Галіна права
Галіна права — элемэнт сыстэмы права, уяўлялы сабой сукупнасьць нормаў права, якія рэгулююць якасна аднастайную групу грамадзкіх адносін. Галіна характарызуецца своеасаблівасьцю прадмета і мэтаду прававога рэгуляваньня.
У сваю чаргу галіна права падпадзяляецца на асобныя ўзаемазлучаныя элемэнты, якія завуцца інстытутамі права.
Падставамі для дзяленьня права на галіны лічацца:
- прадмет прававога рэгуляваньня — аднастайная і аддзяляльная ад іншых група грамадзкіх адносін;
- мэтад прававога рэгуляваньня — сукупнасьць прыёмаў, спосабаў узьдзеяньня на грамадзкія адносіны.
У сыстэме права вылучаюць галіны матэрыяльнага і працэсуальнага права. Галіны матэрыяльнага права аказваюць непасрэднае ўзьдзеяньне на грамадзкія адносіны шляхам прамога, непасрэднага прававога рэгуляваньня. Аб'ектам матэрыяльнага права выступаюць маёмасныя, працоўныя, сямейныя і іншыя матэрыяльныя адносіны. Большасьць галін права ставіцца да катэгорыі матэрыяльнага:
- канстытуцыйнае (дзяржаўнае) права;
- адміністрацыйнае права;
- грамадзянскае права;
- працоўнае права;
- фінансавае права;
- крымінальнае права;
- экалягічнае права;
- зямельнае права;
- сямейнае права;
- права сацыяльнага забесьпячэньня і інш.
Працэсуальнае права рэгулюе парадак, працэдуру ажыцьцяўленьня правоў і абавязкаў бакоў. Яно рэгулюе адносіны, якія ўзьнікаюць падчас: расьсьледаваньняў злачынстваў, разгляды і дазволы крымінальных, грамадзянскіх, арбітражных справаў, а таксама справаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях, і справаў, разгляданых у парадку канстытуцыйнага судаводзтва. Працэсуальнае права замацоўвае працэсуальныя формы, неабходныя для ажыцьцяўленьня і абароны матэрыяльнага права.
Да працэсуальных галін права адносяцца:
- грамадзянска-працэсуальнае права;
- крымінальнае працэсуальнае права
- арбітражны працэс
Працэсуальныя нормы існуюць практычна ў любой галіне, але не ўсе зь іх вылучаюцца ў самастойную галіну. Бліжэй усяго да вылучэньня - нормы адміністрацыйнага працэсу. Абедзьве сыстэмы галін цесна зьвязаныя, хоць працэсуальнае абслугоўвае матэрыяльнае права.
Нараўне з асноўнымі галінамі права ў сыстэме беларускага права нярэдка вылучаюць так званыя комплексныя галіны. Гэтыя галіны фармуюцца на стыку двух або некалькіх асноўных галін права, як правіла, яны складаюцца з некаторых асноўных галін права. Да іх ставяцца: прадпрымальніцкае права, камэрцыйнае, банкаўскае, транспартнае, аграрнае (або сельскагаспадарчае) права. У складзе найболей буйных галін права ёсьць падгаліны. У складзе грамадзянскага права вылучаецца жыльлёвае, аўтарскае, спадчыннае.
Сьпіс галін права
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Грамадзянскае права
- Канстытуцыйнае права
- Муніцыпальнае права
- Адміністрацыйнае права
- Крымінальнае права
- Грамадзянскае працэсуальнае права
- Крымінальна-працэсуальнае права (у вынятку з клясычнай канцэпцыі Ё. фон Бюлава аб працэсуальным праве як галіны, якая рэгулюе адносін з удзелам суду, у крымінальна-працэсуальным праве ўтрымоўваюцца нормы аб дасудовым крымінальным перасьледзе)
Не ўсімі навукоўцамі прызнаюцца ў якасьці самастойных галін:
- Сямейнае права
- Працоўнае права
- Зямельнае права
- Гаспадарчае права (вылучалася ў якасьці галіны ў савецкі пэрыяд; цяпер амаль не згадваецца ў навуковых працах)
- Прадпрымальніцкае права
- Камэрцыйнае права
- Фінансавае права
- Банкаўскае права
- Крымінальна-выканаўчае права
- Арбітражнае працэсуальнае права
і іншыя.
Міжнароднае права можна разглядаць як якасна іншую прававую сыстэму, якое непадобнае на ўнутрыдзяржаўнае права. У ім таксама вылучаюцца галіны, у той час як само гэта права лічыць галіной права няслушна.
Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На гэты артыкул не спасылаюцца іншыя артыкулы Вікіпэдыі. Калі ласка, прастаўце спасылкі на яго ў іншых артыкулах. |