Прагляд крыніцы для Вапень

{{Хімічны элемэнт
|Назва = Вапень
|Ангельская назва = Calcium
|Сымбаль = Ca
|Атамны нумар = 20
|Зьлева = K
|Справа = Sc
|Зьнізу = Sr
|Зьверху = Mg
|Структура крышталічнай краты = <!--hexagonal close-packed|body-centered cubic|face-centered cubic|diamond cubic-->
|Апісаньне выгляду = 
|Выява = Calcium unter Argon Schutzgasatmosphäre.jpg
|Памер выявы = <!--па-змоўчаньні 250 пкс-->
|Апісаньне выявы =
|Выява2 =
|Памер выявы2 =  
|Апісаньне выявы2 =
|Колер катэгорыі = 
|Катэгорыя = Лужназямельныя мэталы
|Колер фазы = 
|Фаза = Цьвёрдае цела
|Група = 2
|Пэрыяд = 4
|Блёк = s
|Атамная маса = 40,08<!--г/моль-->
|Канфігурацыя электронаў = [Ar] 4s <sup> 2 </sup>
|Электронаў у абалонцы = 2 8 8 2
|Колер =
|Шчыльнасьць Па = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 2 = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры пакаёвай тэмпэратуры 3 = <!--г/см³-->
|Шчыльнасьць пры тэмпэратуры плаўленьня = <!--г/см³-->
|Тэмпэратура плаўленьня пад ціскам = 
|Тэмпэратура плаўленьня К =
|Тэмпэратура плаўленьня Ц =
|Тэмпэратура плаўленьня Ф =
|Тэмпэратура сублімацыі пад ціскам = 
|Тэмпэратура сублімацыі К =
|Тэмпэратура сублімацыі Ц =
|Тэмпэратура сублімацыі Ф =
|Тэмпэратура кіпеньня пад ціскам = 
|Тэмпэратура кіпеньня К =
|Тэмпэратура кіпеньня Ц =
|Тэмпэратура кіпеньня Ф = 
|Патройны пункт К = <!--пазначыць з кропкай паміж цэлай і дробнай часткай-->
|Патройны пункт кПа = 
|Крытычны пункт К = 
|Крытычны пункт МПа = 
|Удзельная цеплыня плаўленьня = <!--кДж/моль-->
|Удзельная цеплыня плаўленьня пад ціскам = 
|Удзельная цеплыня плаўленьня 2 = <!--кДж/моль-->
|Удзельная цеплыня выпарваньня = <!--кДж/моль-->
|Удзельная цеплыня выпарваньня пад ціскам =
|Цеплаёмістасьць = <!--Дж/моль/K-->
|Цеплаёмістасьць пад ціскам = <!--Вт/м/K-->
|Цеплаёмістасьць 2 = <!--Вт/м/K-->
|Насычаная пара 1 =
|Насычаная пара 10 = 
|Насычаная пара 100 = 
|Насычаная пара 1 k = 
|Насычаная пара 10 k = 
|Насычаная пара 100 k = 
|Насычаная пара 1 2 =
|Насычаная пара 10 2 = 
|Насычаная пара 100 2 = 
|Насычаная пара 1 k 2 = 
|Насычаная пара 10 k 2 = 
|Насычаная пара 100 k 2 = 
|Лік энергіяў іянізацыі = 
|1-я энэргія іянізацыі =  <!--кДж/моль-->
|2-я энэргія іянізацыі =  <!--кДж/моль-->
|3-я энэргія іянізацыі =  <!--кДж/моль-->
|Band gap =  <!--эВ-->
|CAS number=
|Атамны радыюс (разл.) = 
|Атамны радыюс =  <!--пм-->
|Ізатопы = 
|Кавалентны радыюс камэнтар = 
|Кавалентны радыюс =  <!--пм-->
|Каэфіцыент Пуасона = 
|Каэфіцыент цеплавога расшырэньня пры 25 =  <!--мкм/(м·K)-->
|Каэфіцыент цеплавога расшырэньня =  <!--мкм/(м·K)-->
|Кропка Кюры =  
|Магнэтызм = 
|Мінэральная цьвёрдасьць Моаса = 
|Модуль зруху =  <!--ГПа-->
|Модуль пругкасьці =  <!--ГПа-->
|Модуль Юнга =  <!--ГПа-->
|Назва ў родным склоне = 
|Насычаная пара камэнтар 2 =  
|Насычаная пара камэнтар = 
|Нумар CAS = 
|Радыюс Ван дэр Ваальса =  <!--пм-->
|Ступені атляняньня заўвага =
|Ступені атляняньня = 
|Трываласьць на разрыў =  <!--МПа-->
|Тэмпэратураправоднасьць = <!--мм²/с-->
|Хуткасьць гуку пры 20 (лінейная) =    <!--м/с-->
|Хуткасьць гуку пры п.т. (лінейная) =  <!--м/с-->
|Хуткасьць гуку =  <!--м/с-->
|Цеплаправоднасьць = <!--Вт/м/K-->
|Цьвёрдасьць Брынэля =  <!--МПа-->
|Цьвёрдасьць Вікерса =  <!--МПа-->
|Цьвёрдасьць Моаса = 
|Электраадмоўнасьць =  <!--(Pauling scale)-->
|Электрычны супор пры 0 = <!--Ом·м-->
|Электрычны супор = <!--Ом·м-->
}}
'''Вапень'''<ref>[http://www.slounik.org/bn/l3/7 Вапень] // {{Літаратура/Беларуска-расейскі слоўнік (1925, 1993)}}</ref>, альбо '''кальц''' ({{мова-la|Calcium|скарочана}}, '''Ca''') — [[хімічны элемэнт]] II групы [[Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў|пэрыядычнай сыстэмы]]; атамны нумар 20. Серабрыста-белы лёгкі [[мэтал]].

== Прыродныя крыніцы ==
Утрыманьне ў зямной кары — 2,96% па масе: 5-е месца сярод элемэнтаў пасьля [[тлен]]у, [[крэмн]]у, [[алюмін]]у і [[жалеза]]. З-за высокай хімічнай актыўнасьці сустракаецца толькі ў выглядзе злучэньняў. Найбольш распаўсюджаныя мінэралы вапня — кальцыт CaCO<sub>3</sub>, ангідрыт CaSO<sub>4</sub>, гіпс CaSO<sub>4</sub>·2H<sub>2</sub>O, флюарыт CaF<sub>2</sub>. Радовішчы вапняку ў суседніх зь Беларусьсю краінах — ва [[Украіна|Ўкраіне]], у Расеі ([[Рэспубліка Карэлія|Карэлія]], [[Урал]]). Мелавыя адклады — у Расеі (Паволжа) і Ўкраіне. У [[Беларусь|Беларусі]] крэйдавыя адклады знаходзяцца ў Магілёўскай ([[Крычаўскі раён]], [[Касьцюковіцкі раён]] і [[Чэрыкаўскі раён]]) і Гомельская абласьцях ([[Ваўкавыскі раён]]).

== Выкарыстаньне ==
Антыфрыкцыйныя сплавы (кальцавыя бабіты) для падшыпнікаў. Актыўны адноўнік для атрыманьня рэдкіх і тугаплаўкіх мэталаў — [[Уран (хімічны элемэнт)|урану]], [[Тор (элемэнт)|тору]], [[ванад]]у, [[хром]]у, [[цыркон]]у, [[Бэрыль (элемэнт)|берылю]]. Вапняк (CaCO<sub>3</sub>) ідзе на выраб вапны, [[цэмэнт]]у, бэтону. У сельскай гаспадарцы прымяняюць нітрат і ортафасфат вапня як [[мінэральныя ўгнаеньні]] і падкормку для жывёлы.

== У харчаваньні ==
Вапень ёсьць [[макраэлемэнт]]ам, [[іён]]ы якога дзейнічаюць як [[электраліт]] і зьяўляюцца незаменнымі для тварэньня [[Косьць|костак]]. Іёны вапня ўтвараюць устойлівыя злучэньні зь [[Бялкі|бялкамі]], чым уплываюць на скарачэньне [[цягліца]]ў, праводнасьць [[нэрва]]ў і згортваньне [[Кроў|крыві]]. Сярэдняя патрэба ў вапні складае каля 1 [[грам]]а на дзень. Найбольш багатымі на вапень зьяўляюцца малочныя вырабы: цьвёрды [[сыр]] ([[чэдар]], эдам) — 750 міліграмаў у 100 грамах, мяккі сыр ([[бры]]) — 260 мг, [[ёгурт]] — 200 мг, фруктовы ёгурт — 136 мг, [[малако]] і [[кефір]] — 120 мг, [[марозіва]] і кальцынаваны тварог (з хлёрыстым кальцам) — 100 мг, [[тварог]] — 80 мг. Пагатоў чым больш тлусты малочны выраб, тым менш засваяльны ў ім вапень, бо той утварае з [[Тлушчы|тлушчамі]] цяжкарашчынальныя [[Хімічнае злучэньне|злучэньні]]. Засваяльнасьць вапня праз стрававальныя [[фэрмэнты]] павышаюць [[аскарбінавая кісьля]] ([[гародніна]] і [[садавіна]]), [[магн]] ([[арэхі]], вотруб’е і [[хлеб]]), [[фосфар]] ([[рыба]]) і вітамін Д ([[малако]], [[масла]] і рыба)<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=Здаровае харчаваньне|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98058|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=5 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-05 105 (27220)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98031/5cher-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў}}

[[Катэгорыя:Хімічныя элемэнты]]
[[Катэгорыя:Мэталы]]