Прагляд крыніцы для Галакост

'''Галако́ст''' (Халакост; {{мова-grc|holokaustós|скарочана}} — усёспаленьне, зьнішчэньне агнём; ахвярапрынашэньне; у Ізраіле ды габрэйскім асяродзьдзі ў карыстаньні назва Шоа (іўр. שואה) — катастрофа) — палітыка [[генацыд]]у [[Нацыянал-сацыялізм|нацысцкай]] [[Нямеччына|Нямеччыны]], якая прывяла да вынішчэньня 5 820 960<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Вольга Мядзьведзева]].|загаловак=Дзень для кожнага з нас|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=52137|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=29 студзеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-01-29 16 (26624)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/52152/29stu-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref> [[габрэі|габрэяў]] у 1933—1945 гадох. Нацысты называлі гэта «канчатковым вырашэньнем жыдоўскага пытаньня» ({{мова-de|die Endlösung der Judenfrage|скарочана}}). Апрача габрэяў на фізычнае зьнішчэньне асуджаліся [[цыганы]], [[славяне]], [[Гомасэксуальнасьць|гомасэксуалы]].

Тэрмін упершыню выкарыстаў будучы ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскай прэміі]] міру пісьменьнік [[Элі Вэзэль]] — выкарыстаў як сымбаль газавых камэраў і крэматорыяў. Галакост быў мэтанакіраваным зьнішчэньнем людзей на падставе іх нацыянальнасьці. На 1942 год немцы заяўлялі, што зьнішчылі 60% усіх габрэяў Эўропы (35% ад усіх габрэяў сьвету). Увогуле, немцы цягам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] зьнішчылі больш як палову ўсіх габрэяў у сьвеце: 6 мільёнаў з 11. У якасьці «тлумачэньня» нацысты казалі, што габрэі належаць да ''Untermenschen'' (недачалавекаў), якія стаяць на эвалюцыйнай прыступцы ніжэй за «арыйцаў».

Забойства праводзілася як мага больш эфэктыўна і сыстэматычна. Была пабудаваная, фактычна, індустрыя па зьнішчэньні людзей — [[канцэнтрацыйныя лягеры]]. Пры паступленьні ў канцлягер немцы забіралі ў людзей усю асабістую маёмасьць. Апісаньне кожнай рэчы заносілася ў спэцыяльныя кнігі. Нацысты трацілі шмат высілкаў на пошук найбольш эфэктыўных сродкаў масавага забойства людзей. Напрыклад, пасьля захопу [[Беларусь|Беларусі]] ў 1941 годзе, немцы выкарыстоўвалі хворых зь беларускіх псыхбальніц у якасьці «марскіх сьвінак» для пошуку найбольш таннага спосабу забойства. У [[Менск]]у яны паспрабавалі ставіць некалькіх людзей аднаго за адным (як часам рабілі і [[НКВД]]), каб адной куляй забіваць некалькіх чалавек, але гэты мэтад аказаўся неэфэктыўным і дарагім. Тады немцы паспрабавалі выкарыстаць [[дынаміт]], але гэта дало яшчэ горшыя вынікі. Псыхічна хворыя людзі з шматлікімі ранамі і адарванымі канечнасьцямі крычалі ў перадсьмяротнай агоніі, а немцы дабівалі іх з аўтаматаў. Нарэшце, упершыню ў гісторыі быў ужыты «[[Gaswagen]]» — машына, у якой выхлапная труба была накіраваная ўнутр. Упершыню гэтая машына сьмерці была выкарастаная на тэрыторыі Беларусі, у [[Магілёў|Магілёве]]. Спачатку немцы ўжывалі легкавік, але тады беларускія пацыенты з псыхічнай лякарні каналі больш як 30 хвілінаў. Тады немцы вырашылі выкарастаць грузавік. Атрутныя выхлапы забілі ўсіх унутры грузавіка за 8 хвілінаў.

Акрамя Gaswagen’аў у канцэнтрацыйных лягерах пачалі ўжывацца газавыя камэры. Калі людзей адпраўлялі ў газавыя камэры, ім давалі талёнчыкі на вопратку. Ім казалі: вы проста пойдзеце памыцца ў душ, потым атрымаеце адзеньне. Людзі з гэтымі талёнчыкамі ішлі ў газавую камэру. І немцы запускалі ў гермэтычную камэру атрутны газ. Ужываліся розныя газы. Найбольш вядомы [[Zyklon B]] (Цыклён Б). Ён ужываўся ў [[Майданэк|Майданку]] і ў [[Асьвенцім]]е (Аўшвіц-Біркенаў).

== Канцэнтрацыйныя лягеры сьмерці ==
* [[Асьвенцім]] (Auschwitz-Birkenau)
* [[Бронная гара]] (Bronnaja Gora)
* [[Бухэнвальд]] (Buchenwald)
* [[Белжэц]] (Bełżec)
* [[Хелмно]] (Chełmno)
* [[Майданэк]] (Majdanek, KZ Lublin)
* [[Трасьцянец]], каля Менску
* [[Сабібар]] (Sobibór)
* [[Трэблінка]] (Treblinka)

== Глядзіце таксама ==
* [[Галакост на Беларусі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20050211191700/http://krukouski.iatp.by/art8.html Ружанскі Галакост]. [[Уладзімер Крукоўскі]]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/man/2005/01/46f08b14-4b9f-4caf-91df-7f84f710e6a6.html Галакост і Беларусь]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/man/2005/01/5d1c9874-b14e-4a50-99be-4f0b6e03d2aa.html Жалобная цырымонія ў Асьвенціме на 60-годзьдзе вызваленьня]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/man/2005/01/8dad6fe2-5a4f-4000-ad45-dd744f4298fd.html Беларускія вязьні Асьвенціму згадваюць пра тое, як выжылі ў канцлягеры]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/society/2005/01/9300bb25-2f63-42b8-9321-8395acb8d9d9.html Пра Галакост школьныя праграмы па гісторыі Беларусі не апавядаюць]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/society/2005/01/6217ac67-9885-482c-ada7-ab69824f2249.html Ці памятаюць пра Асьвенцім у Беларусі?]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/society/2005/1/965DF9B8-7CEC-4665-965D-902523ED86C3.html Што ведаюць беларусы пра Асьвенцім?]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/society/2005/1/7B81887D-BE80-4A1B-8E3D-3C3826D82F6B.html Апытаньне на менскіх вуліцах: «Што такое Галакост?»]
* [http://www.svaboda.org/articlesfeatures/man/2005/1/845767f0-fbd6-410d-ba7e-e6f0a9ca2c9f.html Квасьнеўскі ўручыў Кавалерскі крыж беларускаму вэтэрану, які ўдзельнічаў у вызваленьні Асьвенціму]
* Dean, Martin: ''Robbing the Jews — The Cofiscation of Jewish Property in the Holocaust, 1935—1945'', Cambridge University Press, 2008. {{ref-en}}

[[Катэгорыя:Галакост| ]]
[[Катэгорыя:Гуманітарныя катастрофы]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]