Прагляд крыніцы для Буквар

{{Ня блытаць|Альфабэт|азбукай у першасным значэньні}}
[[Файл:Křesťanský slabikář z roku 1784.gif|міні|Хрысьціянская складовая азбука на [[Чэская мова|чэскай мове]]]]
'''Буква́р''' (а́збука, леманта́р) — [[Навучальны дапаможнік|дапаможнік]] для [[Навучаньне|навучаньня]] [[Пісьменнасьць|пісьменнасьці]]. Буквар дапамагае засвоіць друкаваныя і рукапісныя [[літары]] і іхнія [[гук]]авыя значэньні, навучыцца чытаць разам найпрасьцейшыя [[склад]]ы і [[Слова|словы]] і правільна разумець чытанае, умець чытаць і разумець [[тэкст]]ы, пісаць простыя словы і [[сказ]]ы.

== Назва ==
Назва «буквар» упершыню зьявілася ў выданьні Сьвятадухавага брацтва 1618 року ([[Еўе]]); у 1631 гэты зачын падтрымаў [[Сьпірыдон Собаль]]. Ад гэтае пары букваром сталі называць кнігі для навучаньня пісьменнасьці ня толькі ў [[Беларуская мова|беларускай]], але і ў іншых славянскіх мовах: [[расейская мова|расейскай]], [[Украінская мова|украінскай]], [[Баўгарская мова|баўгарскай]], [[Сэрбскахарвацкая мова|сэрба-харвацкай]]<ref name="časopis">{{Артыкул|аўтар = Сяргей Чыгрын.|загаловак = Анатоль Клышка: «Я ўзяўся за напісаньне беларускага буквара і… перамог»|арыгінал = |спасылка = http://czasopis.pl/czasopis/2012-11/art-7|аўтар выданьня = |выданьне = [[Czasopis]]|тып = |месца = |выдавецтва = |год = лістапад 2012|выпуск = |том = |нумар = 11/12|старонкі = |isbn = }}</ref>.

Пазьней на Беларусі стаў таксама выкарыстоўвацца тэрмін «лемантар» (ад {{Мова-la|elementarius|скарочана}} — пачатковы)<ref name="časopis" />.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:Prinsarnas Blomsteralfabet.jpg|значак|Швэдзкі [[альфабэт]] {{Не перакладзена|Атылія Адэльборг|Атыліі Адэльборг|sv|Ottilia Adelborg}}]]
Першы друкаваны буквар на беларускіх землях пад назваю «Наука ку читаню и розуменю писма словенскаго» быў выдадзены ў 1596 [[Ляўрэнці Зізані|Ляўрэнціем Зізаніем]] у [[Вільня|віленскай]] [[Друкарня Мамонічаў|друкарні Мамонічаў]]. Аднак фактычна кнігі, па якіх навучаліся грамаце, выдаваліся і раней. Да зьяўленьня першага падручніка людзі вучыліся чытаць і пісаць па кнігах [[Сьвятое Пісаньне|Сьвятога Пісаньня]] — «[[Псалтыр]]ы» ды «[[Часаслоў|Часаслове]]». Так, Францішак Скарына ў сваім перакладзе «Псалтыры» побач з тытульнымі літарамі на пачатку разьдзелаў зьмяшчаў малюнкі прадметаў, якія пачыналіся з гэтай літары — спосаб, які выкарыстоўваецца і ў сучасных букварох.

У 1618 року ў друкарні Сьвятадухавага брацтва ў [[Еўе|Еўі]] была выдадзеная кніга пад назваю «Букварь языка славенска», у працы над якой удзельнічаў [[Мялеці Сматрыцкі]]. У 1631 року [[Сьпірыдон Собаль]] выдаў уласны «Букваръ сиречъ, начало ученіа детем начинающим чтенію извыкати». Увогуле ў пэрыяд паміж 1590 і 1653 рокамі на тэрыторыі сучаснай Беларусі выйшлі 16 элемэнтарных падручнікаў, што складала болей за палову ўсіх выданьняў на ўсходнеславянскіх землях<ref name="časopis" />.

У 1679 року [[Сімяон Полацкі]] выдаў ва ўласнай друкарні ў [[Масква|Маскве]] «[[Буквар Сімяона Полацкага|Букварь языка славенска]]», па якім вучыў царскіх дзяцей [[Пётар I|Пятра]] і [[Соф’я Аляксееўна|Соф’ю]] Аляксеевічаў.

XX стагодзьдзе было адзначана выхадам у сьвет лемантароў і буквароў [[Цётка|Цёткі]] («[[Беларускі лемантар (Цётка)|Беларускі лемантар]]», 1906, [[Пецярбург]]), [[Карусь Каганец|Каруся Каганца]], [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 20 сьнежня 2008|url = http://portal.nlb.by/portal/page/portal/index/detailed_news/print_detailed_news?param0=10416&rubricId=895&lang=be|загаловак = Шматгранны талент вучонага|фармат = |назва праекту = Навіны|выдавец = [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі]]|дата = 29 лістапада 2012|мова = |камэнтар = }}</ref> («Лемантар», 1922, [[Бэрлін]]<ref>{{Артыкул|аўтар = Алена Маркава.|загаловак = Школьная аснова выхаваньня нацыянальнай самасьвядомасьці ў БССР|арыгінал = |спасылка = http://www.belhistory.eu/alena-markava-shkolnaya-asnova-vyhavannya-nacyyanalnaj-samasvyadomasci-%D1%9E-bssr/|аўтар выданьня = |выданьне = [[Беларускі гістарычны агляд]]|тып = |месца = |выдавецтва = |год = |выпуск = |том = 17. Сш. 1—2|нумар = |старонкі = 155—190|isbn = }}</ref>), [[Надзея Сіўко|Надзеі Сіўко]]<ref>{{Спасылка|аўтар = Vlad2012.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 30 сакавіка 2012|url = http://belpismennost12.ucoz.ru/publ/borisov_2008/1-1-0-25|загаловак = дзень беларускага пісьменства 2008 г. — г. Барысаў|фармат = |назва праекту = Дзень беларускага пісьменства|выдавец = |дата = 29 лістапада 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>, [[Анатоль Клышка|Анатоля Клышкі]]. Буквар апошняга аўтара атрымаў некалькі ўзнагародаў на міжнародных, ўсесаюзных і беларускіх кніжных выставах, зазнаў 23 перавыданьні<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://lit-bel.org/by/friends/354/405.html|загаловак = Клышка Анатолькі Канстанцінавіч|фармат = |назва праекту = Біяграфія|выдавец = [[Саюз беларускіх пісьменьнікаў]]|дата = 29 лістапада 2012|мова = |камэнтар = }}</ref> і зьяўляецца адзіным, па якім дагэтуль вывучаюць беларускую мову ў школах<ref name="časopis" />.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Падручнікі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя адукацыі]]
[[Катэгорыя:Дзіцячыя кнігі]]