Прагляд крыніцы для SQL

'''SQL''' ({{IPA|ˈɛsˈkjuˈɛl}}) — унівэрсальная [[кампутарная мова]], якая прымяняецца для стварэньня, мадыфікацыі і кіраваньня зьвесткамі ў [[Рэляцыйная база зьвестак|рэляцыйных базах зьвестак]].

SQL заснаваная на [[Рэляцыйная альгебра|рэляцыйнай альгебры]].

SQL не зьяўляецца [[Мова праграмаваньня|мовай праграмаваньня]], а найперш [[Інфармацыйная мова|інфармацыйна-лягічнай мовай]], прызначанай для апісаньня захоўваемых зьвестак, для іх выманьня і зьмяненьня.

== Назва ==
Афіцыйна мова называецца SQL (поўная назва Database Language SQL), вымаўляецца як {{IPA|ˈɛsˈkjuˈɛl}}, і ў такім выглядзе запісаная ў стандарце [[ANSI]]. Распаўсюджанае памылковае меркаваньне, што SQL зьяўляецца абрэвіятурай, утворанай ад {{мова-en|Structured Query Language|скарочана}} («мова структураваных запытаў»). Памылковасьць гэтага погляду пацьвярджаецца тым, што SQL не зьяўляецца структураванай мовай, бо яе нельга разьбіць на блёкі або працэдуры; не абмяжоўваецца выключна запытамі; не зьяўляецца поўнай мовай паводле вызначэньня [[Элан Т’юрынг|Т’юрынга]]<ref>Chris Fehily. SQL. Peachpit press, 2003 // Крис Фиайли. SQL. ДМК Пресс, 2004. ISBN 5-94074-233-5</ref>.

== Апэратары ==
Апэратары SQL падзяляюцца на:
* апэратары вызначэньня зьвестак ({{Мова-en|Data Definition Language, [[DDL]]}})
** '''CREATE''' стварае аб’ект БЗ (саму базу, табліцу, [[Уяўленьне (базы зьвестак)|уяўленьне]], карыстальніка і да т. п.)
** '''ALTER''' зьмяняе аб’ект
** '''DROP''' выдаляе аб’ект
* апэратары маніпуляваньня зьвесткамі ({{Мова-en|Data Manipulation Language, [[DML]]}})
** '''SELECT''' чытае зьвесткі, якія адпавядаюць зададзеным умовам
** '''INSERT''' дадае новыя зьвесткі
** '''UPDATE''' зьмяняе існыя зьвесткі
** '''DELETE''' выдаляе зьвесткі
* апэратары вызначэньня доступу да зьвестак ({{Мова-en|Data Control Language, [[DCL]]}})
** '''GRANT''' прадастаўляе карыстальніку або групе дазвол на пэўныя апэрацыі з аб’ектам
** '''REVOKE''' адклікае раней выдадзеныя дазволы
** '''DENY''' задае забарону, якая мае прыярытэт над дазволам
* апэратары кіраваньня [[транзакцыя]]мі ({{Мова-en|Transaction Control Language, [[TCL (SQL)|TCL]]}})
** '''COMMIT''' прымяняе транзакцыю
** '''ROLLBACK''' скасоўвае ўсе зьмяненьні, якія былі зробленыя ў кантэксьце цяперашняй транзакцыі
** '''SAVEPOINT''' падзяляе транзакцыю на драбнейшыя кавалкі

== Перавагі ==

=== Незалежнасьць ад канкрэтнай СКБЗ ===
Нягледзячы на наяўнасьць дыялектаў і адрозьненьняў у сынтаксысу, у пераважнай большасьці тэксты SQL-запытаў, якія зьмяшчаюць DDL і DML, могуць быць дастаткова лёгка перанесеныя з аднае [[СКБЗ]] у іншую. Існуюць сыстэмы, распрацоўнікі якіх ад пачатку арыентаваліся на выкарыстаньне прынамсі некалькіх СКБЗ.

=== Наяўнасьць стандартаў ===
Наяўнасьць стандартаў і набору тэстаў для высьвятленьня сумяшчальнасьці і адпаведнасьці канкрэтнае рэалізацыі SQL агульнапрынятаму стандарту толькі спрыяе «стабілізацыі» мовы. Праўда, варта зьвярнуць увагу, што сам па сабе стандарт месцамі занадта фармалізаваны і раздзьмуты (напрыклад, ключавая частка стандарту SQL:2003 зьмяшчае больш за 1300 старонак тексту).

=== Дэклярацыйнасьць ===
З дапамогаю SQL праграмоўца апісвае толькі тое, якія зьвесткі неабходна выняць ці мадыфікаваць. Тое, якім чынам гэта зрабіць, вырашае СКБЗ непасрэдна пры апрацоўцы SQL-запыту. Аднак ня варта думаць, што гэта цалкам унівэрсальны прынцып — праграмоўца апісвае набор зьвестак для выбаркі ці мадыфікацыі, аднак яму пры гэтым карысна ўяўляць, як СКБЗ будзе разьбіраць тэкст ягонага запыту. Чым больш складана сканструяваны запыт, тым больш ён дапускае варыянтаў напісаньня, адрозных па хуткасьці выкананьня, але аднолькавых па выніковым наборы зьвестак.

== Недахопы ==

=== Неадпаведнасьць рэляцыйнай мадэлі зьвестак ===
Стваральнікі рэляцыйнай мадэлі зьвестак [[Эдгар Код]], [[Крыстафэр Дэйт]] і іхнія прыхільнікі паказваюць на тое, што SQL не зьяўляецца сапраўды рэляцыйнай мовай. У прыватнасьці, яны апісваюць наступныя праблемы SQL<ref>[http://www.oreillynet.com/lpt/a/6060 An Interview with Chris Date]{{ref-en}}. O’Reilly Network</ref>:
* Паўтаральныя радкі
* Нявызначаныя значэньні (nulls)
* Яўнае пазначэньне парадку слупкоў зьлева ўправа
* Слупкі без найменьняў і дубляваныя найменьні слупкоў
* Адсутнасьць падтрымкі ўласьцівасьці «=»
* Выкарыстаньне паказальнікаў
* Высокая празьмернасьць
У апублікаваным Крыстафэрам Дэйтам і [[Х’ю Дарвэн]]ам Трэцім маніфэсьце<ref>[http://www.thethirdmanifesto.com/ The Third Manifesto]</ref> яны выкладаюць прынцыпы СКБЗ наступнага пакаленьня і прапануюць мову [[Tutorial D]], якая зьяўляецца сапраўды рэляцыйнай.

=== Складанасьць ===
Хоць SQL быў задуманы як сродак працы канчатковага карыстальніка, у рэшце рэшт ён стаў настолькі складаны, што ператварыўся ў інструмэнт праграмоўцы.

=== Адыход ад стандартаў ===
Нягледзячы на наяўнасьць міжнароднага стандарту ANSI SQL-92, многія кампаніі, што займаюцца распрацоўкай СКБЗ (напрыклад, [[Oracle Corporation|Oracle]], [[Sybase]], [[Microsoft]], [[MySQL AB]], уносяць зьмены ў мову SQL. Такім чынам, зьяўляюцца спэцыфічныя для кожнай канкрэтнай СКБЗ дыялекты мовы SQL.

=== Цяжкасьць працы з герархічнымі структурамі ===
Раней дыялекты SQL большасьці СКБЗ не прапаноўвалі спосабу маніпуляцыі дрэвападобнымі структурамі. Некаторыя пастаўшчыкі СКБЗ прапаноўвалі свае рашэньні (напрыклад, Oracle ужывае выраз <code>CONNECT BY</code>). У цяперашні час у ANSI стандартызаваная рэкурсыўная канструкцыя <code>WITH</code> з дыялекту SQL [[DB2]]. У [[Microsoft SQL Server]] рэкурсыўныя запыты зьявіліся толькі ў вэрсіі MS SQL Server 2005. У вэрсіі MS SQL Server 2008 зьявіўся новы тып зьвестак — hierarchyid, які спрашчае маніпуляваньне дрэвападобнымі структурами.

== Глядзіце таксама ==
* [[Рэляцыйная сыстэма кіраваньня базамі зьвестак]]

== Крыніцы і заўвагі ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = Бен Форта.
|частка         = 
|загаловак      = Освой самостоятельно язык запросов SQL
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = Пер. с англ
|выданьне       = 3-е изд
|месца          = М.
|выдавецтва     = Диалектика
|год            = 2005
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 288
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Пол Уилтон, Джон Колби.
|частка         = 
|загаловак      = Язык запросов SQL для начинающих
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = Пер. с англ
|выданьне       = 
|месца          = М.
|выдавецтва     = Диалектика
|год            = 2005
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 496
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = К. Дж. Дейт.
|частка         = 
|загаловак      = Введение в системы баз данных
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = Пер. с англ
|выданьне       = 8-е изд
|месца          = М.
|выдавецтва     = Вильямс
|год            = 2005
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 1328
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Кевин Клайн.
|частка         = 
|загаловак      = SQL. Справочник
|арыгінал       = 
|спасылка       = http://mea.dn.ua/category/sql20002008/sql_spravochnik.html
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = М.
|выдавецтва     = Кудиц-Образ
|год            = 2006
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 832
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}

[[Катэгорыя:Мовы запытаў]]
[[Катэгорыя:Стандарты ISO|9075]]
[[Катэгорыя:Сыстэмы кіраваньня базамі зьвестак]]