Прагляд крыніцы для Купалінка

{{Песьня
 | назва              = Купалінка
 | тып                = песьня
 | загаловак          = 
 | загаловак2         = 
 | мова               = беларуская
 | беларуская_назва   = 
 | выканаўца          = <!-- або | арыгінальны_выканаўца -->
 | альбом             = 
 | міні-альбом        = 
 | выява              = 
 | памер_выявы        = 
 | подпіс_выявы       = 
 | бок_А              = 
 | бок_Б              = 
 | напісаная          = 
 | запісаная          = 
 | выдадзеная         = 
 | фармат             = 
 | студыя             = 
 | жанр               = [[народная песьня]]
 | працягласьць       = 
 | лэйбл              = 
 | аўтар              = [[Міхась Чарот]]
 | кампазытар         = [[Уладзімер Тэраўскі]]
 | пясьняр            = 
 | прадусэр           = 
 | папярэдні_альбом2  = 
 | папярэдні_альбом   = 
 | папярэдні_самотнік = 
 | папярэдні_год      = 
 | храналёгія         = 
 | год                = 1921
 | песьні             = 
 | наступны_год       = 
 | наступны_самотнік  = 
 | наступны_альбом    = 
 | наступны_альбом2   = 
 | іншае              = 
}}
{{Урэзка
 | Назоў          = 
 | Назоў зьнізу   = 
 | Зьмест         = 
<poem>
''Купалінка-купалінка, цёмная ночка,
''Цёмная ночка, а дзе ж твая дочка,
''Цёмная ночка, а дзе ж твая дочка.

''Мая дочка у садочку ружу, ружу поліць,
''Ружу, ружу поліць, белы ручкі коліць,
''Ружу, ружу поліць, белы ручкі коліць.

''Кветачкі рвець, кветачкі рвець,
''Вяночкі звівае,
''Вяночкі звівае, слёзкі пралівае,
''Вяночкі звівае, слёзкі пралівае.

''Купалінка-купалінка, цёмная ночка,
''Цёмная ночка, а дзе ж твая дочка,
''Цёмная ночка, а дзе ж твая дочка.''
</poem>
 | Подпіс         = 
 | Выраўноўваньне = right
 | Шырыня         = 260пкс
 | Вышыня         = 
 | Памер шрыфта   = 90%
 | Фон            = #eee9d9
 | Колер рамкі    = 
 | Без разрываў   = 1
}}
{{Іншыя значэньні}}
{{Падвойная выява|справа|Čarot1.jpg|126|2 terravski.jpg|144|Міхась Чарот|Уладзімер Тэраўскі}}
«'''Купалі́нка'''» — [[беларуская народная песьня]] пра жанчыну на імя [[Купаліна]], чыя дачка пляце [[купальскі вянок]] у ноч на [[Купальле|Йвана]]. Набыла шырокую папулярнасьць з пачатку 1920-х гадоў пасьля паэтычнай апрацоўкі тэксту [[Міхась Чарот|Міхасём Чаротам]] і пакладаньня на музыку [[Уладзімер Тэраўскі|Ўладзімера Тэраўскага]].

== Гісторыя стварэньня ==
У 1921 року паэт Міхась Чарот напісаў музычную п’есу «[[На Купальле]]» для [[Тэатар імя Янкі Купалы|Беларускага драматычнага тэатру]], якому ў той час быў патрэбны нацыянальны рэпэртуар. Музыку да п’есы стварыў кампазытар Уладзімер Тэраўскі. Чарот уставіў у п’есу шмат народных песень ва ўласнай апрацоўцы, у тым ліку і «Купалінку». Толькі ў 1920-х роках п’еса прайшла больш як 400 разоў, і многія песьні зь яе сталі вельмі папулярнымі ў народзе<ref name="tuzin">[https://tuzinfm.by/article/423/out-tuzin-shlahierau-pazbaulenych-autarau-audio-video.html !Out: Тузін шлягераў, пазбаўленых аўтараў (аўдыё, відэа)]{{ref-be}}</ref><ref name="sb">''Л. Рублевская.'' [https://www.sb.by/articles/roza-dlya-alesi.html Пьесу «На Купалле» Михась Чарот написал для любимой девушки]</ref><ref name="kurjer">[https://web.archive.org/web/20180712092457/http://kurjer.info/2013/11/14/autar-znakamitaj-pesni-kupalinka-rodam-z-pad-slucka/ Аўтар знакамітай песні «Купалінка» родам з-пад Слуцка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180712092457/http://kurjer.info/2013/11/14/autar-znakamitaj-pesni-kupalinka-rodam-z-pad-slucka/ |date=12 ліпеня 2018 }}{{ref-be}}</ref><ref name="haj">''Т. Гай.'' [http://sotvori-sebia-sam.ru/kupalinka/ Сакральность народной песни. Купалинка]</ref>.

Песьню «Купалінка», якая зьяўляецца фрагмэнтам музычнага суправаджэньня спэктаклю, выконвала галоўная гераіня Алеся. Яе іграла непрафэсійная акторка [[Алеся Александровіч|Аляксандра Александровіч]], у якую Міхась Чарот быў неўзаемна закаханы і якой хацеў прысьвяціць гэтую песьню<ref name="sb" />.

Абодва стваральнікі песьні — і Міхась Чарот, і Ўладзімер Тэраўскі — былі забітыя ў час [[Вялікі тэрор|сталінскіх рэпрэсій]] 1937—1938 рокаў, пасьля чаго п’есу зьнялі з рэпэртуару тэатру, а імёны паэта і кампазытара доўгія гады замоўчваліся<ref name="tuzin" /><ref name="kurjer" /><ref name="haj" /><ref>''А. Северинец.'' [https://web.archive.org/web/20201009131437/https://www.velvet.by/shopwindow/stil-zhizni/obshchestvo/neobyknovennye-istorii-nashikh-obyknovennykh-pesen Необыкновенные истории наших обыкновенных песен] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201009131437/https://www.velvet.by/shopwindow/stil-zhizni/obshchestvo/neobyknovennye-istorii-nashikh-obyknovennykh-pesen |date=9 кастрычніка 2020 }}</ref>.

== Імаверныя фальклёрныя крыніцы ==
Не адмаўляючы магчымасьць непасрэднага знаёмства М. Чарота зь нейкай вэрсіяй народнай песьні пра Купалінку, варта адзначыць вэрсіі песень з падобнымі матывамі, зафіксаваныя дасьледчыкамі ХІХ — пачатку ХХ ст. і апублікаваныя ў выданьнях [[Павал Шэйн|Паўла Шэйна]] (1874), [[Уладзімер Дабравольскі|Уладзімера Дабравольскага]] (1903), [[Еўдакім Раманаў|Еўдакіма Раманава]] (1912).
{| class="wikitable"
|+
!Са зборніка П. Шэйна<ref>Шейн, П. В. Белорусские народные песни с относящимися к ним обрядами, обычаями и суевериями : С прил. объясн. словаря и грамматич. примеч. : Сб. П. В. Шейна… — Санкт-Петербург : тип. Майкова, 1874. — С. 150.</ref>
!Са зборніка У. Дабравольскага<ref>Добровольский, В. Н. Смоленский этнографический сборник / сост. В. Н. Добровольский. — Санкт-Петербург : Тип. Е. Евдокимова, 1891—1903. — (Записки Русского географического общества по отделению этнографии; …). — Ч. 4. —1903. — С. 218—219.</ref>
!Са зборніка Е. Раманава<ref>Романов, Е. Р. Белорусский сборник : Быт белорусса; Словарь условных языков. — Вильна : тип. А. Г. Сыркина, 1912. — Вып. 8. — С. 218, 221, 223.</ref>
|-
|'''***'''
«Купаленька, цёмная ночка!

Идзѣ твоя дочка?»

— Моя дочка ў городзѣ,

Рожу полиць, руки колиць,

Цвяточки рвець,

Вяночки вьець,

Звиўши вяночикъ,

Пошла ў таночикъ.

''Сураскі павет, в. Казловічы''


'''***'''

Купаленка

Ночь маленька,

Да удаленька,

— Цёмная ночка!

— Дзѣ твоя дочка? —

«Моя дочка

Ў садочку,

Рожу полиць,

Руки колиць,

Красочки рвець,

Вяночки вьець.

Ўсимъ дзѣвочкамъ

По вяночку,

Молодушкамъ

По платочку,

А мальчикамъ

По брилечку,

Старымъ бабамъ

По кіечку».

''Віцебскі павет, в. Васьковічы''
|'''***'''
Купалинка — ночь малинька.

Тёмная ночка, йдѣ твая дочка?

— У гароди, ў гароди

Гряды полить, руки колить,

Крапивыю стрыкливыю.

Чей жа лён пад балотымъ,

Ни полатый,

Травой заросъ, макрицыю?

Паўликыў лёнъ падъ балотамъ,

Ни полатый,

Травой заросъ, макрицыю.

''Парэцкі павет, с. Інькава''


















|'''***'''
Купалинка, ночь малинька,

Тёмная ночка, гдѣ твая дочка?

— Мая дочка у садочку,

Рожу полить, бѣлы ручки колить,

Цвяточки рветь, вяночки ўеть.

Усимъ дѣўкамъ па вяночку,

А мальчыкамъ па цвяточку,

Старым дидамъ па кіёчку,

А старушкамъ по чепчику,

Маладушкамъ по хусточки.

''Віцебскі павет, в. Дзервягі''


'''***'''

Купалинка, тёмная ночка,

А гдѣ твая дочка?

— Мая дочка у садочку,

У садочку гряды полить,

Рожу щиплить, вяночки ўеть.

Вяночки звиўши, ны галоўку кладеть.

Ны галоўку ўсклаўшы, на вулку идеть.

А на дѣўки вянокъ вянить,

У маладца серце ныить.

''Вяліскі павет, с. Казакова''


'''***'''

Купальня, тёмная ночка, дѣ твая дочка?

У садочку на задочку лѣхи полить, руки колить,

Лѣхи папалола, руки пакалола.

''Гарадоцкі павет, с. Хвошна''


|}

== Вядомасьць ==
Песня стала адной з самых папулярных і вядомых у [[БССР|Савецкай Беларусі]] і іншых рэспубліках СССР.

«Купалінку» выконвалі практычна ўсе беларускія музычныя калектывы<ref name="tuzin" />, у тым ліку [[Песьняры]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=YCpD9qUYit4 Песняры — Купалінка]</ref> і [[Сябры]]<ref>[http://www.syabry.com/pesni.shtml Песні ансамбля Сябры] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200801194507/http://www.syabry.com/pesni.shtml |date=1 жніўня 2020 }} (афіцыйны сайт)</ref>, а таксама мноства выканаўцаў з іншых краін — напрыклад, [[Deep Purple]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=YqF7fTy_OFQ Don Airey (Deep Purple) — Kupalinka (live in Miensk, 2011)]</ref>, [[Тар’я Турунэн]]<ref>''[[Марыя Калесьнікава|М. Колесникова]].'' [https://euroradio.fm/finskaya-spyavachka-tarya-turunen-spyavae-kupalinku-pad-belaruskiya-gusli-videa Фінская сьпявачка Тар’я Турунэн сьпявае «Купалінку» пад беларускія гусьлі]</ref>, журналіст ББС [[Стыў Розэнбэрг]]<ref>[https://twitter.com/BBCSteveR/status/1464511123286376458 «Купалінка» ў выкананьні С. Розэнбэрга]</ref>.

У фільме «[[Выклік (фільм, 2008)|Выклік]]» (2008 год) пра партызанскі атрад [[Бельскія (партызаны)|братоў Бельскіх]] партызаны па сцэнарыі мусілі сьпяваць песню «[[Чорны крумкач (песьня)|Чорны крумкач]]», але ў канчатковым варыянце яе замянілі на «Купалінку»<ref>''В. Матох.'' {{cite web |url=http://www.belgazeta.by/20080825.34/530214991 |title=Лесные евреи |accessdate=2010-05-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100317183034/http://www.belgazeta.by/20080825.34/530214991 |archivedate=2009-04-25 |url-status=dead }}</ref><ref>''В. Вилейта.'' [https://www.dw.com/ru/%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC-%D0%BE-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85-%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%85/a-2860314 Голливудский фильм о белорусских партизанах]</ref>.

== Крыніцы ==
{{зноскі|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* ''А. Кавалёў.'' [http://elib.bspu.by/handle/doc/12827 «Купалінка. Беларуская народная песьня»] (нотны матэрыял)
* [https://3akkorda.net/narodnye-i-zastol-nye-pesni-kupalinka-belorusskaa-narodnaa-pesna/ Народныя і застольныя песьні — Купалінка (Беларуская народная песьня)] (акорды для гітары)

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Песьні 1921 году]]
[[Катэгорыя:Беларускія народныя песьні]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]