Прагляд крыніцы для Бэйсбол

[[Файл:Wrigley field 720.jpg|міні|Бэйсбольная гульня на {{Не перакладзена|Рыглі-Філд|4 = Wrigley Field}} у [[Чыкага]]]]
'''Бэйсбо́л''' ({{мова-en|baseball}}) — камандная [[спорт|спартовая]] гульня зь мячом і бітай. У спаборніцтвах удзельнічаюць дзьве каманды па дзевяць (часам дзесяць) чалавек у кожнай. Гульня найболей папулярна ў [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], [[Куба|Кубе]], [[Японія|Японіі]], [[Кітай|Кітаі]] і [[Рэспубліка Карэя|Паўднёвай Карэі]]. На дадзены момант у бэйсбол граюць больш чым у 120 краінах сьвету. Таксама існуе больш просты варыянт гульні — [[софтбол]], у якую можна гуляць у памяшканьнях і на невялічкіх пляцах.

Да падобнай гульні адносяцца таксама [[крыкет]], [[песапала]], [[ойна]] й [[лапта]].

== Гісторыя ==
Эвалюцыя старадаўніх гульняў зь бітай і мячом у бэйсбол прасочваецца зь вялікай цяжкасьцю. [[Францыя|Францускі]] манускрыпт 1344 году зьмяшчае ілюстрацыю, на якой намаляваны сьвятары, якія граюць у гульню, як мяркуецца «la soule», шмат у чым падобную на бэйсбол. Іншыя старыя францускія гульні, як то «théque», «la balle au bâton» і «la balle empoisonée» таксама маюць некаторае падабенства з бэйсболам. Прынята лічыць, што сучасны бэйсбол ёсьць паўночнаамэрыканскае разьвіцьцё больш старой гульні «rounders», якія была вельмі папулярна ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] й [[Ірляндыя|Ірляндыі]]. У амэрыканскіх газэтох пачатку XIX стагодзьдзя згадваліся гульні пад назвамі «Бэйсбол» ({{мова-en|Base-Ball}}), «Базавы мяч» ці «Асноўны мяч» ({{мова-en|Bass-Ball, Base Ball}}), «База» ({{мова-en|Base}}), «Мяч у цэлі» ({{мова-en|Goal Ball}}), «Гарадзкі мяч» ({{мова-en|Town Ball}}). У 1829 годзе ў ЗША выйшла «Уласная Кніга Хлопчыка» ({{мова-en|The Boy's Own Book}}), якая лічыцца першым вядомым друкаваным выданьнем са згадкай аб гульні, якая нагадвае бэйсбол.

Доўгі час аўтарам правілаў бэйсболу лічыўся нейкі Абнэр Даблдэй з амэрыканскага мястэчка [[Купэрзтаўн (Паўночная Дакота)|Купэрзтаўн]]. Аднак цяпер аспрэчваецца нават той факт, што чалавек з такім прозьвішчам наогул пражываў у Купэрзтаўне. У 1845 годзе жыхар [[Нью-Ёрк]]а [[Аляксандар Картрайт]] распрацаваў правілы гульні ў бэйсбол, якія неўзабаве былі прынятыя ўсімі бэйсбольнымі клюбамі гораду. 19 чэрвеня 1846 году адбыўся першы матч па правілох Картрайта. У 1869 годзе ў горадзе [[Цынцынаці]] мясцовая каманда «Рэд Стокінгз» стала першай камандай, якая распачала плаціць гульцам грошы за ўдзел у матчах. А ўжо праз два гады была створана першая ў ЗША й сьвеце [[Галоўная бэйсбольная ліга|прафэсійная бэйсбольная ліга]]. Да пачатку XX стагодзьдзя ў большасьці гарадоў усходняга ўзьбярэжжа ЗША была свая прафэсійная бэйсбольная каманда <ref>[https://web.archive.org/web/20100330091448/http://www.baseball.by/ob_igre/istoriya.html Гісторыя гульні ў ЗША]</ref>.

[[Чэмпіянат сьвету па бэйсболе]] праводзіцца з 1938 году сярод мужчынаў і з 2004 году [[Чэмпіянат сьвету па бэйсболе сярод жанчынаў|сярод жанчынаў]]. У верасьні 1986 году [[Міжнародны алімпійскі камітэт|МАК]] уключыў бэйсбол і софтбол ў праграму [[Летнія Алімпійскія гульні|летніх алімпійскіх гульняў]]. 8 ліпеня 2005 году на 117-ай сэсіі МАК у [[Сынгапур]]ы бэйсбол і софтбол былі выключаныя са сьпісу [[Алімпійскія віды спорту|алімпійскіх відаў спорту]] ў выніку недастатковай папулярнасьці ў большасьці краінаў-чальцоў МАК, так і з-за рознагалосьсяў паміж МАК і Лігай бэйсболу ў ЗША, якая адмовілася пераносіць свае спаборніцтвы на час правядзеньня Алімпійскіх гульняў. У выніку на [[Летнія Алімпійскія гульні 2008 году|Алімпійскіх гульнях у Пэкіне]] бэйсбол быў прадстаўлены ў апошні раз. Аднак не выключаецца й вяртаньне да абмеркаваньня дадзенай тэмы пасьля [[Летнія Алімпійскія гульні 2012 году|Алімпійскіх гульняў 2012 году]].

== Правілы ==
[[Файл:Baseball pitching motion 2004.jpg|міні|400пкс|справа|Падача пітчара]]
У кожнай асобнай гульні ўдзельнічаюць дзьве каманды, якія па чарзе гуляюць у нападзе й абароне.
Мэтай гульні ёсьць набраць больш пунктаў/прабежак ({{мова-en|run|скарочана}}), чым каманда суперніка. Пункт залічваецца, калі гулец каманды, якая гуляе ў нападзе, прабягае па чарзе ўсе базы, то бак квадратныя (30 см x 30 см) падушачкі, прымацаваныя да зямлі, разьмешчаныя ў кутах квадрата з бакамі 90 футаў (27,4 мэтра).

У бэйсбол звычайна гуляюць [[мяч]]ом, які складаецца з коркавага або каўчукавага асяродку, абкручанай пластом [[прадзіва]]. Зьверху мяч пакрываюць двума пластамі белай скуры з чырвонымі шыўкамі. Вага мяча ад 9 да 9,25 [[унцыя]]ў, даўжыня акружныны складае 9—9,25 [[цаля|цалі]]. У кожнай камандзе гуляюць 9 або 10 гульцоў. Куты гульнявога «квадрата» называюць супраць гадзіньнікавай стрэлкі «хата», 1-я база, 2-я база й 3-я база.

У пачатку гульні адна з камандаў, звычайна хатняя каманда, гуляе ў абароне. 9 гульцоў каманды, якая гуляе ў абароне, выходзяць на поле й імкнуцца ня даць іншай камандзе зарабіць пункты. Гасьцявая каманда першай гуляе ў нападзе й імкнецца набраць пункты, якія зарабляюцца так: пачынаючы з «хаты», кожны гулец каманды ў нападзе імкнецца зарабіць права бегчы супраць гадзіньнікавай стрэлкі да наступнай базы (кута квадрата) і, дабегшы, дакрануцца да базы, працягваючы бегчы да кожнай наступнай базы й, нарэшце, вярнуцца да «хаты», зарабіўшы пры гэтым пункт.

Перш чым гулец каманды ў нападзе можа пачаць бегчы, гулец каманды, званы «[[пітчар]]ам» ({{мова-en|pitch|скарочана}} — падача), становіцца ў пазначаным месцы ў сярэдзіне гульнявога квадрату. Астатнія 8 гульцоў абаранялай каманды таксама знаходзяцца на поле, кожны ў сваёй пазыцыі.

Гулец каманды, якая гуляе ў нападзе, званы «адбівальнік», устае побач з «хатай», трымаючы круглую ў перасеку біту, звычайна зробленую з дрэва альбо з алюміна. Адбівальнік чакае, калі пітчар кіне мяч у бок «хаты». Пітчар кідае мяч у бок «хаты», а адбівальнік імкнецца адбіць мяч бітай. Калі яму атрымалася адбіць мяч у поле, ён павінен кінуць біту й пачаць бегчы ў бок 1-й базы, але існуюць і іншыя спосабы дасягнуць першай базы. Калі адбівальнік пачынае бегчы, ён называецца «якія б’е й бяжыць» ({{мова-en|batter-runner|скарочана}}). Калі беглы дабраўся да базы, ён аб’яўляецца «у бясьпекі» ({{мова-en|safe}}) і становіцца «беглым» ({{мова-en|runner}}), інакш судзьдзя аб’яўляе «аўт» ({{мова-en|out}}). Калі гулец абвешчаны ў «аўце» ён павінен сысьці з поля й застацца на лаўцы ({{мова-en|dugout}}).

Існуе шмат спосабаў, якімі каманда, якая абараняецца, можа вывесьці нападніка ў аўт. Сярод гэтых спосабаў самымі частымі ёсьць:

* ''[[Страйк-аўт]]'' ({{мова-en|strikeout|скарочана}}): адбівальнік ня здолеў зарабіць права бегчы на першую базу, паколькі пітчар зрабіў тры страйка ў адной сэрыі падачаў.
* ''[[Граўнд-аўт]]'' ({{мова-en|ground out|скарочана}}): адбівальнік адбіў мяч у поле, але гулец абароны падабраў мяч і кінуў яго гульцу, які стаіць на 1-й базе перш, чым адбівальнік пасьпеў да яе дакрануцца.
* ''[[Форс-аўт]]'' ({{мова-en|force out|скарочана}}): гулец нападу павінен быў бегчы на базу (па правілах), але гулец абароны ўстаў на гэтую базу зь мячом у руцэ перш, чым той пасьпеў гэта зрабіць.
* ''[[Флай-аўт]]'' ({{мова-en|flyout|скарочана}}): гулец абароны злавіў адбіты мяч, перш, чым мяч дакрануўся зямлі.
* ''[[Тэг-аўт]]'' ({{мова-en|tag out|скарочана}}): гулец абароны крануў мячом беглага гульца каманды нападу, калі беглы гулец быў паміж базамі.

== Глядзіце таксама ==
* [[Апука]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.ibaf.org/ Міжнародная Фэдэрацыя бэйсбола]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20040831072235/http://www.baseballeurope.com/ Канфэдэрацыя Эўрапейскага бэйсбола]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100818054733/http://www.baseball.by/ Беларуская Асацыяцыя бэйсбола й софтбола]
* [https://web.archive.org/web/20100510124523/http://bmore.ru/12-samyx-zabavnyx-momentov-v-bejsbole/ Сьмешныя моманты пра бэйсбол]{{ref-ru}}

[[Катэгорыя:Віды спорту]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Бэйсбол]]