Прагляд крыніцы для Гісторыя Лебедзева

'''[[Лебедзева]]''' — [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]]. Першы пісьмовы ўспамін пра Лебедзева зьмяшчаецца ў даравальнай грамаце [[Ягайла|Ягайлы]], якую ён падпісаў на Троцкае, Менскае і Полацкае княжаньні брату князю [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлу]] «''пад нашею печатью завесистою''», і датуецца [[25 красавіка]] [[1387]].

{{Пачатак цытаты}}Владислав Божиею милостию Король Польский и Литовский и Руский и иныхъ земель государь чинимъ славно и знаемо и даемъ ведомо всемъ, кто коли сию грамоту видитъ а любо слышитъ прочитая. Богъ дал намъ всего много, а ныне язь и со своимъ братомъ со княземъ Скиригайломъ умыслили есмы и приимаемъ Божий даръ честно по Божию изволению и его Пречистой Матери Девицы Богородицы Марии. Ажъ ся намъ то прилучило тая вера приняти и держати, прото мы обещаемъ и слюбуемъ нашему брату князю Скиригайлу, и нялися есмы крепко блюсти его княженья, и державы подъ братомъ нашимъ князем Скиригайломъ, чтожъ и ныне держитъ братъ наш гнязь Скиригайло въ Литовской земле княженье Троцкое, всего ми того подъ братомъ нашимъ не подисковати а не обидети к ни которымъ временемъ не отнимати, ни злобою а ни которымъ гневомъ, не слушати ми лихихъ людей, кто коли на него молвитъ тому веры не няти, а брата ми своего не утаити, сказати ми ему лихо и добро, а держати ми его выше всей наше братьи, и слушати его боле всех своих приятелей и братьи, а всякому ми делу исправа ему чинити и его людемъ, а въ обиду ми брата своего князя Скиригайла не выдати, кто коли его приобидитъ любо братъ а любо иные которые люди, стати ми за своего брата крепко, во всемъ обида его правити.
Такожъ на руской стороне городъ Менескъ Литовскогожъ княженья весь и со всеми людьми и съ землею и со всякою пошлиною и съ доходомъ и князи служебные, тымъ всемъ володети князю Скиргайлу брату нашему. Такожъ волость Свислочь и съ данью и съ землею и с людьми и со всемъ доходомъ, такожъ Бобруескъ обе половины и съ данью и съ землею и съ людьми и со всеми доходы, такожъ и Речица вся и весь доход и дань, такожъ Любечь есь и люди и земля и весь доходъ и съ данью, такожъ Пропошескъ весь и люди и земля и весь доходъ и вся дань серебреная, такожъ и Любошаны и съ данью и съ людьми и земля и весь доходъ, такожъ Игумена и вся дань и люди и земля и доходъ весь, такожъ Логожескъ весь и Рылова доля, люди и села и земля и дань Рылова и есь доходъ, такожъ Логоская дань и люди и весь доходъ, што Воишвилтъ держал, то есва по слову учинила и доспела есва монастырь, церковь святаго Ивана, и прилучила есва къ церкви на веки святому Иоанну Предтечи, и далъ мой братъ князь Скиригайло всю ту дань, что ни есть дохода, дань серебреная, бобры, белки, и лукна вся и люди вси, а что отлучила есва святой церкви, тую истную дань съ людьми и со всякимъ доходомъ, того нама не порушити никоторымъ деломъ, а ни приобидети ни одним пенеземъ, а хто приобидитъ или отъиметъ отъ святого Ивана церкви, тотъ будетъ проклятъ и въ сей векъ и въ будущи, а то есва учинила себе на память а святому Ивану въ честь и славу. '''Такожъ село Лебедево, што и къ Лебедеву тягло и тягнетъ и што Лебедевская волостка''', люди си и села тая околица, такожъ Дмитриево село Груздовица, Анцыпорово село и Сколубино и Тургенево село, тые чытыре села и што къ нимъ тягло и тягнетъ. Тыми городы и селы и всеми людьми володети князю Скиргайлу.<ref>Грамата вялікага князя Ягайлы ад 28 красавіка 1387 году яго брату Скіргайлу; надрукаваная: Jakubowski J. Opis Księstwa Trockiego z 1387 r. // Przegląd Historyczny. 1907. T.V. Z.1. S. 44—46.</ref>{{Канец цытаты}}

[[Файл:Lebiedzieva, Rynak, Naradžeńnia. Лебедзева, Рынак, Нараджэньня (1897).jpg|міні|Лебедзева ў канцы ХІХ ст.]]

* [[1413]]: у [[Віленскае ваяводзтва|Віленскім ваяводзтве]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]; валоданьне князёў [[Гальшанскія|Гальшанскіх]], потым [[Радзівілы|Радзівілаў]].
* [[1467]]: збудаваны касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Багародзіцы.
* [[1519]]—[[1557]]: горад — уладаньне вялікіх князёў, шляхецкае мястэчка.
* [[1567]]: у Лебедзеве [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Аўгуст]] з мэтаю падрыхтоўкі да падпісаньня уніі склікаў у Лебедзеве 30 тысячаў прадстаўнікоў літоўскай шляхты.
* кан. [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]]: у Лебедзеве, як мястэчку з разьвітой панскай гаспадаркай, уведзена сыстэма [[валока]]ў<ref>Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага (А. Вабішчэвіч і інш.); рэдкал. М. Касцюк (гал. рэдактар і інш. - Мн.: Экаперспектыва, 2008. С. 302. 685 с; іл., )</ref>.
* [[1655]]: у [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайне]] ([[1654]]—[[1667]]) Лебедзева было зруйнавана маскоўскімі захопнікамі, большасьць насельніцтва было забіта, астатнія былі вымушаны ўцячы ў лес і працягваць барацьбу супраць захопнікаў. 
* [[1708]]: у [[Паўночная вайна (1700—1721)|Паўночную вайну]] Лебедзева на пэўны час захапілі швэдзкія войскі, дзе атрымалі адпор з боку мясцовага насельніцтва.
* [[1793]]: у выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітае Абодвух Народаў]] апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Вялейскі павет (Расейская імпэрыя)|Вялейскім павеце]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. [[Паўстаньне 1794 году на Маладэчаншчыне|Паўстаньне]], што ўзьнікла ў выніку супраціву падзелам краіны, разгарнулася ў тым ліку на паўночным захадзе сучаснай Беларусі, закрануўшы мястэчка.
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; margin: auto;"
|- bgcolor="#B0C4DE" align="center"
|'''Паўстаньне'''
|'''Асноўныя дзейныя асобы'''
|-
|[[Паўстаньне 1794 году|Паўстаньне Тадэвуша Касьцюшкі]]
|[[Юзэф Коцел]], [[Казімер Міхал Коцел]], [[Міхал Клеафас Агінскі]]
|-
|[[Паўстаньне 1830—1831 гадоў]]
|[[Міхал Ходзька]], [[Караль Пшазьдзецкі]], [[Юзэф Зянковіч]], [[Юстын Поль]]
|-
|[[Паўстаньне 1863—1864 гадоў]]
|[[Юльян Бакшанскі]], [[Зыгмунт Мінейка]], [[Зыгмунт Чаховіч]], [[Вінцэнт Козел-Паклеўскі]]
|}
* [[4 сьнежня]] [[1812]]: у час [[вайна 1812 году|расейска-францускай вайны]] празь Лебедзева праяжджаў [[Напалеон I Банапарт|Напалеон]] на сустрэчу са сваім генэралам Гагендорпам у [[Беніца|Беніцу]].
{{Асноўны артыкул|Паўстаньне 1830—1831 гадоў на Маладэчаншчыне}}
* [[13 красавіка]] [[1831]]: паўстанцкі атрад Міхала Ходзькі, што ішоў з боку Вільні, вызваліў Маладэчна з-пад расейскай улады. Жыхары мястэчка сабраліся на галоўнай плошчы і абвясьцілі пра стварэньне паўстанцкага атраду, які будзе вясьці барацьбу за вольнасьць роднай зямлі. Паўстанцы актыўна дзейнічалі на тэрыторыі да [[Маладэчна]].
* [[1847]]: у складзе [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ([[Вялейскі павет (Расейская імпэрыя)|Вялейскі павет]]).
{{Асноўны артыкул|Паўстаньне 1863 году на Маладэчаншчыне}}
* [[1864]]: жыхары мястэчка бралі актыўны ўдзел у [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызваленчым паўстаньні 1863—1864 гадоў]]. У ваколіцах Лебедзева дзейнічалі паўстанцкія аддзелы [[3ыгмунд Мінейка|3ыгмунта Мінейкі]], [[Зыгмунт Чаховіч|Зыгмунта Чаховіча]], [[Юльян Бакшанскі|Юліяна Бакшанскага]] й [[Вінцэнт Козел-Паклеўскі|Вінцэнта Козел-Паклеўскага]]. 
* [[1864]] г.: расейскія ўлады на чале з [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёвым-вешальнікам]] жорстка падаўляюць паўстаньне, пасьля чаго ў Лебедзеве разгарнулася актыўная палітыка [[русіфікацыя Беларусі|русіфікацыі краю]].

[[Файл:Lebiedzieva, Rynak. Лебедзева, Рынак (1897).jpg|міні|Рынак, 1897 год]]

* [[1 верасьня]] [[1915]]: да Лебедзева падышлі нямецкія войскі. Расейскія ўлады распачалі эвакуацыю насельніцтва ўглыб Расеі.
* [[18 лютага]] [[1918]]: Лебедзева занята нямецкімі войскамі.
* [[3 сакавіка]] [[1918]]: згодна зь [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскім мірам]], Лебедзева ўвайшло ў склад [[Нямецкая імпэрыя|Германскай імпэрыі]]. [[Обэр-Ост|Нямецкая ўлада]] займалася ў асноўным ваеннымі пытаньнямі, у той час як прамысловасьць, гандаль, асьвета, адукацыя, культурнае жыцьцё й грамадзянская апека былі аддадзены пад кантроль [[Народны сакратарыят БНР|Народнага сакратарыяту]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]<ref>[[Юры Туронак]]. Нежаданая рэспубліка</ref>, абвешчанай [[25 сакавіка]] [[1918]] году, дзякуючы гэтаму ў Лебедзева некаторы час разьвівалася нацыянальная культура.
* [[18 сьнежня]] [[1919]]: з адступленьнем нямецкіх войск Лебедзева было занята [[Чырвоная армія|Чырвонай арміяй]].
* [[4 ліпеня]] [[1919]]: польскія войскі занялі Лебедзева. 
* [[12 ліпеня]] [[1920]] Лебедзева зноў было занята Чырвонай арміяй.
* [[12 кастрычніка]] [[1920]]: польскія войскі падчас контранаступленьня вярнулі Лебедзева.
* [[1918]]—[[1925]]: у складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], самастойная гміна ў Вялейскім павеце [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]].
{{Гміна Лебедзева}}
* [[1925]]—[[1939]]: самастойная гміна ў Маладэчанскім павеце [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]].
* [[1939]]: у [[БССР]].
* [[1940]]: цэнтар сельсавету Маладэчанскага раёну [[Вялейская вобласьць|Вялейскай вобласьці]].
* [[1941]] — [[5 ліпеня]] [[1944]]: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй; гітлераўцы стварылі ў мястэчку гета, дзе нацысты зьнішчылі больш за 600 габрэяў.
* [[5 ліпеня]] [[1944]] горад быў вызвалены салдатамі [[Трэці Беларускі фронт|3-га Беларускага фронту]] пад камандаваньнем генэрала войска [[Іван Чарняхоўскі|Івана Чарняхоўскага]]. 
* [[1944]]: у складзе [[Маладэчанская вобласьць|Маладэчанскай вобласьці]].
* [[1960]]: у складзе Менскай вобласьці.
* [[2005]]: Лебедзеву нададзены статус аграгарадка.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* Lebiedziów // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/111 111].

{{Месты і мястэчкі гістарычнай Ашмяншчыны}}
[[Катэгорыя:Гісторыя Лебедзева| ]]