Прагляд крыніцы для Сібір

{{Іншыя значэньні}}
[[Файл:Siberia Federal Subjects.png|міні|250пкс|Геаграфічная Сібір азначаецца сьветла-чырвоным, Фэдэральная акруга Сібір — цёмна-чырвоным колерам]]
'''Сібі́р'''<ref>{{Літаратура/Ангельска-беларускі слоўнік (2006)|к}} С. 789.</ref><ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. — Нью-Ёрк, 1989. С. 1032.</ref><ref name="ESBM">{{Літаратура/ЭСБМ|12к}} С. 74.</ref>, '''Сыбі́р'''<ref>{{Літаратура/Слоўнік беларускай мовы (клясычны правапіс, 2001)}}</ref><ref name="ESBM"/> ({{мова-ru|Сибирь|скарочана}}) — [[тэрыторыя]] ў [[Паўночная Азія|Паўночнай Азіі]], большая частка якой належыць [[Расея|Расеі]]. У найшырэйшым сэнсе — уся азіяцкая (усходняя) частка [[Расея|Расеі]]) — рэгіён у паўночнай частцы [[Азія|Азіі]], абмежаваны на захадзе [[Уральскія горы|Ўральскімі горамі]], на ўсходзе — [[Ціхі акіян|Ціхім акіянам]], на поўначы — [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночным Ледавітым акіянам]] і на поўдні — [[Казахстан]]ам, [[Манголія]]й і [[Кітай|Кітаем]]. Падзяляецца на [[Заходняя Сібір|Заходнюю Сібір]], [[Усходняя Сібір|Усходнюю Сібір]] і [[Далёкі Ўсход Расеі]]. У вузкім сэнсе ўлучае ў сябе [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскую раўніну]] і [[Усходне-Сібірскае плято|Ўсходне-Сібірскае плято]].

== Тэрыторыя ==
Дакладнае вызначэньне межаў Сібіры з гістарычных, геаграфічных і палітычных прычынаў, а таксама праз брак недвухсэнсоўных стандартаў эканамічна-геаграфічнага падзелу Расеі, ёсьць спрэчным пытаньнем.

У геаграфічным пляне Сібір часта разглядаецца без [[Далёкі Ўсход Расеі|Далёкага Ўсходу]], г. зн. толькі [[Заходняя Сібір|Заходняя]] і [[Ўсходняя Сібір]], зь межамі ад [[Урал]]ьскіх гораў да [[водападзел]]у рэк, што плывуць у [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночны Ледавіты]] і [[Ціхі акіян]]ы. З гістарычнага пункту гледжаньня Далёкі Ўсход разглядаецца як складовая частка Сібіры; такі ж пункт гледжаньня ў геаграфічным пляне часта падзяляюць заходнія і шэраг расейскіх і савецкіх рэфэрэнтных выданьняў.

Згодна з рознымі мэтодыкамі геаграфічнага падзелу, Уральскія горы, якія прызнаныя ўсімі дасьледнікамі як адна зь межаў Сібіры, могуць ці ўваходзіць у склад Сібіры, ці не; мяжа Сібіры можа таксама праводзіцца дакладна празь вяршыні Ўральскага хрыбта. Калі-некалі з тэрыторыі Сібіры выключаюць [[Запаляр’е]] ці наогул усю зону [[тундра|тундры]]. Таксама даволі часта з тэрыторыі Сібіры выключаюць [[Алтай]] як асобны геаграфічны рэгіён з адрозным ляндшафтам. Самі жыхары Алтая калі-некалі схільныя разглядаць свой рэгіён як адасоблены ад Сібіры. Такі ж пункт гледжаньня — што да свайго рэгіёну — характэрны і для жыхароў [[Забайкальле|Забайкальля]] і Далёкага Ўсходу.

Адміністратыўны падзел Сібіры, з прычыны вельмі нізкай шчыльнасьці насельніцтва і нізкай палітычнай актыўнасьці карэннага насельніцтва Сібіры, таксама ня мае дакладна вызначаных герархічных стандартаў. Згодна з рознымі клясыфікацыямі, тэрыторыя Сібіры падзяляецца на асобныя суб’екты [[Расея|Расейскай Фэдэрацыі]], фэдэральныя акругі ([[Уральская фэдэральная акруга|Уральская]], [[Сібірская фэдэральная акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя фэдэральная акруга|Далёкаўсходняя]]), эканамічныя рэгіёны, вайсковыя акругі ([[Прыволска-Ўральская вайсковая акруга|Прыволска-Ўральская]], [[Сібірская вайсковая акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя вайсковая акруга|Далёкаўсходняя]]), царкоўныя эпархіі і г. д.; якія часта ўключаюць у свой склад часткі тэрыторыяў іншых рэгіёнаў.

Можна таксама дадаць, што з-за частых зьменаў гэтых падзелаў і ў часы [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], і пазьней падчас [[Грамадзянская вайна|Грамадзянскай вайны]], і ў часы [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], і ў наш час, межы, падзел і нават сам панятак «Сібір» гублялі сваю акрэсьленасьць. Азначэньне такой велізарнай тэрыторыі адным найменьнем зьвязанае зь першапачатковай малой засвоенасьцю гэтай тэрыторыі расейскімі дасьледнікамі — гэта была адна велізарная неасвоеная тэрыторыя, у якой вылучаць асобныя рэгіёны не было акрэсьленай неабходнасьці, бо ў іх амаль ніхто з «заваёўнікаў» ня жыў.

== Паходжаньне назвы ==
Этымалёгія слова «Сібір» канчаткова не вызначаная. Паводле вэрсіі расейскай прафэсаркі З. Я. Баяршынавай, гэтае найменьне паходзіць з этнічнай групы «сыпыр» — продкаў старажытных [[вугры|вуграў]]. Існуе таксама шмат гіпотэзаў мангольскага паходжаньня гэтага слова. Пазьней яно пачало адносіцца да цюркамоўнай групы, якая жыла ля ракі [[Іртыш]] у раёне сучаснага [[Табольск]]у. Пачынаючы з XIII стагодзьдзя Сібір’ю пачынаюць называць ня толькі [[народнасьць]], але і мясцовасьць, дзе жылі яе прадстаўнікі. Назва ўпершыню зьяўляецца ў іранскіх аўтараў XIII стагодзьдзя, на мапе ўпершыню пазаначаная як «Sebur» у Каталёнскім атлясе ў 1375 годзе. У рускіх летапісах XV стагодзьдзя Сібірскай зямлёю называўся раён нізінаў ракі [[Табол]] і сярэдняга [[Іртыш]]у.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20081120070207/http://sibiryaki.net/ Сацыяльная сетка жыхароў Сібіры]{{ref-ru}}

{{Рэгіёны}}

[[Катэгорыя:Сібір| ]]
[[Катэгорыя:Азія]]