Прагляд крыніцы для Візыр (шахматы)

{| align="right"
| [[Файл:Chess piece - White queen.jpg|100пкс]]
| [[Файл:Chess piece - Black queen.JPG|100пкс]]
|}
{{шахматная дыяграма|=
|tright
|
|р=
8 |  |  |  |xx|  |  |  |xx|р8=
7 |xx|  |  |xx|  |  |xx|  |р7=
6 |  |xx|  |xx|  |xx|  |  |р6=
5 |  |  |xx|xx|xx|  |  |  |р5=
4 |xx|xx|xx|ql|xx|xx|xx|xx|р4=
3 |  |  |xx|xx|xx|  |  |  |р3=
2 |  |xx|  |xx|  |xx|  |  |р2=
1 |xx|  |  |xx|  |  |xx|  |р1=
   a  b  c  d  e  f  g  h
|Магчымыя хады візыра.
|}}
'''Візы́р<ref>{{Кніга|аўтар = [[Вячаслаў Ракіцкі]].|частка = Шахматы — народная гульня|загаловак = Беларуская Атлянтыда|арыгінал = |спасылка = http://kamunikat.fontel.net/pdf/svaboda/atlantyda.pdf|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = [[Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода]]|год = 2006|том = |старонкі = 157—161|старонак = 504|сэрыя = Бібліятэка Свабоды. XXI стагодзьдзе|isbn = 0-929849-11-6|наклад = }}</ref>, гетман<ref>{{Спасылка|аўтар = Ф. Вячорка.|прозьвішча = Вячорка|імя = Франак|аўтарlink = Франак Вячорка|суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://mova.na.by/artykuly/zamknionyja.html|загаловак = Замкнёныя групы назвай клясычнай літаратурнай мовы|фармат = |назва праекту = Беларуская мова ў інтэрнэт|выдавец = |дата доступу = 14 лютага 2016|мова = |камэнтар = }}</ref>, фэрзь, каралева''' ([[Unicode]]: <big>♕</big>, <big>♛</big>) — наймацнейшая [[шахматная фігура]]. Прынята, што матэрыяльная каштоўнасьць візыра роўная 8—9 латнікам. Такім чынам, па моцы ён пераўзыходзіць ладзьдзю і лёгкую фігуру (афіцэра ці вершніка), саступае дзьвюм ладзьдзям і прыблізна раўнамоцны з трыма лёгкімі фігурамі.

== Хады візыра ==
Візыр можа перамяшчацца на любую колькасьць палёў па вэртыкалі, гарызанталі і дыяганалі, аб’ядноўваючы здольнасьці ладзьдзі і афіцэра (пры ўмове, што на ягоным шляху няма фігураў). Знаходзячыся ў адным з цэнтральных палёў, візыр можа атакаваць да 27 палёў адначасна, у куце — да 21 поля.

== Візыр у шахматнай партыі ==
Кожны гулец пачынае партыю з адным візырам. У пачатку партыі візыры займаюць палі d1 і d8 (палі свайго колеру). Уважаецца, што ў пачатку партыі ([[Дэбют (шахматы)|дэбюце]]) ня трэба сьпяшацца выводзіць візыра, бо ён, знаходзячыся ў лягеры суперніка, станае ласым кавалкам для ягоных фігураў. Значна прыдатнейшым візыр станае ў [[мітэльшпіль|мітэльшпілі]] і [[эндшпіль|эндшпілі]]. Так, лічаць, што ў эндшпілі кароль зь візырам пры правільнай гульні выйграюць супраць караля і лёгкай фігуры, супраць караля і ладзьдзі, у большасьці выпадкаў — супраць караля і двух лёгкіх фігураў, супраць караля, ладзьдзі і латніка. Акрамя таго, найістотнай задачай большасьці эндшпіляў зьяўляецца правядзеньне латніка ў візыры, бо пасьпяховае выкананьне гэтай задачы, як правіла, азначае перамогу ў партыі.

== Візыр у шахматных задачах ==
{{Шахматная дыяграма|=
| tleft
|
|р= 
8 |__|__|__|__|ql|__|__|__|р8=
7 |__|ql|__|__|__|__|__|__|р7=
6 |__|__|__|__|__|ql|__|__|р6=
5 |ql|__|__|__|__|__|__|__|р5=
4 |__|__|__|__|__|__|ql|__|р4=
3 |__|__|__|ql|__|__|__|__|р3=
2 |__|__|__|__|__|__|__|ql|р2=
1 |__|__|ql|__|__|__|__|__|р1=
|Задача пра васьмёх візыраў. Адно з магчымых разьвязаньняў.
}}
{{Шахматныя фігуры}}
Візыр фігуруе ў шматлікіх шахматных задачах. Адна з самых вядомых — задача пра васьмёх візыраў, у задачы патрэбна разьмясьціць 8 візыраў так, каб яны не атакавалі адно аднаго. Матэматычным шляхам даказана, што існуе 92 рашэньні задачы пра васьмёх візыраў.

== Этымалёгія ==
Назва «візыр» запазычаная ад арабаў, ад якіх шахматы пачалі распаўсюджвацца ў Эўропе. У [[Хазары|хазараў]] гэты тытул мелі найвышэйшыя дзяржаўныя чыноўнікі, якія кантралявалі фінансы дзяржавы, шахскі двор і войска. Значэньне слова паходзіць ад арабскага «''носьбіт цяжару''»<ref>[http://www.vehi.net/brokgauz/all/020/20806.shtml Вялікі энцыкляпэдычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона]{{ref-ru}}</ref>.

Распаўсюджаная ў народзе назва «каралева» паходзіць ад іншага варыянту назвы гэтай фігуры — ''фэрзь'' (ferz), запазычанага ва [[француская мова|францускую мову]], дзе слова паступова трансфармавалася ў ''vierge'' — «цнатліўка, дзева, дама».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.chessvariants.org/piececlopedia.dir/queen.html Piececlopedia: Візыр]{{ref-en}}

{{Шахматы}}

[[Катэгорыя:Шахматныя фігуры]]