Прагляд крыніцы для Ўэйлз

{{Краіна
|Назва              = Ўэйлз
|НазваЎРоднымСклоне = Ўэйлза
|НазваНаДзяржаўнайМове = Cymru<br />Wales
|Сьцяг              = Flag of Wales 2.svg
|Герб               = Arms of Llywelyn.svg
|НацыянальныДэвіз   = Cymru am byth<br />(Ўэйлз назаўжды)
|Месцазнаходжаньне  = Europe location WAL.png
|АфіцыйнаяМова      = [[Валійская мова|валійская]]<br />[[Ангельская мова|ангельская]]
|Сталіца            = [[Кардыф]]
|НайбуйнейшыГорад   = Кардыф
|ТыпУраду           = [[Канстытуцыйная манархія]]
|ПасадыКіраўнікоў   = Кароль<br />[[Першы міністар]]
|ІмёныКіраўнікоў    = [[Карл III (кароль Вялікабрытаніі)|Карл III]]<br />Марк Дрэйкфард
|Плошча             = {{лік|20779}}
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы =
|АдсотакВады        =
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2011
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва =
|Насельніцтва       = {{лік|3063500}}
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 148
|ГодАцэнкіСУП       = 2006
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП =
|СУП                = $85,4 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва = $30 546
|Валюта             =  [[Фунт стэрлінгаў]]
|КодВалюты          = GBP
|ЧасавыПас          = [[Унівэрсальны каардынаваны час|UTC]]
|ЧасРозьніцаUTC     = 
|ЧасавыПасУлетку    =
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +1
|НезалежнасьцьПадзеі =
|НезалежнасьцьДаты  =
|ДзяржаўныГімн      = Hen Wlad Fy Nhadau
|АўтамабільныЗнак   = 
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = uk
|ТэлефонныКод       = 44
|Дадаткі            =
|Катэгорыя          = Валія
|Лацінка=Ŭejłz}}
'''Ўэйлз''' ({{мова-cy|Cymru}}; {{мова-en|Wales}}; састар. '''Валія''') — адзін з рэгіёнаў [[Вялікабрытанія|Злучанага Каралеўства Вялікае Брытаніі ды Паўночнае Ірляндыі]]. Разьмяшчаецца на паўднёвым усходзе [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і мяжуе з [[Ангельшчына]]й на ўсходзе. Ўэйлз зьяўляецца найбуйнейшым [[княства]]м у сьвеце. На ўсходзе мяжуе з Ангельшчынай, на захадзе абмываецца водамі Атлянтычнага акіяну ды [[Ірляндзкае мора|Ірляндзкім морам]]. Сталіца — [[Кардыф]]. Даўжыня берагавой лініі складае каля 1200 км. Значная частка тэрыторыі занятая горамі. Найвышэйшыя горы займаюць паўночную ды цэнтральную часткі, найвышэйшы пункт — гара Snowdon (Yr Wyddfa). Паводле тэрыторыі Ўэйлз складае 10% ад агульнай тэрыторыі Вялікабрытаніі<ref>Алесь Дашчынскі. [http://www.svaboda.org/content/article/1045528.html У Менску прайшоў валійскі фэстываль] Радыё Свабода 29.02.2008</ref>. Клімат пераважна паўночна-[[Умераны клімат|ўмераны]], марскі.

Уэйлз паўстаў як этнічная адзінка, грунтуючыся на [[Кельты|кельцкім]] племені брытаў пасьля заканчэньня Рымскага кіраваньня ў Брытаніі ў [[V стагодзьдзе|V стагодзьдзі]]. Адбылася міграцыя кельцкіх плямён зь іншых частак Брытаніі ва Ўэйлз. Ва Ўэйлз прыйшлі [[англа-саксы]], што прывяло да памяншэньня ролі кельцкай культуры і мовы. Сёньня Ўэйлз разглядаецца як адзін з кельцкіх рэгіёнаў. У IX стагодзідзі кароль [[Родры Маўр]] здолеў аб’яднаць цэнтральныя ды частку паўднёвых раёнаў Ўэйлзу, ягоны ўнук Хоўэл Добры прызнаў васалітэт перад ангельскім каралём [[Этэльстан]]ам. У X стагодзьдзі пашырылася [[фэўдал]]ьная раздробленасьць, якая ўскладнялася нападамі [[Вікінгі|вікінгаў]]. На непрацяглы час Ўэйлз аб’яднаўся пад уладай [[Грыфід ап Лівэлін|Грыфіда ап Лівэлін]], але пасьля ён быў пераможаны англасаксонскім эрлам [[Гаральд II Годвінсан|Гаральдам II Годвінсанам]]. На тэрыторыі Ўэйлзу ўтварыліся каралеўствы [[Поўіс]], [[Гўінэд (каралеўства)|Гўінэд]] ды [[Дэхейбарт]]<ref>{{Спасылка|аўтар=Мереминский С. Г.|загаловак=Уэльс|праект=Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2017)|url=https://old.bigenc.ru/world_history/text/4704478|дата=17 лістапада 2023|мова=ru}}</ref>. Сьмерць Лівеліна Апошняга ў [[1282]] годзе была канцом незалежнага існаваньня Ўэйлзу, які быў неўзабаве захоплены Ангельшчынай на чале з [[Эдўард I|Эдўардам I]]. З гэтага часу Ўэйлз стаў краем замкаў. Напачатку XV стагодзьдзя [[Оўайн Гліндур]] ненадоўга аднавіў незалежнасьць Ўэйлзу ў сучасных межах. Ўэйлз быў анэксаваны Ангельшчынай, у ім было ўведзенае ангельскае заканадаўства. Асобна палітыка ва Ўэйлзе пачала разьвівацца ў XIX стагодзьдзі. На зьмену Ўэйлзкаму лібэралізму, прыкладам якога была палітыка [[Дэйвід Лойд Джордж|Лойда Джорджа]], прыйшоў сацыялізм ды [[Лейбарысцкая партыя (Вялікабрытанія)|партыя лейбарыстаў]]. На працягу XX стагодзьдзя пашыраліся патрыятычныя настроі, у 1925 годзе была сфармаваная палітычная партыя Ўэйлза (Plaid Cymru). У 1962 утворанае таварыства валійскай мовы. Паводле Акту аб урадзе ва Ўэйлзе 1998 году пачала склікацца Нацыянальная Асамблея Ўэйлзу, якая ўпершыню за 500 гадоў пачала прыймаць спэцыяльныя законы для Ўэйлзу.

Напачатку [[Індустрыяльная рэвалюцыя|Індустрыяльнай рэвалюцыі]] ва Ўэйлзе пачалі разьвівацца [[Горная справа|горная здабыча]] ды [[мэталюргія]], што прывяло да ператварэньня сельскагаспадарчага рэгіёну ў індустрыяльны. Распрацоўка паўднёваўэйлзкага вугальнага басэйну прывяла да імклівага павелічэньня насельніцтва.

== Гісторыя ==
У [[1536]] годзе Ўэйлз канчаткова стаў часткай Вялікабрытаніі<ref name=svaboda1>[http://www.svaboda.org/content/article/2163139.html Ці трэба ратаваць мовы, якія зьнікаюць?] Радыё Свабода</ref>. Адразу пасьля гэтага кароль Ангельшчыны [[Генрых VIII]] абавязаў насельніцтва Ўэйлза карыстацца ангельскай мовай замест валійскай<ref name=svaboda1/>.

== Культура ==
Сярод адукацыйных адметнасьцяў Валіі — першы [[Каледжы аб’яднанага сьвету|каледж міжнароднай супольнасьці]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{Злучанае Каралеўства}}

{{Накід:Геаграфія}}