Інтэлектуальная ўласнасьць

Інтэлектуальная ўласнасьць — ёсьць катэгорыя ўласнасьці, якая мае дачыненьне да нематэрыяльных стварэньняў чалавечага розуму. Існуе вялікая колькасьць тыпаў інтэлектуальнае ўласнасьці, некаторыя краіны вызначаюць яе дасканалей за астатнія. Найболей вядомымі тыпамі ёсьць капірайты, патэнты, таварныя знакі й гандлёвыя таямніцы. Сучасная канцэпцыя інтэлектуальнае ўласнасьці выкрышталізавалася ў Ангельшчыне пад час 17-га й 18-га стагодзьдзя. Тэрмін «інтэлектуальная ўласнасьць» пачаў выкарыстоўвацца ў 19 стагодзьдзі й напрыканцы 20-га стагодзьдзя замацаваўся ў большасьці сусьветных легальных сістэмаў.

Галоўнае прызначэньне законаў аб інтэлектуальнае ўласнасьці ёсьць спрыяньне стварэньню вялікай колькасьці разнастайных інтэлектуальных тавараў. Каб дасягнуць дадзенай мэты, законы надзяляюць асобаў і бізнэсаў уласнымі правамі на інфармацыю й інтэлектуальныя тавары, створаныя імі, звычайна на пэўны тэрмін. Дадзеныя ўмовы ствараюць эканамічны стымул для стварэньня інтэлектуальных тавараў, бо яны дазваляюць стваральніку атрымліваць выгаду ад інфармацыі й інтэлектуальных тавараў, якія былі імі створаныя, дазваляе бараніць іх і спыняць капіяваньне. Чакаецца, што дадзеныя стымулы будуць спрыяць новаўвядзеньням і ўнёскам у тэхналягічны прагрэс краіны-стваральніцы ўмоваў.

Нематэрыяльнае прырода інтэлектуальнае ўласнасьці абумоўлівае пэўныя складанасьці пры параўнаньні зь традыцыйнымі формамі ўласнасьці, такімі як зямля й тавары. Ў адрозьненьні ад традыцыйнай уласнасьці інтэлектуальная ўласнасьць ёсьць «непадзельнае», так як неабмежаваная колькасьць людзей можа «спажываць» тавары бязь іх «вычэрпаньня». Дадаткова ўкладаньню ва інтэлектуальную ўласнасьць перашкаджаюць праблемы прыўлашчаваньня. Напрыклад, уласьнік зямлі можа атачыць сваю зямлю моцным плотам і згадзіць узброеную ахову, каб бараніць зямлю ад выкарыстаньня, але стваральнік інфармацыі ці літаратуры звычайна ня мае магчымасьцяў, каб спыніць першага пакупніка кнігі ад вырабленьня рэплікаў і іх наступны продаж за меншы кошт. Узвешваньне правоў такім чынам, каб спрыяць стварэньню інтэлектуальных тавараў, але не такіх моцных, каб яны перашкаджалі іх шырокаму спажываньню, ёсьць галоўны фокус законаў аб інтэлектуальнае ўласнасьці.