Прагляд крыніцы для Грамадзянская вайна ў Сырыі

{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Грамадзянская вайна ў Сырыі
|Частка                = [[Арабская вясна]]
|Выява                 = Syrian Civil War map (November 24, 2023).svg
|Подпіс да выявы       = Становішча на 23 верасьня 2017 г. (Урад Асада чырвоным, Свабоднае войска зялёным, [[Сырыйскі Курдыстан]] жоўтым, [[Ісламская дзяржава]] Іраку шэрым)
|Дата                  = з 15 сакавіка 2011 году
|Месца                 = [[Сырыя]]
|Прычына               = злоўжываньне [[Надзвычайнае становішча|надзвычайным становішчам]]
|Вынік                 = 
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = Урад [[Башар Асад|Башара Асада]]
|Супернік2             = [[Свабоднае сырыйскае войска|Свабоднае войска]]
|Камандуючыя1          = [[Фахэд Фрэйж]]
|Камандуючыя2          = [[Башар Зубі]]
|Сілы1                 = 178 тыс. (2017 г.)
|Сілы2                 = 41,5 тыс. (2017 г.)
|Страты1               = 61 808 забітых (на 2017 г.)
|Страты2               = 115 307 забітых (на 2017 г.)
|Агульныя страты       = 96 073 загінулых цывільных (на 2017 г.)
|Дадаткі               = 
}}
'''Грамадзянская вайна ў Сырыі'''<ref>http://www.nytimes.com/2012/06/28/world/middleeast/beyond-arms-syria-uses-arrests-against-uprising.html</ref><ref>https://syria.liveuamap.com</ref> — шматбаковы [[Узброены канфлікт|ўзброены канфлікт]], які распачаўся ў 2011 року й працягваецца па сёньняшні дзень.

== Асноўныя ўдзельнікі ==
Асноўнымі ўдзельнікамі канфлікту выступаюць: [[Сырыя|Сырыйская]] арабская армія, якая падтрымлівае існага прэзыдэнта [[Башар Асад|Башара Асада]], умераная сырыйская апазыцыя (Вольная сырыйская армія), [[Курды|курдзкія]] сілы, ісламская тэрарыстычная групоўка ІДІЛ ды тэрарыстычная супольнасьць [[Фронт ан-Нусра]].

== Храналёгія падзеяў ==
У сакавіку 2011 року распачаліся буйныя мітынгі па ўсёй тэрыторыі краіны супраць існай улады, якія прывялі да масавых беспарадкаў. Улета таго ж року пратэсты пераўтварыліся ў паўнамасштабны ўзброены канфлікт. Галоўнымі патрабаваньнямі пратэстоўцаў былі: адстаўка прэзыдэнта Башара Асада, скасаваньне рэжыму [[Надзвычайнае становішча|надзвычайнага становішчу]], які быў чынны ад 1962 року, ды ажыцяўленьне дэмакратычных пераўтварэньняў у краіне.

Першапачаткова ваенныя дзеяньні ішлі паміж урадавым Сырыйскім арабскім войскам і апазыцыйным Свабодным сырыйскім войскам, у які ўваходзілі ўсе [[Апазыцыя|апазыцыйныя]] фармаваньні. 25 траўня 2012 году праўрадавыя атрады «Прывідных» (арабск. Шабіха) абстралялі з [[гармата]]ў мястэчка Талду на раўніне Хула ([[Хомс]]кая вобласьць). У выніку абстрэлу 116 мірных жыхароў загінулі і яшчэ каля 300 атрымалі раненьні<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Эўропа выдварае сырыйскіх паслоў з-за падзей у Хуле|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=97856|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 траўня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-05-31 102 (27217)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/97824/31may-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. 6 чэрвеня 2012 году [[Сырыйскае арабскае войска]] абстраляла з гарматаў і ўвайшло ў вёску Кубэйр ([[Хама|Хамская]] вобласьць), дзе сумесна з праўрадавым атрадам «Прывідных» учыніла разьню 78 вяскоўцаў (звыш паловы жыхароў) з выкарыстаньнем [[Пальная зброя|пальнай]] і [[Халодная зброя|халоднай зброі]]. Сярод забітых было каля 20 жанчынаў і 20 [[Дзіця|дзяцей]]<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Чарговае масавае забойства мірных жыхароў адбылося ў Сырыі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98273|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=8 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-08 108 (27223)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98260/8cher-2.indd.pdf 2]|issn=}}</ref>. У чэрвені 2012 году ўрады [[Катар]]у, [[Саудаўская Арабія|Саудаўскай Арабіі]] і [[Турэччына|Турэччыны]] пачалі пастаўляць паўстанцам зброю праз сырыйска-турэцкую мяжу пры дапамозе пасярэднікаў. Пастаўкі ўлучалі [[Аўтамат (зброя)|аўтаматы]], [[гранатамёт]]ы, процітанкавую зброю і боепрыпасы да іх. У адказ афіцэры [[Цэнтральная разьведвальная ўправа|Цэнтральнай разьведвальнай управы]] ЗША прыбылі на поўдзень Турэччыны, каб прадухіліць разьмеркаваньне зброі паўстанцам зь ліку ўдзельнікаў тэрарыстычнай арганізацыі «[[Аль-Каіда]]»<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=NYT: агенты ЦРУ раздаюць зброю групоўкам сырыйскіх паўстанцаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98978|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=22 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-22 119 (27234)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98980/22cher-1.indd.pdf 1]|issn=}}</ref>. Ранкам 21 жніўня 2013 году адбыўся ракетны абстрэл паўднёва-ўсходняга [[Прадмесьце|прадмесьця]] Дамаску — Гуты, якая знаходзілася пад уладай Свабоднага сырыйскага войска зь лютага 2013 году. У выніку хімічнай атакі нэрвова-паралітычным газам [[зарын]]ам, які зьмяшчалі ракеты, ад удушша загінула прынамсі 650 чалавек<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Ад ААН запатрабавалі праверыць інфармацыю аб хімічнай атацы ў Сырыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20130822/1377181823-hronika-aposhnih-padzey|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 жніўня 2013|нумар=156 (27521)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/08/1377178180_1.pdf 1]|issn=}}</ref>.

Пазьней адбыўся раскол Свабоднага сырыйскага войска, у выніку якога апазыцыйны блёк распаўся. Першымі выйшлі курды, якія сфармавалі свой уласны ўрад, а далей, у 2013 року, радыкальныя ісламісты сфармавалі едны «Ісламскі фронт». Пасьля расколу апазыцыі, якая адыйшла на другі плян, галоўную ролю ў супрацьстаяньні сталі адыграваць радыкальныя ісламісцкія тэрарыстычныя групоўкі, такія як «Фронт ан-Нусра» (аддзел [[Аль-Каіда|Аль-Каіды]]) ды «[[Ісламская дзяржава]]» (ІД).

З прычыны імклівага наступу Ісламскай дзяржавы і ейны захоп значнай тэрыторыі Сырыі ды Іраку ўлета 2014 року [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|Злучаныя Штаты]] зь іхнымі хаўрусьнікамі ў верасьні таго ж року распачынаюць вайсковую апэрацыю супраць тэрарыстаў. 30 верасьня 2015 року [[Расея]] таксама распачала бамбоўкі Сырыі пасьля афіцыйнага дазволу прэзыдэнта Башара Асада.

Асноўныя ўдзельнікі вайны атрымоўваюць вайсковую дапамогу ад іншых краінаў. Рэжым Асада падтрымлівае Расея ды [[Іран]], а сырыйская апазыцыя атрымлівае дапамогу ў першую чаргу ад краінаў [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|НАТО]] ды арабійскіх манархіяў Пэрсыдзкага заліву.

== Злачынствы супраць чалавечнасьці ==
Паводле зьвестак [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|ААН]], падчас канфлікту загінула больш за 220 тысячаў чалавек. Нанесены вельмі сур’ёзныя страты эканоміцы ды інфраструктуры краіны. Міратворцы рэгулярна рэгіструюць абстрэлы населеных пунктаў, масавыя забойствы мірнага насельніцтва й шматлікія вайсковыя злачынствы супраць чалавечнасьці. На падкантрольных Ісламскаю Дзяржаваю тэрэторыях чынны [[законы шарыяту]], дазволена законам [[Рабства|рабаўладаньне]], уціскаюць [[Рэлігія|рэлігійныя]] меншасьці, зьнішчаюцца аб’екты [[Культура|культурнае]] спадчыны.

== Уцекачы ==
У сакавіку 2014 году Ўправа вярхоўнага камісара [[ААН]] у справах [[Уцекачы|уцекачоў]] абнародавала даклад, павоодле якога праз грамадзянскую вайну ў Сырыі яе грамадзяне падалі 56 400 заявак на атрыманьне [[Прытулак|прытулку]] ў 44-х [[Разьвітыя краіны|разьвітых краінах]]. У выніку сырыйцы занялі 1-е месце ў сьвеце паводле ліку такіх заявак<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Сырыя першая па колькасьці бежанцаў у разьвітыя краіны, Расея — другая|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140322/1395442124-siryya-pershaya-pa-kolkasci-bezhancau-u-razvityya-krainy-rasiya-drugaya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/53-27663 53 (27663)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/03/ZV_20140322_1.pdf 1]|issn=}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Арабская вясна}}
{{Парады артыкулу|абнавіць}}

[[Катэгорыя:Грамадзянская вайна ў Сырыі| ]]
[[Катэгорыя:Пасярэдніцкія войны]]