Прагляд крыніцы для Рада Беларускай Народнай Рэспублікі

{{Каардынаты|40|42|47|паўночнае|73|47|51|заходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Арганізацыя
|назва                     = Рада Беларускай Народнай Рэспублікі
|лацінка                   = Rada Biełaruskaj Narodnaj Respubliki
|выява                     = Stamp pahonia 1918.svg
|рамка выявы               = 
|памер выявы               = 
|альтэрнатыўны тэкст выявы = 
|подпіс выявы              = [[Пагоня|Герб БНР]]
|мапа                      = 
|памер мапы                = 
|альтэрнатыўны тэкст мапы  = 
|подпіс мапы               = 
|мапа 2                    = 
|абрэвіятура               = Рада БНР
|дэвіз                     = 
|папярэднік                = [[Усебеларускі зьезд]]
|наступнік                 = 
|дата ўтварэньня           = {{Дата пачатку|31|12|1917|1}}
|дата спыненьня існаваньня = 
|тып                       = [[Заканадаўчая ўлада|заканадаўчая]]
|юрыдычны статус           = дзяржаўная ўстанова
|мэта                      = адбудова [[Незалежнасьць|незалежнай]] беларускай дзяржаўнасьці на ўсіх [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх землях]]<ref name="с">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Статут Рады БНР|спасылка=http://www.radabnr.org/statut/|выдавец=Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|дата публікацыі=2017|дата доступу=26 лютага 2018}}</ref>
|штабкватэра               = [[Нью-Ёрк]], акруга Кўінс, раён Ямайскія Пагоркі, Гатычны праезд, д. 166<ref>{{Кніга|аўтар=[[Натальля Гардзіенка]].|частка=Сьнежань|загаловак=Адрасы БНР : каляндар на 2018 год|арыгінал=|спасылка=|адказны=дызайн [[Анатоль Лазар]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Кнігазбор|год=2017|том=|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=978-985-7180-50-93|наклад=1000}}</ref>
|месцазнаходжаньне         = [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]]
|каардынаты                = 
|дзейнічае ў рэгіёнах      = 15 краінаў, у тым ліку ўсе 5 сумежных зь Беларусьсю<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра Раду БНР|спасылка=http://www.radabnr.org/about/|выдавец=Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|дата публікацыі=2017|дата доступу=26 лютага 2018}}</ref>
|сяброўства                = 80 чалавек (2017 г.)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пытаньні і адказы|спасылка=http://www.radabnr.org/faq/|выдавец=Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|дата публікацыі=2017|дата доступу=26 лютага 2018}}</ref>
|афіцыйныя мовы            = беларуская
|генэральны сакратар       = 
|пасада кіраўніка          = Старшыня
|імя кіраўніка             = [[Івонка Сурвіла]]
|пасада кіраўніка 2        = 1-ы заступнік
|імя кіраўніка 2           = [[Сяргей Навумчык]]
|пасада кіраўніка 3        = Заступнікі
|імя кіраўніка 3           = [[Вячка Станкевіч]], [[Мікалай Пачкаеў]]
|пасада кіраўніка 4        = Сакратар
|імя кіраўніка 4           = [[Вячаслаў Бортнік]]<ref name="п">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдыюм|спасылка=http://www.radabnr.org/prezydyjum/|выдавец=Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|дата публікацыі=2017|дата доступу=26 лютага 2018}}</ref>
|асноўныя асобы            = [[Янка Запруднік]], [[Вітаўт Кіпель]]
|кіроўны орган             = Прэзыдыюм (16 чал.)
|матчыная кампанія         = 
|зьвязаныя кампаніі        = [[Беларуска-амэрыканскае задзіночаньне]], [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]], [[Згуртаваньне беларусаў Канады]], [[Таварыства беларускай культуры ў Летуве]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як падтрымаць Раду БНР|спасылка=http://www.radabnr.org/padtrymka/|выдавец=Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|дата публікацыі=2017|дата доступу=26 лютага 2018}}</ref>
|бюджэт                    = 
|колькасьць супрацоўнікаў  = 
|колькасьць валянтэраў     = 
|сайт                      = [http://www.radabnr.org/ radabnr.org]
|заўвагі                   = 
|колішняя назва            = Рада Ўсебеларускага зьезду (да 18 сакавіка 1918 г.)
}}
'''Ра́да Белару́скай Народнай Рэспу́блікі''' — найвышэйшы кіраўнічы орган [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], які з 1919 году дзее на эміграцыі і ўяўляе сабой адну з ключавых палітычных арганізацыяў беларускае дыяспары. Рада БНР захоўвае фармальна-працэдурную пераемнасьць з Радай [[Першы Ўсебеларускі кангрэс|Першага Ўсебеларускага зьезду]] 1917 году і на дадзены момант зьяўляецца самым старым у сьвеце [[урад у выгнаньні|ўрадам у выгнаньні]].

Паводле Другой Устаўнай граматы і Часовай Канстытуцыі Беларускай Народнай Рэспублікі, Рада БНР зьяўлялася часовай вышэйшай заканадаўчай установаю ў Беларусі. Ёй належала права прымаць законы, зацьвяржаць [[Урад БНР|урад]] да моманту правядзеньня Ўстаноўчага сойму, які мусіў бы вызначыць далейшы канстытуцыйны лад Беларусі. Фракцыя [[БСГ|Беларускай сацыяілістычнай грамады (БСГ)]], якая дамінавала ў першапачатковым складзе Рады, ускладала на яе функцыі парлямэнту. Антон Луцкевіч у 1928 годзе характарызаваў яе як «перадпарлямэнт». Пасьля эміграцыі мэты дзейнасьці і функцыі Рады БНР былі перафармуляваныя і палягаюць у прадстаўніцтве беларускага народу на міжнароднай арэне да моманту фармаваньня дэмакратычна абранай улады ў Беларусі. Склад Рады БНР фармуецца перадусім з актывістаў арганізацыяў беларускай дыяспары дэмакратычнага і незалежніцкага кірунку<ref name=nn2011-pr>[http://nn.by/?c=ar&i=53008 Навошта нам Рада БНР: інтэрв'ю з членам Рады (працяг)]</ref>.

== Будова ==
* ''Пасяджэньне''. Склікаецца аднойчы на 2 гады. Паводле 5-га артыкула Статуту, складаецца з «радных‚ лікам ня больш як 80». Правамоцнае пра апавяшчэньні радных прынамсі за месяц да правядзеньня. Ухваляе пастановы звычайнай большасьцю галасоў. Прымае новых радных на падставе пісьмовай парады прынамсі 2-х радных. Вызначае памер сяброўскіх складак радных. Зьмяняе Статут 3/4 галасоў і зацьвярджае пастановы аб вонкавай супрацы. Абірае Прэзыдыюм, Кантрольную камісію і Суд на 6 гадоў.
* ''Прэзыдыюм''. Абіраецца на 6 гадоў. Улучае старшыню Рады, заступнікаў, сакратара і скарбніка. Выконвае пастановы пасяджэньня (Рады).
* ''Сакратарыят''. Прызначаецца старшынём Рады. Паведамляе старшыні і Прэзыдыюму пра нясплату радным сяброўскіх складак і выдачу ім дзяржаўнай таямніцы. 
* ''Кантрольная камісія''. Абіраецца на 6 гадоў у складзе старшыні, сакратара і сябра. Складае грашовую справаздачу Рады.
* ''Суд''. Абіраецца на 6 гадоў. Складаецца са старшыні і 2 судзьдзяў. Разглядае скаргі на выключэньне зь ліку радных<ref name="с"/>.

Рада ўзначальваецца [[Старшыня Рады БНР|Старшынём Рады БНР]]. У складзе Рады функцыянуюць Сакратарыяты па розных кірунках працы, сярод якіх:
* Сакратарыят вонкавых справаў
* Сакратарыят унутраных справаў
* Сакратарыят адукацыі
* Сакратарыят інфармацыі
а таксама дзее скарбнік і Камітэт архіўных справаў<ref name=nn2011-pr/>.

=== Прэзыдыюм ===
* [[Івонка Сурвіла]] — Старшыня
* [[Сяргей Навумчык]] — Першы заступнік старшыні
* [[Вячаслаў Станкевіч]] — Заступнік старшыні
* [[Мікалай Пачкаеў]] — Заступнік старшыні
* [[Паліна Прысмакова]] — Сакратар
* [[Валер Дворнік]] — Скарбнік
* [[Алесь Чайчыц]] — Сакратар інфармацыі
* [[Ала Кузьміцкая]] — Пратакольны сакратар
* [[Ала Орса-Рамана]] — Сакратар адукацыі
* [[Валянціна Трыгубовіч]] — Архівіст
* [[Вячаслаў Бортнік]]
* [[Алесь Кот]]
* [[Сяргей Пяткевіч]]
* [[Аляксандар Старыкевіч]]
* [[Ганна Сурмач]]
* [[Павал Шаўцоў]]<ref name="п"/>

== Гісторыя ==
=== 1917—1919 гады ===
{{Асноўны артыкул|Беларуская Народная Рэспубліка}}

==== Утварэньне ====
Рада вядзе свае вытокі ад Рады [[Першы Ўсебеларускі кангрэс|І Усебеларускага Кангрэсу]], які адбыўся ў Менску ў сьнежні 1917 году і сабраў 1872 дэлегаты з усіх рэгіёнаў Беларусі. Нягледзячы на разгон Кангрэсу з боку бальшавікоў, дэлегатам атрымалася афіцыйна прызнаць Раду «найвышэйшаю ўстановаю краю», даручыўшы ёй «усю паўнату ўлады на Беларусі».

Пасьля таго, як органы савецкай улады ([[Аблвыканкамзах]] і Савет Народных Камісараў Заходняй вобласьці і фронту) былі вымушаныя пакінуць [[Менск]], 19 лютага 1918 Выканаўчы камітэт Рады Ўсебеларускага зьезду ў сваім загадзе №1 абвясьціў, што «ўзяў уладу ў свае рукі».

[[Файл:Government of BNR.jpg|міні|Першы склад Народнага сакратарыяту БНР]]
На наступны дзень, 20 лютага, была выдадзеная [[Першая Ўстаўная грамата]] да народаў Беларусі, у якой Выканаўчы камітэт абвясьціў сябе часовай уладай Беларусі «для кіраваньня і скліканьня, як мага хутчэй, Устаноўчага сойму», а выканаўчую ўладу перадаў [[Народны сакратарыят (БНР)|Народнаму сакратарыяту Беларусі]].

9 сакавіка 1918 году Выканаўчы камітэт Рады Ўсебеларускага зьезду выдаў [[Другая Ўстаўная грамата|Другую Ўстаўную грамату]] да народаў Беларусі, паводле якой абвяшчалася [[Беларуская Народная Рэспубліка]] (БНР). 18 сакавіка 1918 на пленарным пасяджэньні Рада Ўсебеларускага зьезду была перайменаваная ў Раду БНР.

У Раду БНР увайшлі вядомыя дзеячы беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, у тым ліку:

* [[Антон Аўсянік]]
* [[Палута Бадунова]]
* [[Язэп Варонка]]
* [[Тамаш Грыб]]
* [[Кастусь Езавітаў]]
* [[Васіль Захарка]]
* [[Лявон Заяц]]
* [[Макар Краўцоў]]
* [[Пётра Крачэўскі]]
* [[Язэп Лёсік]]
* [[Язэп Мамонька]]
* [[Сымон Рак-Міхайлоўскі]]
* [[Ян Серада]]
* [[Аркадзь Смоліч]]
* [[Браніслаў Тарашкевіч]]
і іншыя.

У склад Рады БНР былі кааптаваныя 6 прадстаўнікоў [[Віленская беларуская рада|Віленскай беларускай рады]]:
* [[Вацлаў Ластоўскі]]
* [[Антон Луцкевіч]]
* [[Іван Луцкевіч]]
* [[Ян Станкевіч]]
* [[Дамінік Сямашка]]
* Я. Туркевіч

а таксама прадстаўнікі нацыянальных меншасьцяў, земстваў і гарадоў.

Старшынём Рады БНР стаў былы старшыня Прэзыдыюму Ўсебеларускага зьезду [[Янка Серада]].

Па стане на 25 сакавіка 1918 налічвалася 77 сябраў Рады:

* 36 — абраныя на Ўсебеларускім зьезьдзе,
* 6 — ад Віленскай беларускай рады,
* 15 — ад нацыянальных меншасьцяў (расейскай, польскай, габрэйскай),
* 10 — ад земстваў,
* 10 — ад гарадоў.

19 сакавіка 1918 Рада прыняла палажэньне аб вярхоўнай уладзе БНР, у якой абвяшчалася, што ніводны закон ня будзе мець сілы без зацьвярджэньня яго Радай БНР.

У складзе Рады дзеялі камісіі, у пэрыяд паміж пленарнымі пасяджэньнямі працаваў Прэзыдыюм Рады БНР. З шэрагаў сяброў Рады БНР (радных) фармаваўся Ўрад БНР.

==== Трэцяя Ўстаўная грамата ====
{{Асноўны артыкул|Трэцяя Ўстаўная грамата}}
У 1918 годзе ў Радзе існавалі 2 плыні: аўтанамісцкая і незалежніцкая.

Аўтанамісты (прадстаўнікі земстваў, гарадоў, расейскай, часткова габрэйскай нацыянальных меншасьцяў і некаторыя сябры БСГ на чале з М. Краўцовым) выступалі за аўтаномны статус Беларусі ў складзе Расеі. Яны прытрымліваліся рэзалюцыі [[Першы Ўсебеларускі зьезд|Ўсебеларускага зьезду]], паводле якой Беларусь павінна была застацца аўтаномнай адзінкай з рэспубліканскім ладам у складзе Расеі.

Незалежнікі выступалі за поўны дзяржаўны сувэрэнітэт Беларусі. Да незалежніцкай плыні належалі беларускія сацыялісты Язэп Лёсік, Сымон Рак-Міхайлоўскі, Браніслаў Тарашкевіч і іншыя на чале са старшынём фракцыі БСГ Аркадзем Смолічам. Іх пазыцыі ўзмацніліся пасьля прыезду зь Вільні ў Менск Антона Луцкевіча, Івана Луцкевіча і Янкі Станкевіча.

У ноч на 25 сакавіка 1918 году Рада БНР прыняла [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцюю Ўстаўную грамату]]. Напярэдадні да незалежнікаў далучылася група Краўцова. Супраць незалежнасьці БНР прагаласавалі сябры Рады ад [[Бунд]]у (габрэйскія сацыялісты), гарадоў і земстваў, сярод якіх пераважалі прадстаўнікі агульнарасейскіх [[РСДРП|Расейскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі (меншавікоў)]] і [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянэраў|Партыі сацыялістаў-рэвалюцыянэраў]]. У знак пратэсту супраць абвяшчэньня незалежнасьці 9 прадстаўнікоў земстваў пакінулі пасяджэньне Рады. Пры галасаваньні ўстрымаліся сябры Рады ад Аб’яднанай габрэйскай сацыялістычнай партыі (АЯСП) і Паалей-Цыёна. Пазьней прадстаўнікі АЯСП далучыліся да большасьці.

27 сакавіка 1918 Рада абвясьціла, што бярэ на сябе ўсю паўнату ўлады ў Беларусі. Нямецкія акупанты ў адказ разагналі Раду і [[Народны сакратарыят (БНР)|Народны сакратарыят]]. У пачатку красавіка 1918 дзейнасьць Народнага сакратарыяту была забаронена.

12 красавіка 1918 склад Рады папоўнілі 15 правых дзеячаў, сябраў «[[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Менскага беларускага прадстаўніцтва]]», у тым ліку

* [[Раман Скірмунт]], былы дэпутат Дзяржаўнай думы
* [[Павел Аляксюк]]
* [[Аляксандар Уласаў]], былы рэдактар газэты «[[Наша Ніва]]»
* генэрал [[Кіпрыян Кандратовіч]]
* кс. [[Аляксандар Астрамовіч]]
* кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]]

Па меры таго, як [[Першая сусьветная вайна]] набліжалася да канца і стала зразумелым, што на землі, якія знаходзіліся пад нямецкім кантролем, прыйдуць [[бальшавікі]], вакол Рады зноў пачалі групавацца антыбальшавіцкія сілы. У канцы верасьня ў склад Рады ўвайшлі прадстаўнікі менскага праваслаўнага духавенства і менскага праваслаўнага брацтва (10 чал.), польскай нацыянальнай меншасьці (4), партыі кадэтаў (4), габрэйскай меншасьці, прафэсійных арганізацыяў.

11 кастрычніка Рада зацьвердзіла [[Часовая канстытуцыя БНР|Часовую Канстытуцыю БНР]] і перайменавала Народны сакратарыят у Раду Народных Міністраў Беларускай Народай Рэспублікі, на чале якой стаў Луцкевіч.

==== Ад’езд зь Менску ====
Пасьля Лістападаўскай рэвалюцыі 1918 г. у Нямеччыне Віленская беларуская рада па даручэньні Луцкевіча дасягнула дамоўленасьці зь [[Тарыба|Летувіскай Тарыбай]] аб пераезьдзе Рады і ўраду БНР у Вільню. Апошняе пасяджэньне Рады БНР у [[Менск]]у адбылося 28 лістапада 1918, на якім была прынята Грамата з заклікам ствараць беларускія рады сялянскіх і рабочых дэпутатаў. 3 сьнежня 1918 г. Рада і [[Урад БНР|ўрад БНР]] пераехалі ў [[Вільня|Вільню]], а 27 сьнежня 1918 — у [[Горадня|Горадню]].

=== У выгнаньні ===
==== З 1919 па 1947 год ====
У красавіку 1919 году польская армія заняла Вільню і Горадню. Прадстаўнікі Рады БНР усталявалі кантакты і вялі перамовы з польскім кіраўніцтвам і асабіста [[Юзэф Пілсудзкі|Юзэфам Пілсудзкім]]. У выніку гэтага Рада зрабілася арэнай жорсткіх дэбатаў адносна стасункаў з Польшчай, што нават вылілася ў яе часовы раскол. Польскія акупацыйныя ўлады падверглі лідэраў рады рэпрэсіям. У турму трапілі Ластоўскі, Бадунова, Грыб і Мамонька; Захарка і Крачэўскі вымушаны былі эміграваць у [[Нямеччына|Нямеччыну]]. Пасьля вызваленьня Ластоўскага і іншых Прэзыдыюм Народнай рады сабраўся ў [[Рыга|Рызе]]. Да пачатку 1921 раскол Рады быў пераадолены.

Адначасова з гэтым на працягу 1920 году Рада БНР вядзе перамовы аб прызнаньні з боку РСФСР. У чэрвені дэлегацыя БНР мае сустрэчу з [[Георгі Чычэрын|Георгіем Чычэрыным]], міністрам замежных справаў РСФСР.

Пасьля падпісаньня 11 жніўня 1920 г. мірнае дамовы паміж [[Латвія]]й і [[РСФСР]] Рада БНР як антысавецкая арганізацыя не магла заставацца ў Рызе. У лістападзе 1920 году БНР заключае дамову аб узаемным прызнаньні зь [[Летувіская Рэспубліка|Летувіскай Рэспублікай]], што дало магчымасьць Прэзыдыюму Рады БНР пераехаць у [[Коўна]].

У пачатку 20-х гадоў кіраўніцтва Рады і ўрад БНР базаваліся ў Коўне і падтрымлівалі найбольш шчыльныя сувязі з урадам [[Летувіская Рэспубліка|Летувіскай Рэспублікі]]. Тэрыторыя ЛР служыла базаю для партызанаў, якія пры падтрымцы ўладаў БНР вялі антыпольскую партызанскую барацьбу ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], што знаходзілася ў складзе Польшчы.

У 1921 годзе на арганізаванай Радай БНР у [[Прага|Празе]] Нацыянальна-палітычнай нарадзе была асуджаная [[Рыская дамова]], паводле якой тэрыторыя Беларусі дзялілася паміж Польшчай і Савецкай Расеяй. Рада БНР была прызнаная нарадай як галоўны беларускі прадстаўнічы орган.

У выніку супярэчнасьцяў унутры ўраду БНР па тэме тэрытарыяльных саступак Летувіскай Рэспубліцы ў лістападзе 1923 году Прэзыдыюм Рады пераехаў з [[Коўна]] ў [[Прага|Прагу]].

Рада БНР працягвае кантакты зь [[Ліга Нацыяў|Лігай Нацыяў]], урадамі замежных краінаў. Намаганьнямі сяброў Рады ў Чэхіі былі арганізаваныя стыпэндыі для беларускіх студэнтаў.

[[Новая эканамічная палітыка]], [[беларусізацыя]], [[узбуйненьне БССР]], а таксама [[амністыя]] былым праціўнікам савецкай улады, прынятая ў 1923 годзе, парадзілі ў эмігранцкіх колах прасавецкія настроі. У 1925 годзе [[Аляксандар Цьвікевіч]] і яго аднадумцы склікалі ў [[Бэрлін]]е Другую Ўсебеларускую канфэрэнцыю, якая прыняла рэзалюцыю аб прызнаньні [[Менск]]у адзіным цэнтрам адраджэньня Беларусі. Пасьля канфэрэнцыі шэраг сяброў Рады БНР выехалі ў БССР (большасьць у выніку была рэпрэсаваная), але Прэзыдыюм Рады БНР не прызнаў рашэньні канфэрэнцыі.

[[Файл:Zacharka.jpg|міні|Васіль Захарка, Прэзідэнт Рады БНР у 1928—1943 гадах]]
Пасьля сьмерці Крачэўскага ў 1928 годзе яго паўнамоцтвы перайшлі да [[Васіль Захарка|Васіля Захаркі]]. У 30-я гады назіраецца згасаньне актыўнасьці Рады БНР. У 1939 годзе прэзыдэнт БНР Захарка накіраваў пратэст прэзыдэнту Летувіскай Рэспублікі за пагадненьне з СССР, паводле якога Вільня пераходзіла з складу БССР у склад Летувіскай Рэспублікі. Перад сваёй сьмерцю ў 1943 годзе Захарка перадаў паўнамоцтвы старшыні Рады БНР [[Мікола Абрамчык|М. Абрамчык]]у. Сакратаром Рады БНР стала [[Ларыса Геніюш]].

У час Другой сусьветнай вайны Рада БНР, чые асноўныя органы працягвалі заставацца ў Празе, адмовілася супрацаваць зь нямецкімі нацыянал-сацыялістамі, нягледзячы на ціск, які аказваўся зь іх боку. Рада БНР не прызнае законным [[Другі Ўсебеларускі кангрэс]] а таксама [[Беларуская цэнтральная рада|Беларускую цэнтральную раду]].<ref>{{Літаратура/ЭГБ|1}} С. 390.</ref>. Напрыканцы вайны, па меры наступу савецкіх войскаў, Рада была вымушаная пераехаць у заходнюю частку Нямеччыны, каб пазьбегнуць арышту і захопу архіваў з боку савецкіх органаў.

==== Пасьля Другой сусьветнай вайны ====
Пасьляваенная хваля палітычных уцекачоў зь Беларусі папоўніла шэрагі Рады БНР і актывізавала яе працу. Рада сталася кропкай прыцягненьня для беларускіх эмігрантаў, якія не жадалі супрацаваць зь [[БЦР|Беларускай Цэнтральнай Радай]], якая была ўтвораная ў Менску ў 1944 годзе пры падтрымцы нямецкіх акупантаў і якая таксама разгарнула сваю дзейнасьць у выгнаньні.

29 сьнежня 1947 г. у [[Остэргофэн]]е ([[Нямеччына]]), на сходзе, прысьвечаным 30-й гадавіне І Усебеларускага зьезду, было афіцыйна абвешчана пра аднаўленьне дзейнасьці Рады БНР на чале са старшынём Рады М. Абрамчыкам. У склад адноўленай Рады ўвайшлі 72 сябры.

У лютым 1948 Рада спэцыяльным маніфэстам абвясьціла аб аднаўленьні сваёй дзейнасьці і вернасьці 3-й Устаўнай грамаце, у красавіку 1948 Мікола Абрамчык быў абраны Прэзыдэнтам Рады БНР. У сьнежні 1948 зацьверджаны Статут Рады БНР, у якім падкрэсьлівалася, што Рада на чале зь яе прэзыдэнтам зьяўляецца «адзіным паўнапраўным прадстаўніцтвам сувэрэнных правоў беларускага народу» і будзе заставацца ім «да часу вольных выбараў у незалежнай БНР канстытуцыйных заканадаўчых органаў». У сярэдзіне 1950-х г. у складзе Рады БНР налічваліся 142 сябры<ref>[http://belarus8.tripod.com/ZapisyBINIM/raskol.htm Максімюк, Я. Аднаўленьне Рады БНР пасьля Другой Сусьветнай вайны // Запісы = Zapisy. — 2001. — № 25. — С. 41 — 48.]</ref>.

У гады «халоднай вайны» Рада БНР была адным з двух галоўных палітычных цэнтраў беларускай антысавецкай эміграцыі, поруч з БЦР. 

Рада БНР займалася беларускай асьветніцкай і лабісцкай працай на Захадзе, пашыраючы інфармацыю пра Беларусь як самастойную краіну і аргумэнтуючы неабходнасьць падтрымкі незалежнасьці Беларусі ва ўладных колах ЗША, Вялікабрытаніі і іншых краінаў<ref name=nn2011>[http://nn.by/?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)]</ref>. Рада актыўна ўзаемадзеяла і каардынавала сваю дзейнасьць з арганізацыямі, якія прадстаўлялі ў эміграцыі іншыя народы СССР. У прыватнасьці, Прэзыдэнт Рады БНР Мікола Абрамчык у 1950-х — 60-х гадах узначальваў міжнародную [[Ліга за вызваленьне народаў СССР|Лігу за вызваленьне народаў СССР]].

Пры непасрэдным удзеле Рады БНР у 1954 годзе была створана [[Свабода (радыё)|Беларуская служба Радыё «Свабода»]].

У канцы 1980-х г. Рада зьвярнулася да сусьветнай супольнасьці з заклікам дапамагчы Беларусі ў ліквідацыі наступстваў [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]], яе сябры займаліся зборам дапамогі пацярпелым раёнам Беларусі.

Галоўнай кватэрай Рады БНР быў [[Парыж]] (да 1970), [[Таронта]] (да 1983), [[Нью-Ёрк]].

==== Пасьлясавецкі час ====
[[Файл:Voa russiantv ivonka survilla 150.jpg|міні|Івонка Сурвіла, 8-я старшыня Рады БНР]]
У пачатку 1990-х г. дзеячы Рады БНР уступілі ў кантакты з афіцыйнымі структурамі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая набыла незалежнасьць у 1991 годзе. У 1993 годзе ў Менску на афіцыйным узроўні адбылося сьвяткаваньне 75-годзьдзя абвяшчэньня БНР з удзелам кіраўніцтва Рэспублікі Беларусь і Рады БНР.

Вялася падрыхтоўка да перадачы Радай сваіх паўнамоцтваў на карысьць парлямэнту незалежнай Беларусі, але на тым этапе яна не магла перадаць іх [[Вярхоўны Савет Беларусі|Вярхоўнаму Савету 12 скліканьня]], спасылаючыся на тое, што яго фармаваньне адбылося пры савецкай уладзе і таму не магло лічыцца вынікам свабодных выбараў<ref name=nn2011/>.

Далейшыя палітычныя зьмены ў Беларусі адклалі перадачу паўнамоцтваў Рады на нявызначаны тэрмін. Пасьля таго, як улады Беларусі пад кіраўніцтвам [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] скасавалі статус [[беларуская мова|беларускай мовы]] як адзінай дзяржаўнай, зьмянілі дзяржаўныя сымбалі і пачалі наступ на дэмакратычныя свабоды, Рада БНР пачала выступаць з пратэстамі супраць палітыкі афіцыйнага Менску.

Пасьля 1994 году Рада папоўніла свае шэрагі за кошт новай хвалі палітычных эмігрантаў і выступае з рэзкай крытыкай у адрас дзеючай у Беларусі ўлады.

Кіраўніцтва Рады БНР пэрыядычна мае сустрэчы з прадстаўнікамі ўрадаў заходніх краінаў<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/24938779.html Шварцэнбэрг — Сурвіле: Візы тармозіць не ЭЗ, а Менск]</ref><ref>[http://www.svaboda.org/content/article/774396.html Эстонія падтрымлівае беларускую апазыцыю]</ref>, Старшыня Рады рэгулярна выступае з афіцыйнымі заявамі адносна актуальнай сытуацыі ў Беларусі.

Прадстаўнікі Рады БНР працягваюць падкрэсьліваць, што Рада бачыць сябе ў якасьці надпартыйнай структуры і мае перадаць свае паўнамоцтвы дэмакратычна сфармаванай беларускай уладзе, калі ня будзе пагрозы незалежнасьці Беларусі<ref name=nn2011/>.

У чэрвені 2023 году стала вядома, што [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь]] абвясьціў Раду экстрэмісцкім фармаваньнем<ref>{{cite web|url=https://www.racyja.com/palityka/rada-bnr-vydala-zayavu-z-nagody-uklyuchen/|title=Рада БНР выдала заяву з нагоды ўключэння яе ў спіс „экстрэмісцкіх фармаванняў”|work=[[Беларускае Радыё Рацыя]]|language=be}}</ref>.

=== Узнагародная сыстэма Рады БНР ===
{{Асноўны артыкул|Узнагароды БНР}}
* '''Жалезны «Крыж за Бацькаўшчыну».''' Зацьверджаны ў 1918 годзе. Узнагароджваліся асобы — змагары за Беларускую Народную Рэспубліку<ref name="ReferenceA">{{артыкул|аўтар=Мазырэц Ц.|загаловак=Узнагароды Беларусі|выданьне=Спадчына|год=1992|нумар=5|старонкі=38—41}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Мазырэц Ц.|загаловак=Узнагароды Беларусі|выданьне=Спадчына|год=1993|нумар=1|старонкі=53—56}}</ref>.
* '''Ордэн «Жалезны Крыж Заслугі»''' (часоў Другой сусьветнай вайны, 1944 год). Меў тры ступені, прывешваўся на стужцы (колеры ня высьветлены). На адваротным баку чатырохрадковы надпіс: НА СЛУЖБЕ БЕЛАРУСКАМУ НАРОДУ<ref name="ReferenceA"/>.
* '''[[Мэдаль Партызана]].''' Зацьверджаны 1 верасьня 1949 году, першыя ўзнагароджаныя з 5 жніўня 1951 году. Мае дзьве ступені, выконваецца адпаведна з золата і срэбра. Стужка — чырвона-зямельна-зялёная. На стужцы мэдаля I ступені дзьве скрыжаваныя стрэльбы. На відавым баку ў коле дзьве скрыжаваныя стрэльбы, над імі літары «БНР». На адваротным баку парадкавы нумар<ref name="ReferenceA"/>.
* '''[[Ордэн Пагоні]].''' Зацьверджаны 1 верасьня 1949 году, першыя ўзнагароджаныя — 5 жніўня 1951 году. Мае пяць клясаў (ступеняў). Выконваецца з золата ці срэбра, прывешваецца на стужцы нацыянальных колераў. У цэнтры выява Пагоні, на шырокіх прамянёх крыжа літары БНР, на цэнтральным верхнім промні пазначаная ступень. На адваротным баку — парадкавы нумар<ref name="ReferenceA"/>.
* '''[[Ордэн Зялезнага Рыцара]].''' Зацьверджаны 1 верасьня 1949 году, першыя ўзнагароджаныя — 5 жніўня 1951 году. Мае пяць ступеняў, выконваецца з золата, срэбра ці бронзы. Прывешваецца на стужцы чырвонага (цёмнага) і зямельнага (бурага) колераў. Шаблі на стужцы з таго ж мэталу, што і на ордэне. На трох горных прамянёх — літары «БНР». На адваротным баку — парадкавы нумар<ref name="ReferenceA"/>.
* '''[[Мэдаль 100 гадоў БНР|Мэдаль да стагодзьдзя Беларускае Народнае Рэспублікі]]'''. Зацьверджаны дэкрэтам Старшыні Рады БНР [[Івонка Сурвіла|Івонкі Сурвілы]] ў сьнежні 2018 году. Надаваўся «за пажыцьцёвыя заслугі ў працы дзеля зьдзяйсьненьня ідэалаў Акту 25 сакавіка 1918 г., у тым ліку за дасьледваньні і папулярызацыю беларушчыны, здабыцьцё і ўмацаваньне дзяржаўнай незалежнасьці Беларусі, барацьбу за свабоду і дэмакратыю ў Беларусі»<ref>[http://www.radabnr.org/medal-bnr100/ Узнагароджаньне Мэдалём да стагодзьдзя БНР] — Афіцыйны сайт Рады БНР, 25 сьнежня 2018 г.</ref>.

=== Старшыні ===
{| width=90% class="wikitable"
! width=8% | Партрэт
! width=15% | Імя
! width=8% | Дата нараджэньня
! width=8% | Дата сьмерці
! width=8% | Пачатак праўленьня
! width=8% | Заканчэньне праўленьня
|-
| [[Файл:Ivan Syerada.jpg|100px|center]]
| align="center"| '''[[Ян Серада]]'''
| align="center"| 1 траўня 1879
| align="center"| пасьля 19 лістапада 1943
| align="center"| 9 сакавіка 1918
| align="center"| 14 траўня 1918
|-
| [[Файл:Jazep Losik.jpg|100px|center]]
| align="center"| '''[[Язэп Лёсік]]'''
| align="center"| 6 лістапада 1883
| align="center"| 1 красавіка 1940
| align="center"| 14 траўня 1918
| align="center"| 13 сьнежня 1919
|-
| [[Файл:Krechevsky.jpg|100px|center]]
| align="center"| '''[[Пётра Крачэўскі]]'''
| align="center"| 7 жніўня 1879
| align="center"| 8 сакавіка 1928
| align="center"| 13 сьнежня 1919
| align="center"| 8 сакавіка 1928
|-
| [[Файл:Zacharka.jpg|100px|center]]
| align="center"| '''[[Васіль Захарка]]'''
| align="center"| 1 красавіка 1877
| align="center"| 14 сакавіка 1943
| align="center"| 8 сакавіка 1928
| align="center"| 6 сакавіка 1943
|-
| 
| align="center"| '''[[Мікола Абрамчык]]'''
| align="center"| 16 жніўня 1903
| align="center"| 29 траўня 1970
| align="center"| 6 сакавіка 1943
| align="center"| 29 траўня 1970
|-
| 
| align="center"| '''[[Вінцэнт Жук-Грышкевіч]]'''
| align="center"| 10 лютага 1903
| align="center"| 14 лютага 1989
| align="center"| 29 мая 1970
| align="center"| 27 лістапада 1982
|-
| 
| align="center"| '''[[Язэп Сажыч]]'''
| align="center"| 5 верасьня 1917
| align="center"| 19 лістапада 2007
| align="center"| 27 лістапада 1982
| align="center"| 31 жніўня 1997
|-
| [[Файл:Voa russiantv ivonka survilla 150.jpg|100px|center]]
| align="center"| '''[[Івонка Сурвіла]]'''
| align="center"| 11 красавіка 1936
| align="center"| 
| align="center"| 31 жніўня 1997
| align="center"| 
|-
|}

=== Выбітныя мінулыя радныя ===
<gallery>
Файл:Raman Skirmunt.jpeg|[[Раман Скірмунт]]
Файл:Kandratovic kipryjan 1906.jpg|ген. [[Кіпрыян Кандратовіч]]
Файл:Вінцэнт Гадлеўскі 2.jpeg|кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]]
Файл:Ivan Lutskevich.jpg|[[Іван Луцкевіч]]
Файл:Luckewicz fota090128.jpg|[[Антон Луцкевіч]]
Файл:Vaclaw Lastowski.jpg|[[Вацлаў Ластоўскі]]
Файл:Br.Tarashkevich.jpg|[[Браніслаў Тарашкевіч]]
Файл:Lawon Zajac.jpg|[[Лявон Заяц]]
Файл:Daminik Siamaszka.jpg|[[Дамінік Сямашка]]
Файл:Kuźma Ciareszczanka.jpg|[[Кузьма Цярэшчанка]]
Файл:Jazep Mamońka.jpg|[[Язэп Мамонька]]
Файл:Genijusz Praga.jpg|[[Ларыса Геніюш]]
Файл:Janka Filistovič.jpg|[[Янка Філістовіч]]
Jan Stankievič. Ян Станкевіч (1920-29).jpg|[[Ян Станкевіч]]
Файл:Fr_Alexander_Nadson.jpg|а. [[Аляксандар Надсан]]
Файл:Chwiedar Niuńka.jpg|[[Хведар Нюнька]]
</gallery>

* [[Лявон Рыдлеўскі]]

== Глядзіце таксама ==
* [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* Гардзіенка, А. Беларускі кангрэсавы камітэт Амэрыкі (БККА) / Алег Гардзіенка. — Смаленск: [б.в.], 2009.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікікрыніцы|Часовая канстытуцыя БНР#Статут Рады Беларускае Народнае Рэспублікі}}
* [http://www.radabnr.org/ Афіцыйны сайт Рады БНР]
* [http://www.facebook.com/radabnr Афіцыйная старонка Рады БНР на Facebook]
* [https://twitter.com/radabnr Афіцыйная старонка Рады БНР на Twitter]
* [https://t.me/radabnr Афіцыйная старонка Рады БНР на Telegram]
* [https://web.archive.org/web/20131004232830/http://nn.by/index.php?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)] Наша Ніва 6 красавіка 2011
* [http://www.svaboda.org/media/video/24939204.html Калі Дзень Волі стане афіцыйным сьвятам?] — Перадача з удзелам Старшыні Рады БНР Івонкі Сурвіллы
* [http://www.youtube.com/watch?v=DqTZIGcxoOM Святкаванне 75-годдзя БНР, Мінск, 1993: адкрыцьцё ўрачыстага паседжання (відэа)]
* [https://web.archive.org/web/20150405145127/http://www.gazetaby.com/cont/art.php?sn_nid=12539 Адрасы БНР]
* [http://nn.by/?c=ar&i=106966 Адрасы БНР: экскурсія па Мінску] (відэа)

{{Беларуская Народная Рэспубліка ў тэмах}}

[[Катэгорыя:Рада Беларускай Народнай Рэспублікі| ]]
[[Катэгорыя:Палітычныя арганізацыі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1917 годзе]]
[[Катэгорыя:Нью-Ёрк]]