Прагляд крыніцы для Мэмарыял (арганізацыя)

{{арганізацыя}}
'''Міжнароднае гісторыка-асьветніцкае, праваабарончае і дабрачыннае таварыства «Мэмарыял»''' (НКА) {{мова-ru|Международное историко-просветительское, правозащитное и благотворительное общество «Мемориал»}} — расейская [[Грамадзкая арганізацыя|няўрадавая арганізацыя]], асноўнай задачай якой першапачаткова было дасьледаваньне палітычных рэпрэсій у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. Пераўтварылася ў садружнасьць дзесяткаў арганізацый у [[Расея|Расеі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Казахстан]]е, [[Італія|Італіі]], [[Чэхія|Чэхіі]], [[Бэльгія|Бэльгіі]], [[Францыя|Францыі]] і [[Украіна|Украіне]], якія вядуць дасьледчую, праваабарончую і асьветніцкую працу. Адзін з ляўрэатаў Нобэлеўскай прэміі міру ў 2022 годзе<ref>[https://www.svaboda.org/a/32066525.html Нобэлеўскую прэмію міру прысудзілі Алесю Бяляцкаму, расейскаму «Мэмарыялу» і ўкраінскаму «Цэнтру грамадзянскіх свабодаў»], Радыё Свабода, 7-10-2022</ref>.

== Гісторыя ==
«Мэмарыял» паўстаў як нефармальная арганізацыя ў 1987 годзе. Афіцыйна заснаваны 26—28 студзеня 1989 году на ўстаноўчай канфэрэнцыі, якая праходзіла ў доме культуры Маскоўскага авіяцыйнага інстытуту.

У 1991 годзе для арганізацыі і каардынацыі праваабарончай працы таварыства «Мэмарыял» быў створаны '''праваабарончы цэнтар «Мэмарыял»'''<ref>[http://www.memo.ru/hr/index.htm Правозащитный центр «Мемориал»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070305235922/http://www.memo.ru/hr/index.htm |date=5 сакавіка 2007 }}</ref>.

З 1999 году «Мэмарыял» праводзіў штогадовыя ўсерасійскія конкурсы гістарычных дасьледчых работ старшакляснікаў «Чалавек у гісторыі. Расея — XX стагодзьдзе»<ref>[https://web.archive.org/web/20070415035455/http://www.konkurs.memo.ru/index.htm Сайт конкурса "Человек в истории.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070415035455/http://www.konkurs.memo.ru/index.htm |date=15 красавіка 2007 }}</ref>.

15 ліпеня 2009 году, пасьля забойства ў Чачні супрацоўніцы «Мэмарыялу» [[Натальля Эстэмірава|Натальлі Эстэміравай]] кіраўнік праваабарончага цэнтра «Мэмарыял» [[Алег Арлоў]] усклаў на Рамзана Кадырава адказнасьць за гэта забойства:
{{Пачатак цытаты}}«Я ведаю, я ўпэўнены, хто вінаваты ў забойстве Натальлі Эстэміравай. Мы ўсе ведаем гэтага чалавека — гэта Рамзан Кадыраў»{{канец цытаты}}
{{Пачатак цытаты}}«Рамзан Кадыраў асабіста ёй пагражаў у асабістай гутарцы, калі ён яе выганяў з пасады кіраўніка Грамадзкага савету Грознага» {{канец цытаты|крыніца = [[Алег Арлоў]]<ref>[http://www.svobodanews.ru/content/article/1777700.html Олег Орлов: «Это не последняя смерть»] // [[Радыё Свабода|Радио «Свобода»]], 15 июля 2009 {{V|1|5|2010}}</ref>.}}

17 ліпеня 2009 году Кадыраў падаў пазоў супраць Арлова. Усьлед за гэтым, Арлоў заявіў, што ён не абвінавачваў Кадырава ў зьдзяйсненьні злачынства, а меў на ўвазе тое, што Кадыраў, як прэзыдэнт, нясе адказнасьць за тое, што адбываецца ў рэспубліцы<ref>[http://ria.ru/incidents/20090717/177683954.html Кадыров назвал «неэтичным» заявление о его вине в смерти Эстемировой] // РИА «Новости» от 17 июля 2009</ref>.

6 кастрычніка 2009 году суд часткова задаволіў пазоў Кадырава, прызнаў выказваньні Арлова аб асабістай або апасродкаванай віне Кадырава ў гібелі Эстэміравай тымі, якія ганьбяць гонар і годнасьць прэзыдэнта і пастанавіў спагнаць 20 тысяч рублёў з Арлова і 20 тысяч рублёў з «Мэмарыялу»<ref name="orlov2">{{cite web|date=6 октября 2009|url=http://www.rian.ru/general_jurisdiction/20091006/187750755.html|title=Суд взыскал с правозащитников 70 тысяч рублей в пользу Кадырова|publisher=[[РІА Навіны|РИА Новости]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=https://www.webcitation.org/65WFGQiU8?url=http://ria.ru/general_jurisdiction/20091006/187750755.html|archivedate=17 лютага 2012|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web|date=7 октября 2009|url=http://www.rian.ru/general_jurisdiction/20091007/187886433.html|title=Омбудсмен Чечни считает слишком мягким вердикт суда в отношении Орлова|publisher=[[РІА Навіны|РИА Новости]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=https://www.webcitation.org/65WFAKoNL?url=http://ria.ru/general_jurisdiction/20091007/187886433.html|archivedate=17 лютага 2012|deadurl=no}}</ref>. Упаўнаважаны па правах чалавека ў Чачэнскай Рэспубліцы Нурдзі Нухажыеў заявіў, што «з паказаньняў Арлова складваецца ўражаньне, што „Мэмарыял“ — гэта арганізацыя, якая спэцыялізуецца на наўмыснай дыскрэдытацыі прэзыдэнта Кадырава».

У сьнежні 2009 году «Мэмарыял» падтрымаў ініцыятыву Расейскай ЛГБТ-сеткі аб прызнаньні асуджаных у СССР гомасэксуалаў ахвярамі палітычных рэпрэсій<ref>''Марк Крутов, [//ru.wikipedia.org/wiki/Татьяна_Вольтская Татьяна Вольтская].'' [https://web.archive.org/web/20091228014427/http://www.svobodanews.ru/content/transcript/478910.html Петербургские правозащитники поддержали инициативу объявить 2009 год годом памяти геев и лесбиянок, ставших жертвами политических репрессий] // «Радио Свобода» от 29 декабря 2009</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221011072148/https://gazeta.spb.ru/137009-0/ «Мемориал» провёл семинар памяти геев и лесбиянок — жертв политических репрессий] // Газета.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20211124104400/http://gaynews.ru/news/article.php?ID=4232 Петербургский «Мемориал» поддержал идею признать осужденных по 121-й статье жертвами политрепрессий] // электронный журнал «Gaynews» от 25 декабря 2008</ref>.

У красавіку 2012 году «Мэмарыял» апынуўся ў цэнтры скандалу з публікацыяй сакрэтных дакумэнтаў з Архіву ФСБ Расеі, прысьвечаных пазасудоваму расстрэлу савецкімі органамі дзяржбясьпекі сябраў фарміраваньняў [[Армія Краёва|«Арміі Краёвай»]] у 1945 годзе<ref>''Олег Двинский.'' [https://web.archive.org/web/20170502093518/http://rosvesty.ru/2087/upravlenie/8267-kto-yavlyaetsya-krotom-obshchestva-memorial-v-fsb Кто является «кротом» общества «Мемориал» в ФСБ?] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170502093518/http://rosvesty.ru/2087/upravlenie/8267-kto-yavlyaetsya-krotom-obshchestva-memorial-v-fsb |date=2 мая 2017 }} // «Российские вести», № 13 (2087) от 17-23 апреля 2012</ref>.

У ліпені 2012 году кіраўнік «Мэмарыялу» Арлоў абвясьціў аб тым, што «Мэмарыял» не стане адмаўляцца ад атрыманьня замежнай дапамогі, але пры гэтым не плянуе выконваць патрабаваньні закона «Аб некамэрцыйных арганізацыях» і зарэгістравацца ў якасьці замежнага агента<ref>[http://ria.ru/society/20120721/705459707.html Правозащитники не намерены выполнять требования закона об НКО] // РИА «Новости» от 21 июля 2012</ref>. 21 лістападу 2012 году закон РФ «Аб некамэрцыйных арганізацыях» уступіў у сілу, аднак «Мэмарыял» па-ранейшаму не выканаў устаноўленыя законам патрабаваньні аб рэгістрацыі.

У траўні 2013 году ПЦ «Мэмарыял» быў прызнаны «замежным агентам».

«Міжнародны Мэмарыял» быў ліквідаваны пастановай расейскага суда ад 28 сьнежня 2021 году, праваабарончы цэнтар «Мэмарыял» быў ліквідаваны па пастанове суда 29 сьнежня 2021 году ў сувязі з парушэньнем заканадаўства аб «замежных агентах».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы }}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.memo.ru/ Афіцыйны сайт таварыства «Мэмарыял»]
* [https://web.archive.org/web/20160422090744/http://www.memorial.krsk.ru/ Краснаярскае таварыства «Мэмарыял»]
* [https://web.archive.org/web/20181113211801/http://omsk-memorial.ru/ Омскае аддзяленьне таварыства «Мэмарыял»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181113211801/http://omsk-memorial.ru/ |date=13 лістапада 2018 }}
* [http://www.memo.ru/s/70.html Архіўныя, музэйныя і кніжныя фонды «Мэмарыялу»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161126130248/http://memo.ru/s/70.html |date=26 лістапада 2016 }}
* [http://lists.memo.ru/ База даных «Ахвяры палітычнага тэрору ў СССР»]
* [https://web.archive.org/web/20110607082639/http://www.polit.ru/dossie/2008/03/27/memory.html Аб «нацыянальных вобразах мінулага» XX стагодзьдзе і «вайна памяці».] [https://web.archive.org/web/20110607082639/http://www.polit.ru/dossie/2008/03/27/memory.html Зварот Міжнароднага Таварыства «Мэмарыял»]

{{Нобэлеўская прэмія міру}}
{{Накід}}

[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1989 годзе]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1989 годзе]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі імя Сахарава]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі міру]]