікаў [[Сьцяпан Александровіч|С. Александровіча]]</ref>. Акрамя таго, яна выдала больш як 20 розных паштовак з партрэтамі старадаўніх паэтаў і іншых дзеячаў культуры, гістарычнымі помнікамі, краявідамі і г. д. Суполка выцягнула з забыцьця і папулярызавала найлепшыя творы беларускай літаратуры XIX ст., выдала першыя беларускія падручнікі, сэрыю сцэнічных твораў, дапаможнікі для гаспадароў, заахвочвала да творчасьці маладых аўтараў і тым самым выдатна спрычынялася да фармаваньня новай беларускай літаратуры. Больш за тое, суполка адначасна выпрацоўвала прынцыпы правапісу беларускай мовы, прынятыя пазьней астатнімі выдаўцамі<ref>{{Кніга
|аўтар          = [[Юры Туронак]].
|частка         = 
|загаловак      = Дзейнасьць беларускага выдавецтва…
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = 
|месца          = 
|выдавецтва     = 
|год            = 
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>.

Сваімі выданьнямі, у асаблівасьці сэрыяльнымі, суполка заваёўвала ў вачах грамадзкасьці рэпутацыю паважанай арганізацыі. Не жадаючы (пры ўсёй нешматлікасьці беларускіх літаратараў), выпускаць у сьвет творы, недасканалыя ў мастацкіх адносінах, яна выстаўляла маладым творцам высокія мастацкія патрабаваньні. У кастрычніку 1906 г. выдавецтва не прыняло, напрыклад, да друку зборнік вершаў «Плач» Міхаіла Сарокі зь Вільні — гэта былі першыя пробы пяра зь неахайна рыфмаванымі радкамі і расьцягнутымі сюжэтамі<ref>{{Кніга
|аўтар          = [[Мікалай Нікалаеў]].
|частка         = 
|загаловак      = 
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = 
|месца          = СПб
|выдавецтва     = Беларускі Пецярбург
|год            = 2009
|том            = 
|старонкі       = 244
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>.

== Распаўсюд і прапаганда беларускай кнігі ==
[[Файл:Zahlane.jpg|міні|Рэклямная абвестка выдавецкай суполкі ў газэце [[Наша ніва (1906)|«Наша Ніва»]], 1909 г.]]
Суполка ня толькі актыўна друкавала, але і распаўсюджвала свае кнігі. У Варшаве, Менску, Горадні, Гомелі, Віцебску і іншых гарадах былі адкрытыя контрагенцтвы выдавецтва. Зь Пецярбургу чытачам дасылаліся кнігі. У «Нашай ніве» пастаянна друкаваліся абвесткі<ref>Упершыню рэклямная абвестка суполкі была надрукавана ў № 3 «Нашай нівы» за 1906 г.</ref>, кніжкі дасылаліся кожнаму, хто зьвярнуўся на склад выдавецтва.

Акрамя распаўсюджваньня сваіх выданьняў, усе іншыя выданьні «Кругу беларускай прасьветы» і асобных людзей прымаліся суполкай на камісію і распаўсюджваліся побач з уласнымі. Суполка ўвайшла ў згоду з рэдакцыяй «Нашай нівы», якая брала некаторыя выданьні і рассылала дадаткам да газэты<ref>{{Кніга
|аўтар          = [[Зьміцер Жылуновіч]].
|частка         = Эволюцыя беларускае кніжкі
|загаловак      = Полымя
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = № 1
|месца          = 
|выдавецтва     = 
|год            = 1925
|том            = 
|старонкі       = 119
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>. Распаўсюджваў кнігі асабіста Янка Купала.

Некаторыя зьвесткі сьведчаць пра тое, што кнігі распаўсюджваліся і пасьля спыненьня дзейнасьці арганізацыі.

Так, у 1917 г. [[студэнт]] Ваенна-мэдыцынскай акадэміі ў Петраградзе П. Г. Каравайчык прадаваў і высылаў кнігі, выдадзеныя суполкай: «Дудку беларускую» М. Бурачка, «Вечарніцы», «Шчароўскія дажынкі», «Купалу» В. Дунін-Марцінкевіча, «Маладую Беларусь» і інш. выданьні.

У 1918 г. П. Каравайчык ад’язджаў у Маскву на працу ў Народны камісарыят па справах нацыянальнасьцяў РСФСР і клопат па распаўсюджаньні кнігаў хацела ўзяць на сябе «Таварыства ахвотнікаў беларускага народнага штукарства ў Петраградзе», якое было створанае ў сакавіку 1918 г. у Петраградзе. Ініцыятарам гэтага мерапрыемства быў [[Чэслаў Родзевіч]].

Ён пісаў да Бр. Эпімаха-Шыпілы<ref>{{Кніга
|аўтар          = Ракіцкая Н.
|частка         = Беларуская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца»
|загаловак      = Сьвіцязь
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = Свитязь: Альманах библиофилов Белоруссии
|год            = 1989
|том            = 
|старонкі       = 73-74
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref>:

{{Цытата|Сябрамі таварыства атрымаў паведамленьне ад грамадзяніна Каравайчыка (Знаменская, д. 56, кв. 54), што ў яго ёсьцека кнігі, узятыя у сваім часе ад «Суполкі» для продажу. І сягоньня, калі варункі змушаюць выехаць з памянутай кватэры, то ён і зьвярнуўся ў таварыства прыняць гэтыя кнігі. Таварыства згоднае ўзяць гэтыя кнігі, то ня ведае варункаў, па якіх былі ўзяты ад суполкі, а для паскарэньня справы таварыства мае адвагу сказаць свае варункі…}}

== Сьпіс кніг, выдадзеных суполкай<ref>Паводле артыкула: {{Кніга
|аўтар          = Ракіцкая Н.
|частка         = Беларуская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца»
|загаловак      = Сьвіцязь
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = Свитязь: Альманах библиофилов Белоруссии
|год            = 1989
|том            = 
|старонкі       = 79-80
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}.</ref> ==

{| class="wikitable"
! Нумар !! Аўтар !! Назва !! Год выданьня !! Шрыфт!! Вокладка (ці форзац)
|-
|align="center" |'''1-2''' || ''без пазначэньня аўтарства''<ref>Тэкст апрацавалі ''В. Іваноўскі'', ''К. Кастравіцкі'' — [[Юры Туронак]]. Абставіны публікацыі і аўтарства…</ref>
| [[Беларускі лемантар, або першая навука чытаньня]]
| 1906
| надрукавана кірыліцай і лацінкай асобнымі выданьнямі
| [[Файл:Лемантар.png|center|100px]]
|-
|align="center" |'''3-4'''|| [[Алаіза Пашкевіч|Цётка]]
| Першае чытаньне для дзетак беларусаў
| 1906
| надрукавана кірыліцай і лацінкай асобнымі выданьнямі
| [[Файл:Першае чытанне для дзетак беларусаў.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''5'''|| [[Адам Міцкевіч]]
| Пан Тадэвуш. З польскай на беларускую мову пералажыў [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Марцінкевіч]]. Выд. 2-е.
| 1907
| лацінка
|
|-
|align="center" |'''6'''|| [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]]
| Гапон
| 1907
| лацінка
| [[Файл:Гапон Марцінкевіч.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''7'''|| -
| Гутаркі аб небе і зямлі. На беларускую мову пералажыў [[Карусь Каганец|К. Кастравіцкі]]
| 1907
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''8'''||[[Францішак Багушэвіч|Бурачок Мацей]]
| Дудка беларуская. Выд. 3-е.
| 1907
| лацінка
| [[Файл:Дудка беларуская.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''9'''|| [[Янка Купала]]
| Жалейка
| 1908
| кірыліца
| [[Файл:Kupala Zhaleyka.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''10'''|| [[Францішак Багушэвіч|Сымон Рэўка з-пад Барысава]]
| Смык беларускі. Выд. 2-е.
| 1908
| лацінка
|
|-
|align="center" |'''11'''|| [[Якуб Колас]]
| Другое чытаньне для дзяцей беларусаў<ref>Выдадзена сумесна з суполкай «[[Наша хата]]». Гісторыя беларускай кнігі. У 2 Т. Т. 2. Кніжнасьць новай Беларусі (XIX—XXI стст.) / [[Мікалай Нікалаеў]] і інш. Мн.: БелЭН, 2011. С.52.</ref>.
| 1909
| кірыліца
|  [[Файл:Другое чытанне.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''12'''|| [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]]
| Вечарніцы. 2-е выд.
| 1909
| лацінка
| [[Файл:Вечарніцы (В. Дунін-Марцінкевіч).jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''13—14'''||К. Дулемба
| Як ратаваць уздутую жывёлу. З польскай на беларускую мову пералажыў Антось Хатні.
| 1909
| надрукавана кірыліцай і лацінкай асобнымі выданьнямі
|
|-
|align="center" |'''15'''|| [[Антон Чэхаў]]
| Сватаньне. На беларускую мову пералажыў Н. Чарноцкі.
| 1910
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''16'''||[[Карусь Каганец]]
| Модны шляхцюк.
| 1910
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''17'''||[[Марка Крапіўніцкі|М. Крапіўніцкі]]
| Пашыліся ў дурні. Пераложана з украінскай на беларускую мову.
| 1910
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''18'''||[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]]
| Шчароўскія дажынкі, Купала. Выд. 2-е.
| 1910
| лацінка
| [[Файл:ДажынкіМарцінкевіч.jpg|цэнтар|100пкс]]
|-
|align="center" |'''19'''|| [[Эліза Ажэшка]]
| У зімовы вечар
| 1910
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''20'''||А. Новіч
| У дому лепей
| 1911
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''21'''|| не ўказаны
| Міхалка. З польскага на беларускі лад перарабілі Далецкія.
| 1911
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''22'''||[[Марка Крапіўніцкі|М. Крапіўніцкі]]
| Па рэвізіі. Перароблена з украінскай мовы.
| 1911
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''23'''|| [[Генрык Бэта|Генрык Бярозка]]
| Пчаліна — жывёлка малая, а карысьці дае многа
| 1911
| лацінка
|
|-
|align="center" |'''26'''|| -
| Маладая Беларусь, альманах<ref>Цынкаграфічную працу па афармленьні вокладкі альманаха выканаў рускі фотамастак ''С. Пракудзін-Горскі''. Гісторыя беларускай кнігі. У 2 Т. Т. 2. Кніжнасьць новай Беларусі (XIX—XXI стст.) / [[Мікалай Нікалаеў]] і інш. Мн.: БелЭН, 2011. С. 137.</ref>
| 1912, № 1-2, 1913, № 3.
|
| [[Файл:Maładaja Biełaruś. Almanach.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''27'''||[[Янка Купала]]
| Сон на кургане.
| 1912
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''28'''||[[Эліза Ажэшка]]
| Хам (мужык).
| 1912
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''29'''||А. Навіна
| На дарозі да новага жыцьця
| 1912
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''30'''||[[Янка Купала]]
| Паўлінка
| 1913
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''31'''||[[Янка Купала]]
| Шляхам жыцьця.
| 1913
| кірыліца
| [[Файл:Шляхам жыцця.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''32'''||[[Антон Чэхаў]]
| Мядзьведзь. Пераложана з расейскай.
| 1913
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''33'''||А. Новіч
| Амэрыканец.
| 1913
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''34'''||Якуб Колас
| Батрак.
| 1913
| лацінка
|
|-
|align="center" |'''35'''||[[Зьміцер Жылуновіч|Цішка Гартны]]
| Песьні.
| 1913
| лацінка
|
|-
|align="center" |'''36'''||А. Валодзьскі
| Як яны жаніліся. Вольны пераклад з украінскай.
| 1913
| кірыліца
|
|-
|align="center" |'''37'''||[[Зьмітрок Бядуля]]
| Абразкі.
| 1913
| лацінка
|
|-
|align="center" |'''38'''||[[Францішак Багушэвіч|Мацей Бурачок]]
| Дудка беларуская. Выд. 4-е.
| 1914
| лацінка
| [[Файл:Dudka2.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |'''39'''||[[Якуб Колас]]
| Чарка ўсё на сьвеце робіць. 1-шы акт п’есы «Антось Лата».
| 1916
| кірыліца
|
|-
|}

== Уплыў на культуру ==
[[Аляксей Марачкін|А. Марачкін]] у 2006—2007 напісаў карціну «Загляне сонца і ў наша ваконца. Да 100-годзьдзя выдавецкай суполкі».<ref>[http://adradjency.narod.ru/nashaniusky/zagliane_sonca.html Загляне сонца і ў наша ваконца]. Адраджэнцы Беларусі.</ref>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Беларускія выдавецкія суполкі пачатку XX стагодзьдзя]]

== Крыніцы і заўвагі ==
{{Крыніцы|2}}
{{Партал|Гісторыя}}

== Літаратура ==
* {{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзьве даты|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=«[[Зьвязда]]»|тып=|месца=|выдавецтва=|год=18 траўня 2011|выпуск=|том=|нумар=90 (26954)|старонкі=6|isbn=}}
* [[Сьцяпан Александровіч]] Пуцявіны роднага слова. — Мн., 1971.
* Гісторыя беларускай кнігі. У 2 Т. Т. 2. Кніжнасьць новай Беларусі (XIX—XXI стст.) / [[Мікалай Нікалаеў]] і інш. Мн.: БелЭН, 2011. С. 41-44.
* [[Зьміцер Жылуновіч]]. Эволюцыя беларускае кніжкі // Полымя, 1925, № 1. С. 118—127.
* [[Мікалай Нікалаеў]]. Беларускі Пецярбург. СПб, 2009, С. 240—248.
* ''Ракіцкая Н.'' Беларуская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца» // Сьвіцязь. Свитязь: Альманах библиофилов Белоруссии. Мн., 1989, С. 65-80.
* [[Рыгор Семашкевіч]]. Беларускі літаратурна-грамадзкі рух у Пецярбурзе. — Мн., 1971.
* [[Юры Туронак]]. Вацлаў Іваноўскі і адраджэньне Беларусі. — Мн., 2006.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160305040958/http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/krytyka/barszczewski/pismovasc/01.htm Беларускі эміграцыйны асяродак у Санкт-Пецярбурзе]

{{Добры артыкул}}

[[Катэгорыя:Беларускія выдавецтвы]]
[[Катэгорыя:Санкт-Пецярбург]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1906 годзе]]