Прагляд крыніцы для Жывапіс

[[Файл:Mona Lisa, by Leonardo da Vinci, from C2RMF retouched.jpg|міні|''«[[Мона Ліза]]»'', працы [[Леанарда да Вінчы]], зьяўляецца адной з самых вядомых карцінаў сьвету.]]
'''Жы́вапіс'''<ref>[[Царкоўнаславянская мова|Царкоўна-славянізм]], запазычаны праз [[расейская мова|расейскую мову]] ў пачатку XX ст. — крыніца: Жывапіс //{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 255</ref>, '''маля́рства'''<ref>[http://slounik.org/bn/l14/8 Малярства] // {{Літаратура/Беларуска-расейскі слоўнік (1925, 1993)}}</ref> — адзін з клясычных відаў [[выяўленчае мастацтва|выяўленчага мастацтва]] побач з [[архітэктура]]й, [[скульптура]]й, [[графіка]]й і [[малюнак|маляваньнем]]. Па сутнасьці, зьяўляецца практыкай нанясеньня фарбы, пігмэнту ці іншага фарбаванага сродку на цьвёрдую паверхню, як то палатно, драўляная дошка, кардон, папера. Фарбаваныя рэчывы звычайна наносяць на аснову пры дапамозе [[пэндзаль|пэндзьлю]], але можна выкарыстоўваць і іншыя прылады, як то нажы, губкі і [[распыляльнік фарбаў|распыляльнікі фарбаў]]. Скончаны твор звычайна называюць карцінай.

Жывапіс ёсьць важнай формай выяўленчага мастацтва, якое ўтрымлівае такія элемэнты, як то малюнак, [[жэст]], [[кампазыцыя]], апавяданьне альбо абстракцыя<ref>Perry, Lincoln (Summer 2014). «The Music of Painting». The American Scholar. 83 (3). — С. 85.</ref>. Карціны могуць мець натуралістычны і рэпрэзэнтатыўны характар, як то у [[нацюрморт]]ах альбо пэйзажным жывапісе, фатаграфічны, абстрактны, апавядальны, сымбалічны, эмацыйны альбо палітычны характар.

У гісторыі як усходняга, гэтак і заходняга жывапісу шырокае разьвіцьцё атрымала [[рэлігійнае мастацтва]]. Прыклады такога кшталту жывапісу вар’іруюцца ад мастацкіх твораў, якія адлюстроўваюць міталягічныя фігуры на ганчарных вырабах, да біблейскіх сцэнаў фрэсак з столі [[Сыкстынская капэла|Сыкстынскае капэлы]], да сцэнаў з жыцьця [[Гаўтама Буда|Буды]] ці іншых вобразаў усходняга рэлігійнага паходжаньня.

== Гісторыя ==

=== Старажытнасьць ===
[[Файл:Lubang Jeriji Saléh cave painting of Bull.jpg|міні|Самай старажытнай вобразнай карцінай зьяўляецца выява быка, выяўленага ў пячоры [[Лубанг Джэрыджы Салех]], намаляванай 40 тысяч гадоў таму ці раней.]]
Самыя старыя вядомыя малюнкі знаходзяцца ў [[пячора Шавэ|пячоры Шавэ]], што ў [[Францыя|Францыі]]. Некаторыя гісторыкі лічаць, што гэтым творам раньняга жывапісу каля 32 тысячы гадоў. Яны намяляваны з дапамогай чырвонай вохры і чорнага пігмэнту, на малюнках можна пабачыць коней, насарогаў, львоў, тураў, мамантаў, абстрактныя рэчы і, магчыма, частковыя фігуры чалавека. Аднак найбольш раньнія сьведчаньні акту росьпісу былі выяўлены ў двух каменных сховішчах у рэгіёне [[Арнэм-Лэнд]]у на поўначы [[Аўстралія|Аўстраліі]]. У самым ніжнім плясьце наскальных малюнкаў выкарыстоўваліся кавалкі вохры, узрост якіх паводле ацэнак складае 60 тысяч гадоў. Археолягі таксама знайшлі фрагмэнт наскальнага жывапісу, які захаваўся ў рэгіёне [[Кімбэрлі (Заходняя Аўстралія)|Кімбэрлі]] на паўночным захадзе Аўстраліі і які быў зроблены 40 тысяч гадоў назад<ref>[https://web.archive.org/web/20130504175713/http://www.aboriginalartonline.com/art/rockage.php ''«How Old is Australia’s Rock Art?»''] Aboriginal Art Online.</ref>. Прыклады [[пячорны жывапіс|пячорных карцінаў]] месьцяцца па ўсім сьвеце, як то ў [[Італія|Італіі]], Францыі, [[Гішпанія|Гішпаніі]], [[Партугалія|Партугаліі]], [[Кітай|Кітаі]], Аўстраліі, [[Мэксыка|Мэксыцы]]<ref>[http://www.bbc.co.uk/portuguese/noticias/2013/05/130523_pinturas_caverna_mexico_an ''«Milhares de pinturas rupestres são descobertas em cavernas no México»'']. BBC News Brasil</ref> і г. д. У заходніх культурах алейны жывапіс і [[акварэль]]ны жывапіс маюць багатыя традыцыі. На Ўсходзе [[атрамэнт]] і каляровыя фарбы гістарычна пераважалі пры выбары мастакамі сродкаў жывапісу.

=== Эпоха Адраджэньня ===
Найбольш выбітнымі мастакамі [[Адраджэньне|Эпохі Адраджэньня]] зьяўляюцца [[Леанарда да Вінчы]] (1452—1519), [[Мікелянджэлё]] (1475—1564), [[Рафаэль]] (1483—1520) і [[Тыцыян]] (1477—1576).

=== Ракако ===
[[Ракако]] ({{мова-fr|Rococo|скарочана}} ад rocaille — ракавіны, ракайль) — стыль у заходне-эўрапейскім мастацтве XVIII стагодзьдзя. Узьнік у Францыі ў пэрыяд крызісу абсалютызму. Эстэтычная сьвядомасьць культуры гэтага перыяду акрэсліваецца мастацкім густам чалавека, супярэчлівасьцю імкненьняў — ведаў і ўцехаў, як асноўных фактараў фармаваньня густу. Пачуцьцёвы бок жыцьця адлюстроўваецца ў сваеасаблівай мастацкай мове паўтону, нюансаў, адценьняў. Стыль вызначаецца пышнасьцю, складанай кампазіцыяй, фрывольнай інтымнасьцю сюжэтаў, крохкай прыгажосьцю дэкаратыўных форм і сьветлых лёгкіх фарбаў. [[Антуан Вато]] (1684—1721), [[Франсуа Бушэ]] (1703—1770), [[Жан Анарэ Фраганар]] (1732—1806), [[Ўільям Гогарт]] (1697—1794).

=== Новы час ===
Найважнейшымі напрамкамі стыляў {{Артыкул у іншым разьдзеле|сучасны жывапіс|сучаснага жывапісу||Contemporary art}} ў першай палове XX стагодзьдзя зьяўляюцца [[кубізм]], [[дадаізм]] і [[сюррэалізм]]. Рысы нацыянальных асаблівасьцей маюць напрамкі [[экспрэсіянізм]] ([[Нямеччына]]), [[футурызм]] ([[Італія]]), {{Артыкул у іншым разьдзеле|куба-футурызм|||Cubo-Futurism}} і [[супрэматызм]] ([[Расея]]), а таксама {{Артыкул у іншым разьдзеле|фартыцызм|||Vorticism}} ([[Ангельшчына]]).

== Глядзіце таксама ==
* [[Сьпіс мастакоў]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Мастацтва}}
* [http://www.slounik.org/152688.html Жывапіс]. Электронная энцыкляпэдыя.
* [https://web.archive.org/web/20181014203350/http://catalog.library.mogilev.by/kray/Culture/r7p2.html Жывапіс]. Край Магілёўскі.
* [https://web.archive.org/web/20191223171528/http://www.historyworld.net/wrldhis/plaintexthistories.asp?historyid=ab20 Гісторыя жывапісу]. History World{{ref-en}}.
* [https://web.archive.org/web/20171108180134/http://www.scholastic.com/browse/article.jsp?id=3753865 Гісторыя жывапісу]. Scholastic Art{{ref-en}}.

[[Катэгорыя:Жывапіс| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]