Прагляд крыніцы для Людвісарская вуліца (Вільня)

{{Вуліца Вільні
|назва                  = Людвісарская
|лацінка                = Ludvisarskaja
|былыя назвы            = Баніфрацкі завулак, Палацавы завулак, Праабражэнская вуліца
|год заснаваньня вуліцы = 
|статус                 = вуліца
|фота                   = Arkliu street.JPG 
|подпіс                 = 
|раён1                  = 
|раён2                  = 
|мікрараён1             = 
|мікрараён2             = 
|гістарычны раён        = [[Старое Места (Вільня)|Старое Места]]
|даўжыня                = 350 м
|аўтобус                = 
|тралейбус              = 
|індэкс                 = LT-01120
|на мапе                = 
|на мапе Яндекс         = 
|на мапе Google         = https://www.google.by/maps/@54.68333,25.28167,17z
}}
'''Людвіса́рская ву́ліца'''<ref>[[Наша Ніва]]. № 1, 1994. С. 7.</ref> ({{мова-lt|Liejyklos gatvė|скарочана}}) — вуліца ў цэнтральнай частцы [[Вільня|Вільні]], у [[Старое Места (Вільня)|Старым Месьце]]. Зьвязвае вуліцу [[Вуліца Віленская (Вільня)|Віленскую]] з [[Вуліца Ўнівэрсытэцкая (Вільня)|Унівэрсытэцкай]] і гістарычным Палацавым пляцам (цяпер пляц Даўкантаса). Працягваецца вуліцай Скопа.

Архітэктурная дамінанта вуліцы — [[палац Радзівілаў (Вільня)|палац Радзівілаў]] і [[Касьцёл Сьвятога Крыжа і кляштар баніфратаў (Вільня)|комплекс кляштару баніфратаў з касьцёл Сьвятога Крыжа]], помнікі архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў.

== Гісторыя ==

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Назва вуліцы ўтварылася ад [[людвісарня|людвісарні]], якая знаходзілася тут з канца XVIII ст.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У XIX ст. з мэтай [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] перайменавалі вуліцу ў Праабражэнскую ({{мова-ru|Преображенская улица|скарочана}}). Па адыходзе расейскіх войскаў зь Вільні ў 1915 годзе вуліцы вярнулі традыцыйную гістарычную назву.

=== Найноўшы час ===
У 1939 годзе афіцыйную назву вуліцы перайначылі на [[Летувіская мова|летувіскі манер]].

== Агульныя зьвесткі ==
Даўжыня вуліцы каля 350 м. Мае брукаваную праезную частку. Нумарацыя дамоў пачынаецца ад скрыжаваньня зь Віленскай вуліцай. З правага паўднёва-ўсходняга боку вуліцы дамы зь няцотнымі нумарамі, зь левага паўночна-заходняга боку — цотная нумарацыя.

Перасякаецца вуліцай Татарскай. З правага боку адыходзіць вуліца Сьвятога Ігната, зь левага — гістарычны Баніфрацкі завулак (цяпер вуліца Лаўрына Гуцэвіча). Усярэдзіне вуліцы перад касьцёлам месьціцца сквэр імя Лаўрына Гуцэвіча, далей — Прэзыдэнцкі сквэр.

== Будынкі ==
[[Файл:Radvilos Palace.jpg|значак|[[Палац Радзівілаў (Вільня)|Палац Радзівілаў]]]]

=== Няцотны бок ===
* № 1 ({{Каардынаты|54|40|57.75|паўночнае|25|16|47.08|усходняе|тып=пункт}}) — былы дом [[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя (1917)|беларускіх хрысьціянскіх дэмакратаў]], у якім да 1930 году разьмяшчалася [[Беларуская друкарня імя Францішка Скарыны ў Вільні|Беларуская друкарня імя Францішка Скарыны]] (пазьней пераехала ў дом № 6 на [[Завальная вуліца (Вільня)|Завальнай вуліцы]]<ref>[https://web.archive.org/web/20210831202832/https://vilnia-by.com/files/Niezal_s.pdf Беларускія старонкі Вільні = Vilniaus gudų puslapiai]. — Вільня, 2012. С. 70.</ref>). У гэтым доме пэўны час жыў адзін зь лідэраў БХД [[Ян Пазьняк]], дзед [[Зянон Пазьняк|Зянона Пазьняка]]<ref>[https://web.archive.org/web/20210831202832/https://vilnia-by.com/files/Niezal_s.pdf Беларускія старонкі Вільні = Vilniaus gudų puslapiai]. — Вільня, 2012. С. 50.</ref>. 
* № 11 (таксама ''Татарская вуліца, 23'') — дом, у якім месьціцца гатэль «Artis Centrum»

=== Цотны бок ===
* № 2 (таксама ''[[Вуліца Гарбарская (Вільня)|Гарбарская вуліца]], 3'' і ''[[Вуліца Віленская (Вільня)|Віленская вуліца]], 22'') — [[Палац Радзівілаў (Вільня)|палац Радзівілаў]], збудаваны ў XVII ст. [[ваяводы віленскія|ваяводам віленскім]] [[Януш Радзівіл|Янушам Радзівілам]] паводле праекту архітэктара [[Яна Ульры]]ха. У XIX ст. [[Радзівілы]] перадалі палац [[Віленскае філянтрапічнае таварыству|Віленскаму філянтрапічнаму таварыству]], якое валодала ім да 1940 году. З прычыны войнаў і пажараў на пачатак XX ст. будынак быў практычна разбураным. Па [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] ацалела толькі паўночнае крыло палаца. У 1967 годзе пачалася рэканструкцыя палаца, якая не завяршылася да нашага часу. З 1990 году ў будынку месьціцца філія [[Летувіскі мастацкі музэй|Летувіскага мастацкага музэю]]<ref>Лашкевіч К. [https://web.archive.org/web/20160305020006/http://news.tut.by/summer/220239.html «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу], [[TUT.BY]], 29 сакавіка 2011 г.</ref>.

== Галерэя ==
<gallery caption="Людвісарская вуліца ў мастацтве" widths=215 heights=180 class="center">
Vilnia, Pałacavy-Ludvisarskaja. Вільня, Палацавы-Людвісарская (N. Cui, 1812).jpg|Н. Цуі, 1812 г.
Vilnia, Ludvisarskaja. Вільня, Людвісарская (1812).jpg|Невядомы мастак, 1812 г.
Vilnia, Ludvisarskaja, Banifracki. Вільня, Людвісарская, Баніфрацкі (M. Januševič, 1854).jpg|М. Янушэвіч, 1854 г.
</gallery><gallery widths=215 heights=180 class="center">
Vilnia, Ludvisarskaja. Вільня, Людвісарская (1863).jpg|Невядомы мастак, 1863 г.
Vilnia, Ludvisarskaja. Вільня, Людвісарская (N. Orda, 1875).jpg|[[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1875 г.
Vilnia, Ludvisarskaja, Banifracki. Вільня, Людвісарская, Баніфрацкі (1911).jpg|Невядомы мастак, 1911 г.
</gallery>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* [https://web.archive.org/web/20210831202832/https://vilnia-by.com/files/Niezal_s.pdf Беларускія старонкі Вільні = Vilniaus gudų puslapiai] / К. Атаманчык і інш. — Вільня, 2012. — 145 с.
* {{Літаратура/Вандроўкі па Вільні}}

[[Катэгорыя:Вуліцы Вільні]]