Прагляд крыніцы для Барбара Радзівіл

{{Шляхціч
|Імя                 = Барбара Радзівіл
|Лацінка             = Barbara Radzivił
|Поўнае імя          =
|Жанчына             = так
|Партрэт             = Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (XVIII).jpg
|Шырыня партрэту     = 
|Подпіс партрэту     = Барбара Радзівіл
|Герб                = POL COA Radziwiłł.svg
|Шырыня гербу        = 
|Подпіс гербу        = Герб [[Трубы (герб)|Трубы]]
|Імя пры нараджэньні =
|Нарадзіўся          =
|Месца нараджэньня   =
|Памёр               =
|Месца сьмерці       =
|Род                 = [[Радзівілы]]
|Бацька              = [[Юры Радзівіл (гетман вялікі літоўскі)|Юры Радзівіл]]
|Маці                = Барбара Кола
|Муж                 = [[Жыгімонт Аўгуст]]
|Дзеці               =
|Колер               =
|Колер загалоўку     =
}}
'''Барбара Радзівіл''' (Радзівілянка; {{Нарадзілася|6|12|1520}} або 1523{{Заўвага|Паводле мэтрыкі з спадніцы Барбары Радзівіл, знойдзенай у 1931 годзе пры дасьледаваньні сутарэньняў [[Віленская катэдра|Віленскай катэдры]]}}<ref>Wdowiszewski Z. Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce. — Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2005. S. 150.</ref> [[Вільня]], [[Вялікае Княства Літоўскае]] — {{Памерла|8|5|1551}}, [[Кракаў]], [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польскае каралеўства]]) — каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]].

== Біяграфія ==
Зь [[біржы|біржанска]]-[[дубінкі|дубінкаўскай]] лініі роду [[Радзівілы|Радзівілаў]], дачка [[Юры Радзівіл (гетман вялікі літоўскі)|Юрыя]], [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага літоўскага]], і Барбары з Колаў. Мела брата [[Мікалай Радзівіл «Руды»|Мікалая «Рудога»]] і сястру [[Ганн Альжбета Радзівіл|Ганну Альжбету]]. 

Атрымала добрую адукацыю, вылучалася розумам і прыгажосьцю. 18 траўня 1537 году яе выдалі замуж за [[Ваяводы троцкія|ваяводу троцкага]] [[Станіслаў Гаштольд|Станіслава Гаштольда]]. У 1539 годзе памёр сьвёкар, неўзабаве па ім — сьвякроў. На працягу трох гадоў таксама памерлі бацька і муж Барбары {{Артыкул у іншым разьдзеле|Станіслаў Гаштольд|Станіслаў Гаштольд|be|Станіслаў Гаштольд}} (сьнежань 1542 году). [[Сьпіс каралёў польскіх|Кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] ўжыў у дачыненьні маёмасьці згаслых [[Гаштольды|Гаштольдаў]] [[права кадука]], якое азначала перадачу яго цалкам у гаспадарскі скарб. Бязьдзетная ўдава — Барбара — заставалася без утрыманьня. Радзівілы зьвярнуліся па падтрымку да каралевы і вялікай княгіні [[Бона Сфорца|Боны Сфорцы]]. Дапамагаючы разьвязаць маёмасныя справы маладой удавы, у кастрычніку 1543 году да яе ў [[Геранёнскі замак|Геранёны]] заехаў каралевіч [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонт]]. Па сустрэчы Барбара разам з маці зноў перасялілася ў Вільню да свайго брата [[Мікалай Радзівіл «Руды»|Мікалая «Рудога»]]. У гэты час у месьце знаходзілася рэзыдэнцыя Жыгімонта Аўгуста, які яшчэ пры жыцьці бацькі, Жыгімонта Старога, каранаваўся на караля Польшчы і вялікага князя Літвы. Па знаёмстве з Барбарай, вялікі князь пачаў зь ёй сустракацца. Жыгімонт Аўгуст зрабіў Барбару фрэйлінай сваёй жонкі Альжбеты з роду [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Калі ў 1545 годзе Альжбета памерла, яны пачалі сустракацца адкрыта.

Інтрыгі польскай шляхты, дрэннае стаўленьне каралевы-маці да [[Радзівілы|Радзівілаў]], якая лічыла іх стасункі [[мэзальянс]]ам, а таксама заява братоў Барбары пра тое, што Жыгімонт Аўгуст абражае гонар іх сястры, вымусілі караля і вялікага князя даць слова, што ён пакіне Барбару. Але неўзабаве (у 1547 годзе) яны патаемна ўзялі шлюб у [[Вільня|Вільні]]<ref>[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Барбара Радзівіл // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 285.</ref>. 17 красавіка 1548 году Жыгімонт Аўгуст прадставіў яе ў якасьці сваёй [[Жонка|жонкі]] [[Сойм Вялікага Княства Літоўскага|Сойму Вялікага Княства Літоўскага]], які пагадзіўся прызнаць яе [[Вялікія княгіні літоўскія|вялікай княгіняй літоўскай]]<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзьве даты|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=6 сьнежня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-12-06 232 (27096)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/89902/6sne-8.indd.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref>.

У 1548 годзе памёр Жыгімонт Стары, Жыгімонта Аўгуста тэрмінова выклікалі ў Кракаў, а яго маці [[Бона Сфорца]] пачала шукаць жонку для будучага кіраўніка дзяржавы. Аднак выявілася, што Жыгімонт Аўгуст ужо жанаты. Каралева-маць прыкладала намаганьні, каб не дапусьціць каранацыі Барбары. Таго ж 1548 году сойм у [[Пёрткаў|Пёрткаве]] выступіў за скасаваньне шлюбу, але нягледзячы на гэта, Жыгімонт Аўгуст дамогся аго афіцыйнага вызнаньня, пагражаючы адмовай ад стальца і склаўшы хаўрус з Габсбургамі<ref>[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Барбара Радзівіл // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 286.</ref>.

Урачыстая каранацыя Барбары Радзівіл адбылася ў [[Кракаў|Кракаве]] 7 сьнежня 1550 году. На знак пратэсту Бона Сфорца выехала з Кракава на радзіму ў [[Італія|Італію]]. Па каранацыі італьянскі [[аптэка]]р Монці прыгатаваў зельле ад [[Бясплодзьдзе|бясплодзьдзя]], у выніку 2-месяцовага прыёму якога Барбара крайне схуднела<ref name="з"/>. У траўні 1551 году маладая каралева памерла. Канец Барбары быў жахлівым: яна памірала некалькі месяцаў у жудаснай агоніі, аднак Жыгімонт увесь час знаходзіўся з жонкай. Паводле некаторых зьвестак, Барбару атруцілі агенты Боны Сфорцы, згодна зь іншымі — яна памерла па доўгай хваробе (або ад [[раку шыйкі маткі]], або ад [[пранцы|пранцаў]] ці [[Кіла|кілы]]). Пахавалі каралеву ў [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Віленскім катэдральным касьцёле]] 24 чэрвеня 1551 году.

== Легенда ==
Існуе паданьне пра тое, што па сьмерці Барбары кароль наведаў Мікалая Радзівіла (брата Барбары) у [[Нясьвіж]]ы, і прывёз з сабой чарадзея, які паабяцаў яму выклікаць дух жонкі ў тым месцы, дзе яны сапраўды кахалі адзін аднаго. Дух быў выкліканы, але кароль сваім каханьнем змог утрымаць Барбару, ня даўшы ёй вярнуцца туды, адкуль яе выклікаў чарадзей. Кароль мусіў вярнуцца паміраць у Нясьвіж, дзе б яны нарэшце сустрэліся. Аднак нечакана ён памёр у Кракаве, і паводле легенды, да нашых дзён дух Чорнай Дамы блукае пакоямі Нясьвіскага замка, у той час як дух Жыгімонта блукае ў Кракаўскім палацы.

== Галерэя ==
=== Малярства ===
<gallery caption="Творы малярства" widths=150 heights=150 class="center">
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (L. Cranach, 1565).jpg|Лукас Кранах малодшы, каля 1565 г.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1543-51).jpg|Невядомы мастак, каля 1543—1551 гг.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1550).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Barbara?Radziwillowna.jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (T. van Thulden, XVII).jpg|Тэадор ван Тулдэн, XVII ст.
Barbara Radziwillowna 18th.jpg|Невядомы мастак, 1730—1737 гг.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1730-37).jpg|Невядомы мастак, 1730—1737 гг.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (XIX) (5).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (XIX) (3).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (XIX) (2).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (XIX).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1885-99).jpg|1885—99 гг.
</gallery>

=== Графіка ===
<gallery caption="Графічныя партрэты" widths=150 heights=150 class="center">
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1646-53).jpg|Невядомы мастак, {{nowrap|1646—53 гг.}}
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (H. Lajbovič, 1758, 1875).jpg|З альбома «Выявы роду Радзівілаў». [[Нясьвіж]], 1758 г.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (H. Lajbovič, 1758).jpg|Эскіз да папярэдняга партрэта
Elisabeth von Österreich-Barbara Radzivił. Альжбета Аўстрыйская-Барбара Радзівіл (1801) (2).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1801-50) (2).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (1801 ).jpg|Невядомы мастак, XIX ст. 
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (XIX) (4).jpg|З кнігі [[Леанард Ходзька|Л. Ходзькі]] «La Pologne», XIX ст.
Elisabeth von Österreich, Barbara Radzivił. Альжбета Аўстрыйская, Барбара Радзівіл (1853-55).jpg|З Альжбетай Аўстрыйскай, XIX ст.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (A. Tepplar, 1833).jpg|А. Тэпляр, 1833 г.
Elisabeth von Österreich-Barbara Radzivił. Альжбета Аўстрыйская-Барбара Радзівіл (T. Žychovič, 1852).jpg|Т. Жыховіч, 1852 г.
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (M. Starkman, 1857).jpg|М. Старкман, 1857 г.
Perły królowej Barbary.jpeg|F. Grenier, да 1868 г.
</gallery>

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* Рудзкі Э. Барбара Радзівілянка — другая жонка Жыгімонта Аўтуста // Спадчына. № 5, 1994.
* Русецкая Н. Лісты Барбары Радзівілянкі да караля Жыгімонта Аўгуста // Спадчына. № 6, 1997.
* {{Літаратура/Нясьвіж і Радзівілы (2007)}}
* {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}
* Два письма королевы Боны из рукописных фондов государственной публичной библиотеки им. Салтыкова-Щедрина

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/policies/radziwill_b/Барбара_Радзівіл,_вялікая_княгіня_літоўская_і_каралева_польская.html Барбара Радзівіл, вялікая княгіня літоўская і каралева польская] на [[Pawet.net]]
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Polen/XVI/1540-1560/Koeg_Bona/briefe_1542_1544.phtml?id=10376 Два письма королевы Боны из рукописных фондов государственной публичной библиотеки им. Салтыкова-Щедрина] на vostlit.info

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Радзівіл, Барбара}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Вялікія княгіні літоўскія]]
[[Катэгорыя:Каралевы польскія]]
[[Катэгорыя:Радзівілы|Барбара Радзівіл]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Кракаве]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў катэдральным касьцёле Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)]]