Прагляд крыніцы для Дамініканская вуліца (Вільня)

{{Іншыя значэньні|Вуліца Дамініканская}}
{{Вуліца Вільні
|назва                  = Дамініканская 
|лацінка                = Daminikanskaja
|былыя назвы            = Сьвятога Духа, Благавешчанская, Гаралё
|год заснаваньня вуліцы = 
|статус                 = вуліца
|фота                   = Dominikonų Street in Vilnius.jpg 
|подпіс                 = 
|раён1                  = 
|раён2                  = 
|мікрараён1             = 
|мікрараён2             = 
|гістарычны раён        = [[Старое Места (Вільня)|Старое Места]]
|даўжыня                = 290 м
|аўтобус                = 
|тралейбус              = 
|індэкс                 = LT-01131, LT-01517
|на мапе                = 
|на мапе Яндекс         = 
|на мапе Google         = https://www.google.by/maps/@54.68083,25.28333,17z
|Commons                = Dominikonų Street in Vilnius
}}

'''Дамініка́нская ву́ліца'''<ref>[[Наша Ніва]]. № 1, 1994. С. 7.</ref> ({{мова-lt|Dominikonų gatvė|скарочана}}) — вуліца ў цэнтральнай частцы [[Вільня|Вільні]], у [[Старое Места (Вільня)|Старым Месьце]]. Працягвае [[Вуліца Сьвятаянская (Вільня)|вуліцу Сьвятаянскую]]. Зьвязвае скрыжаваньне вуліцаў Сьвятаянскай, [[Вуліца Ўнівэрсытэцкая (Вільня)|Унівэрсытэцкай]] і [[Вуліца Гаона (Вільня)|Гаона]] з рогам вуліцаў [[Вуліца Нямецкая (Вільня)|Нямецкай]] і [[Вуліца Віленская (Вільня)|Віленскай]]. Працягваецца [[Вуліца Троцкая (Вільня)|вуліцай Троцкай]].

Архітэктурныя дамінанты вуліцы — [[Касьцёл Сьвятога Духа і кляштар дамініканаў (Вільня)|комплекс кляштару дамініканаў з касьцёлам Сьвятога Духа]] ў стылі [[віленскае барока|віленскага барока]], [[касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Вільня)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]], палацы [[Палац Бжастоўскіх (Вільня)|Бжастоўскіх]], [[Палац Гурэцкіх (Вільня)|Гурэцкіх]], [[Палац Завішаў (Вільня)|Завішаў]] і [[Палац Пацеяў (Вільня)|Пацеяў]], помнікі архітэктуры XV—XVIII стагодзьдзяў.

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Назва вуліцы ўтварылася ад кляштару дамініканаў, які захаваўся да нашага часу. Ужо ў XVI ст. забудова вуліцы была мураванай.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
Па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] у 1864 годзе [[Мураўёў-вешальнік]] з мэтай [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі земляў колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] загадаў перайменаваць вуліцу ў Благавешчанскую ({{мова-ru|Благовещенская улица|скарочана}}). Па адыходзе расейскіх войскаў зь Вільні ў 1915 годзе вуліцы вярнулі традыцыйную гістарычную назву.

=== Найноўшы час ===
У 1947 годзе савецкія ўлады перайменавалі вуліцу ў імя летувіскага камуністычнага дзеяча Ёзаса Гараліса ({{мова-lt|Garelio gatvė|скарочана}}). У 1989 годзе вуліцы зноў вярнулі гістарычную назву.

== Агульныя зьвесткі ==
[[Файл:ZavisuRumai.jpg|значак|Палац Пацеяў]]

Даўжыня вуліцы каля 290 м. Мае брукаваную праезную частку. Нумарацыя дамоў пачынаецца ад рогу вуліцаў Нямецкай і Віленскай. З правага паўднёвага боку вуліцы дамы зь няцотнымі нумарамі, зь левага паўночнага боку — цотная нумарацыя.

Усярэдзіне мае скрыжаваньне з вуліцамі [[Вуліца Шкляная (Вільня)|Шкляной]] (з правага боку) і [[Вуліца Сьвятога Ігната (Вільня)|Сьвятога Ігната]] (зь левага).

== Будынкі ==

=== Няцотны бок ===
[[Файл:GureckiuRumai3.jpg|значак|Палац Гурэцкіх]]

* № 11 — [[Палац Пацеяў (Вільня)|палац Пацеяў]]. У канцы XVII ст. [[Андрэй Война]] збудаваў палац на месцы трох ранейшых камяніцаў. У першай палове XVIII ст. будынак перайшоў да [[Ваяводы троцкія|ваяводы троцкага]] [[Аляксандар Пацей|Аляксандра Пацея]]. У выніку праведзенай у канцы XVIII ст. рэканструкцыі палац набыў рысы [[клясыцызм]]у. У час [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня Т. Касьцюшкі]] тут хаваўся супраціўнік [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]] апошні [[Гетман вялікі літоўскі|гетман вялікі]] [[Сымон Марцін Касакоўскі]]. Паўстанцы знайшлі яго на гарышчы і на наступны дзень павесілі на Ратушным пляцы. У гэтым доме ў пачатку 1906 году адкрылася летувіская кнігарня Марыі Пясяцкайце-Шляпялене, якая дзейнічала да 1945 году. Тут можна было набыць і падпісацца на «Нашу Долю», «Нашу Ніву», а таксама на іншыя беларускія кнігі і выданьні<ref>Лашкевіч К. [https://web.archive.org/web/20170201223842/http://news.tut.by/culture/144187.html Страчаная сталіца. Дапаможнік-гід па беларускай Вільні], [[TUT.BY]], 6 жніўня 2009 г.</ref>.

[[Файл:Image-Dominikonai7.jpg|значак|Касьцёл і кляштар дамініканаў]]

* № 13 — [[Палац Завішаў (Вільня)|палац Завішаў]]. Да 1747 году палац знаходзіўся ў валоданьні роду [[Завішы|Завішаў]], калі яго набыў скарбнік троцкі Тучынскі. У 1748 годзе будынак пацярпеў ад пажару. У 1753 годзе яго ныбаў біскуп [[Міхал Зянковіч]], у 1790 годзе — Мілеры. У 1806—1850 гадох тут працавала пошта. У другой палове XIX ст. у выніку рэканструкцыі да палаца дабудавалі трэці паверх. За савецкім часам у будынку месьціўся камбінат тэлефонных сетак, інтэрнат, кватэры. Сёньня тут пяцізоркавы гатэль, у якім у час візыту ў Вільню ў 2009 годзе спыняўся [[Аляксандар Лукашэнка]].
* № 15 (таксама ''[[Вуліца Гаона (Вільня)|вуліца Гаона]], 1'') — [[Палац Гурэцкіх (Вільня)|палац Гурэцкіх]]. На гэтым месцы яшчэ ў канцы XV або ў пачатку XVI стагодзьдзяў стаяла 2-павярховая [[готыка|гатычная]] камяніца. У 1649 годзе яе набыла [[Віленская акадэмія]]. У сярэдзіне XVIII ст. будынкам валодаў Валенці Гурэцкі, які істотна рэканструяваў палац у стылі [[клясыцызм]]у.

=== Цотны бок ===
[[Файл:Маскалізацыя (русіфікацыя). Вільня. Траецкі касьцёл.jpg|значак|Траецкі касьцёл: да (налева) і па [[Мураўёўкі|маскоўскай перабудове]] (направа)]]

* № 6 — аптэка [[касьцёл Сьвятога Духа і кляштар дамініканаў (Вільня)|кляштару дамініканаў]]. З 1922 году ў будынку месьцілася кнігарня Сьвятога Войцеха. За савецкім часам тут знаходзілася букіністычная кнігарня.
* № 8 (таксама ''[[Вуліца Сьвятога Ігната (Вільня)|вуліца Сьвятога Ігната]], 11'') — [[касьцёл Сьвятога Духа і кляштар дамініканаў (Вільня)|касьцёл Сьвятога Духа і кляштар дамініканаў]]. У 1408 годзе вялікі князь [[Вітаўт]] збудаваў тут першы драўляны касьцёл. У 1441 годзе за вялікім князем [[Казімер Ягелончык|Казімерам]] замест драўлянага ўзьвялі мураваную сьвятыню. Па здушэньні [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньне 1830—1831 гадоў]] у 1844 годзе ўлады Расейскія імпэрыі ліквідавалі кляштар. За часамі [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] у кляштарных мурах на загад генэрал-губэрнатара [[Мураўёў-Вешальнік|Мураўёва-вешальніка]] зьняволілі паўстанцаў на чале з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]], які напісаў тут [[Лісты з-пад шыбеніцы]]. У 1993 годзе віленскія беларусы павесілі на сьцяне кляштару мэмарыяльную дошку памяці нацыянальнага героя<ref>[[Кастусь Лашкевіч]], [https://www.svaboda.org/a/30284159.html 10 адрасоў паўстанцаў Каліноўскага, якія варта наведаць у Вільні], [[Радыё Свабода]], 21 лістапада 2019 г.</ref>. 5 верасьня 1993 году тут адбылася сустрэча Папы Рымскага [[Ян Павал II|Яна Паўла II]] зь вернікамі, у якой удзельнічалі арцыбіскупы-беларусы [[Тадэвуш Кандрусевіч]] і [[Казімір Сьвёнтэк]]. 
* № 10 (таксама ''[[Вуліца Сьвятога Ігната (Вільня)|вуліца Сьвятога Ігната]], 16'') — колішні шпіталь. Будаваньне дома вялося ў XVIII ст. з выкарыстаньнем скляпеньняў камяніцы XVI ст., у якой разьмяшчаўся жаночы шпіталь. У 1788 годзе будынак шпіталя перарабілі пад жылы дом. У 1975—1978 гадох праводзілася рэстаўрацыя гатычных сутарэньняў, у якіх разьмясьціўся рэстаран.
* № 12 — [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Вільня)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] (цяпер носіць тытул Божай Міласэрнасьці). У канцы XV або пачатку XVI стагодзьдзяў тут збудавалі першы гатычны касьцёл. У 1748—1749 гадох касьцёл перабудавалі ў стылі барока. У 1821 годзе ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] перарабілі касьцёл пад царкву [[Маскоўскі патрыярахат|Маскоўскага патрыярахату]]. У 1846—1848 гадох сьвятыню перабудавалі ў [[мураўёўкі|маскоўскім стылі]]. У 1919 або 1920 годзе будынак вярнулі каталікам. У 1948 годзе савецкія ўлады зачынілі касьцёл. У 1971 годзе праводзілася рэстаўрацыя помніка. У 2004 годзе будынак зноў вярнулі каталікам.

[[Файл:BrzostowskiPalace.jpg |значак|Палац Бжастоўскіх]]

* № 14 — колішні шпіталь (мужчынскі прытулак). У 1536 годзе тут адкрыўся шпіталь (паводле іншых зьвестак, мужчынскіх прытулак). У XVIII ст. гатычную камяніцу перабудавалі ў стылі барока. У 1821 годзе будынак пераабсталявалі пад вайсковы шпіталь. У 1956 годзе па рамонце тут разьмясьцілі кватэры. Пазьней дом некалькі разоў рэстаўраваўся. У наш час на першым паверсе месьціцца антыкварная крама. 
* № 16 — прытулак кляштару дамініканаў. Цяпер тут месьціцца італьянская цукерня.
* № 18 (таксама ''[[Вуліца Ўнівэрсытэцкая (Вільня)|Ўнівэрсытэцкая вуліца]], 2'') — [[Палац Бжастоўскіх (Вільня)|палац Бжастоўскіх]]. У канцы XVI ст. будынак набыў і аднавіў дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага [[Цыпрыян Бжастоўскі]]. 3 1760 году палацам валодаў пісар і рэфэрэндар [[Павал Ксавэры Бжастоўскі]]. Сучаснае [[барока]]вае аблічча будынак набыў у выніку перабудовы 1769 году. Відаць, аўтарам праекту быў віленскі архітэктар [[Марцін Кнафкус]]. У 1802 годзе палац перайшоў да кампазытара [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхала Клеафаса Агінскага]], па ягонай сьмерці — да сына [[Ірыней Клеафас Агінскі|Ірынея Клеафаса]]<ref>Лашкевіч К. [https://web.archive.org/web/20160305020006/http://news.tut.by/summer/220239.html «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу], [[TUT.BY]], 29 сакавіка 2011 г.</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Вандроўкі па Вільні}}

[[Катэгорыя:Вуліцы Вільні]]