Прагляд крыніцы для Цына

{{Ня блытаць|Волава|волавам|мяккім сінявата-шэрым мэталам}}
{{Хімічны элемэнт
|Назва = Цына
|Ангельская назва = Tin
|Сымбаль = Sn
|Атамны нумар = 50
|Зьлева = [[Інд (элемэнт)|Інд]]
|Справа = [[Антымон]]
|Зьнізу = [[Волава|Pb]]
|Зьверху = [[Герман|Ge]]
|Структура крышталічнай краты =
|Апісаньне выгляду = срэбна-белы, мяккі мэтал
|Выява2 =Sn-Alpha-Beta.jpg
|Колер катэгорыі = 
|Катэгорыя = Мэталы
|Колер фазы = 
|Фаза = Цьвёрдае цела
|Група = IV (14)
|Пэрыяд = 5
|Блёк = p
|Атамная маса =118,710
|Канфігурацыя электронаў = [Kr] 4d<sup>10</sup> 5s<sup>2</sup> 5p<sup>2</sup>
|Электронаў у абалонцы = 2, 8, 18, 18, 4
|Колер = срэбны, шэры
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры = 7,310<ref name=WebElements>[https://www.webelements.com/tin/ Tin»the essentials] WebElements Periodic Table</ref>
|Тэмпэратура плаўленьня Ц =231,93<ref name=WebElements/>
|Тэмпэратура кіпеньня Ц =2270<ref name=isotopes>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Изотопы: свойства, получение, применение |арыгінал = |спасылка = |адказны = Под ред. В. Ю. Баранова |выданьне = |месца =Москва |выдавецтва =ФИЗМАТЛИТ |год =2005 |том =2 |старонкі =632 |сэрыя = |isbn =5-9221-0523-X |наклад = }}</ref>
| Атамны радыюс = 172<ref name="environmentalchemistry">[https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Sn.html Periodic Table of Elements: Tin — Sn] EnvironmentalChemistry.com{{ref-en}}</ref>
}}
'''Цы́на'''<ref>[http://slounik.org/bn/l25/10 Цына] // {{Літаратура/Беларуска-расейскі слоўнік (1925, 1993)}}
</ref><ref>{{Кніга|
аўтар=[[Васіль Вяршук]], [[Часлаў Родзевіч]], [[Аляксандар Круталевіч]], [[Язэп Сушынскі]].|
частка=[http://slounik.org/bnt18/l15_12 8. олово — цына]|
загаловак=Слоўнік хэмічнае тэрмінолёгіі|
спасылка=http://slounik.org/bnt18|
месца=Менск|
выдавецтва=[[Інбелкульт]]|
год=1927|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія}}</ref><ref>{{Кніга|
аўтар=Мікола Байкоў, [[Андрэй Бараноўскі]].|
частка=[http://slounik.org/bnt25/l15_12 4. олово — цына]|
загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|
спасылка=http://slounik.org/bnt25|
адказны=старш. кам. П. Валасноў|
месца=Менск|
выдавецтва=Вайсковая камісія пры Інбелкульце|
год=1927|
сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія}}</ref> (цын, волава<ref>{{Кніга|
аўтар=[[Алесь Гурло]].|
частка=[http://slounik.org/bnt26/l15_12 2. олово — волава]|
загаловак=Тэхнічная тэрміналёгія|
спасылка=http://slounik.org/bnt26|
адказны=рэд. [[Пётар Бузук]], [[Язэп Мацюкевіч]], [[Пятро Юргялевіч]]|
месца=Менск|
выдавецтва=[[Інстытут мовазнаўства]]|
год=1932|
сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія}}</ref>; {{мова-la|stannum|скарочана}}) — серабрыста-белы [[мэтал]].

[[Хімічны элемэнт]] IV (14) групы [[Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў|пэрыядычнай сыстэмы]]; атамны нумар 50. [[Хімічны знак]] — Sn. Цына паказвае хімічнае падабенства з абодвума суседнімі элемэнтамі ў групе пэрыядычнай табліцы, [[герман]]ам і [[волава]]м, і мае дзвьве магчымыя [[Ступень затляненьня|ступені затляненьня]]. Цына мае 10 стабільных [[ізатоп]]аў — найбольшую колькасьць стабільных ізатопаў з усіх элемэнтаў пэрыядычнай табліцы. Цыну атрымліваюць галоўным чынам зь мінэральнага касытэрыту, дзе яна маецца ў выглядзе дыаксыду цыны (SnO<sub>2</sub>). Цыная вядомая са старажытнасьці і выкарыстоўвалася ў складзе бронзы ад 3 тысячагодзьдзя да н. э.<ref name=slovar>{{Кніга|частка=Олово|загаловак=Радиохимический словарь элементов|месца=М.|выдавецтва=Атомиздат|год=1968|старонкі=126—127}}</ref> Цына існуе ў двух алятропных мадыфікацыях. [[Структура крышталічнай краты]] ў белай (β)-мадыфікацыі тэтраганальная.

== Прыродныя крыніцы ==
Паводле розных крыніц цына зьяўляецца 49-м або 50-м<ref>{{Кніга|аўтар=Хаякава С.|старонкі=14|арыгінал=Физика космических лучей. Часть II|выдавецтва="Мир"|месца=Москва|год=1974|адказны=Перевод с англ. В. В. Гужавина|загаловак=Фізыка касьмічных прамянёў.|частка=Распространенность элементов}}</ref> самым распаўсюджаным элемэнтам (4,0×10<sup>-7</sup> % паводле масы ў сусьвеце<ref>[http://www.wolframalpha.com/input/?i=Tin+Universe+Abundance Tin Universe Abundance] Wolfram|Alpha</ref>). Па распаўсюджанасьці ў зямной кары займае 47-е месца і складае 2,2×10<sup>-4</sup> %<ref name="environmentalchemistry"/>. У самародным стане практычна не сустракаецца, знаходзяць цыну пераважна ў выглядзе мінэралаў касытэрыта (SnO<sub>2</sub>) і станіна (Cu<sub>2</sub>FeSnS<sub>4</sub>). Галоўныя пастаўшчыкі цыны на сусьветны рынак — [[Балівія]], [[Інданэзія]], [[Малайзія]], [[Расея]], [[Казахстан]], [[Нігерыя]].

== Прымяненьне ==
Каля паловы ўсёй здабыванай цыны ідзе на выраб белай бляхі (ліставое [[жалеза]], пакрытае цынаю), зь якой вырабляюць кансэрвавыя банкі. Чыстую цыну прымяняюць у электрычных кандэнсатарах.

Існуюць шматлікія сплавы цыны: зь [[медзь]]дзю — [[бронза]], зь [[бісмут]]ам, [[кадм]]ам — шматлікія прыпоі, з медзьдзю і [[антымон]]ам — бабіты (сплавы для падшыпнікаў).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

{{Накід:Хімія}}
{{Шаблён:Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў}}

[[Катэгорыя:Цына| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]