Прагляд крыніцы для Паўстаньне 1794 году на Маладэчаншчыне

{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Паўстаньне 1794 року на Маладэчаншчыне
|Частка                = [[Паўстаньне 1794 году]]
|Выява                 = Chełmoński Modlitwa przed bitwa.jpg
|Подпіс да выявы       = [[Юзэф Хэлмоньскі]]. «Малітва перад боем», 1906
|Дата                  = чэрвень — жнівень [[1794]]
|Месца                 = [[Вялейскі павет (Менская губэрня)|Вялейскі павет]], [[Расейская імпэрыя]]
|Прычына               = 
|Вынік                 = перамога расейцаў
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = [[Файл:Banner of Kościuszko Uprising.PNG|25пкс]] Польскія і беларускія паўстанцы
|Супернік2             = {{Сьцяг|Расея|памер=30пкс}} [[Расейская імпэрыя]]
|Камандуючыя1          = {{Сьцяг|Вялікае Княства Літоўскае|памер=30пкс}} <small>[[Якуб Ясінскі]]</small><br />{{Сьцяг|Вялікае Княства Літоўскае|памер=30пкс}} <small>[[Міхал Клеафас Агінскі]]</small><br />{{Сьцяг|Вялікае Княства Літоўскае|памер=30пкс}} <small>[[Стэфан Грабоўскі]]</small>
|Камандуючы2     = [[Файл:Flag of Russia.svg|22px]] <small>[[Кацярына II]]</small><br />[[Файл:Flag of Russia.svg|22px]] <small>[[Мікалай Рэпнін]]</small><br />[[Файл:Flag of Russia.svg|22px]] <small>[[Іван Няплюеў]]</small>
|Сілы1                 = 
|Сілы2                 = 
|Страты1               = 
|Страты2               = 
|Агульныя страты       = 
|Дадаткі               = 
}}
{{Бітвы паўстаньня 1794 году}}
'''Паўста́ньне 1794 году на Маладэ́чаншчыне''' — вайсковыя дзеяньні ў часе [[Паўстаньне 1794 году|Касьцюшкаўскага паўстаньня]] на тэрыторыі тагачаснага [[Вялейскі павет (Менская губэрня)|Вялейскага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

== Мэты паўстаньня ==
Рэакцыйныя дзеяньні [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|таргавічанаў]] і захопніцкая палітыка замежных дзяржаваў выклікалі вострае незадавальненьне значнай часткі гарадзкіх жыхароў і прагрэсіўна настроенай шляхты. Прыклад [[Француская рэвалюцыя|Францускай рэвалюцыі]] ўказваў на адзіна магчымы шлях вызваленьня краіны ад замежнага дыктату й канфэдэрацыяў, што аказвалі супраціў усталяваньню рэформаў у краіне. Жыхары [[Маладэчна]], уключанага ў выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|II падзела Рэчы Паспалітай]] у склад [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] былі незадаволены палітыкай акупацыйных уладаў і былі гатовы ў любы момант падтрымаць паўстаньне.

== Паўстаньне ==
=== Пачатак паўстаньня ў Літве ===
З 22 красавіка на 23 красавіка паўстанцы вызвалілі [[Вільня|Вільню]] й 24 красавіка ўтварылі [[Найвышэйшая Народная Рада Вялікага Княства Літоўскага|Найвышэйшую Раду Вялікага Княства Літоўскага]] на чале зь ліцьвінам [[Якуб Ясінскі|Якубам Ясінскім]]. Хутка ўсё Вялікае Княства было ахопленае полымем паўстаньня. Паўстанцы ўзялі ўладу ў [[Горадня|Горадні]], [[Берасьце|Берасьці]], [[Наваградак|Наваградку]], [[Слонім]]е, [[Пінск]]у, [[Ваўкавыск]]у, [[Кобрынь|Кобрыні]], [[Ашмяны|Ашмяне]] (на захадзе ад Маладэчна), [[Ліда|Лідзе]], [[Браслаў|Браславе]]. На тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, ахопленай паўстаньнем, былі створаныя 23 павятовыя парадкавыя камісіі (органы самакіраваньня касьцюшкаўскіх паўстанцаў), зь іх 19 дзейнічалі ўласна на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

=== Спробы вызваліць Маладэчна ===
{{Падвойная выява|справа|Michal Kleofas Oginski.jpg|165|Stefan Graboŭski. Стэфан Грабоўскі (1801).jpg|165|[[Міхал Клеафас Агінскі]]|[[Стэфан Грабоўскі]]}}
Паўстанцы добра разумелі, што не разьвіваючы паўстаньне на астатнія беларускія тэрыторыі, яно будзе асуджана на правал. З гэтай мэты паўстанцы, пачынаючы з чэрвеня 1794 году, спрабуюць прайсьці на тэрыторыю [[Менск]]-[[Радашкавічы]]-[[Маладэчна]]-[[Вялейка]]-[[Мядзел]]-[[Дзьвінск]] і па магчымасьці — далей на ўсход. Расейскія ўлады добра разумелі, што паўстанцы карыстаюцца вялізнай падтрымкай у насельніцтва гэтых гарадоў і пранікненьне іх сюды можа прывесьці да сур’ёзных для расейцаў наступстваў, таму расейскія ўлады на чале з губэрнатарам [[Іван Няплюеў|Іванам Няплюевым]] падцягваюць сюды вялізны вайсковы кантынгент, усталёўваецца палітыка тэрору мясцовага насельніцтва.

У чэрвені 1794 [[Міхал Клеафас Агінскі]] двойчы з атрадам стралкоў і 200 коньнікамі спрабаваў прабіцца ў колішняе [[Менскае ваяводзтва]], вызваліць Маладэчна (дзе, дарэчы, знаходзіўся маёнтак Агінскіх). Захады, прадпрынятыя расейскімі ўладамі, не дазволілі разгарнуць паўстаньне Агінскаму, але да яго змаглі прабіцца некаторыя мясцовыя паўстанцы.

У канцы жніўня 1794 [[Стэфан Грабоўскі]] узначаліў рэйд 2-тысячнага аддзелу паўстанцаў на [[Менск|Меншчыну]] і [[Магілёў]]шчыну ([[Араны]] — [[Койданаў]] — [[Пухавічы (Менская вобласьць)|Пухавічы]] — [[Бабруйск]] — [[Любань]]). У дарозе да яго далучалася дробная [[шляхта]] і сяляне<ref>[[Уладзімер Емяльянчык|Уладзімір Емяльянчык]]. Грабоўскі Стафан // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 550.</ref>. Аднак па [[Любанскі бой|Любанскім боі]] (4 верасьня 1794) мусіў капітуляваць.
[[Файл:JJasiński.jpg|180пкс|міні|справа|[[Якуб Ясінскі]]]]

=== Падаўленьне паўстаньня ===
[[Кацярына II]] накіравала на барацьбу з паўстанцамі сваіх лепшых военачальнікаў разам з [[Аляксандар Сувораў|А. Суворавым]]. Пасьля ваеннага выступленьня Прусіі стратэгічнае становішча паўстаньня стала безнадзейным. У кастрычніку — лістападзе 1794 войскі паўстанцаў пацярпелі шэраг паражэньняў. У бітве пад Мацаёвічамі, што ля Варшавы, узброеныя сілы пад кіраўніцтвам Касьцюшкі панесьлі паразу ад расейцаў, а сам правадыр трапіў у палон. Лёс Рэчы Паспалітай быў фактычна вырашаны. Якуб Ясінскі змагаўся да канца і гераічна памёр пры штурме [[Прага (прадмесьце Варшавы)|Прагі]].

== Памяць ==
* У гонар [[Якуб Ясінскі|Якуба Ясінскага]] ў [[Маладэчна|Маладэчне]] названа вуліца, якая зьяўляецца адзінай вуліцай Ясінскага на тэрыторыі [[Рэспубліка Беларусь|Беларусі]].
* У гонар [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхала Клефаса Агінскага]] ў [[Маладэчна|Маладэчне]] ўсталяваны помнік.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Гісторыя Маладэчна}}

[[Катэгорыя:Паўстаньне 1794 году]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Маладэчна]]