Прагляд крыніцы для Вада

{{Іншыя значэньні}}
[[Файл:2006-01-28 drop-impact backjet.jpg|міні|200пкс|Вада]]
'''Вада́''', ці аксід вадароду<ref>Елисеев А. А., Третьяков Ю. Д. и др. ВОДА // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2016); https://web.archive.org/web/20181225031022/https://bigenc.ru/chemistry/text/1921053 Дата обращения: 12.06.2018</ref> — хімічны зьвязак з формулай Н<sub>2</sub>О<ref>{{Спасылка|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/962#section=Top|загаловак=Water|выдавец=PubChem|мова=en|дата=12 чэрвеня 2018}}</ref>, у звычайных умовах існуе ў выглядзе [[вадкасьць|вадкасьці]]. У выглядзе [[газ]]у (тэмпэратура 100&nbsp;°C і вышэй) мае назву [[пара]], у цьвёрдым выглядзе (0&nbsp;°C і ніжэй) — [[лёд]] ці [[сьнег]].

Вада зьяўляецца актыўным [[распушчальнік]]ам. Большая частка натуральнай вады «салёная» (каля 97,38%), яна мае ў сваім складзе многа распушчаных соляў, у асноўным [[хлярыд натрыю]]. Таксама шмат распушчаных газаў, але найболей [[дыяксыд вугляроду]].

Вада вельмі распаўсюджана на [[Зямля|Зямлі]]. Напрыклад [[акіян]]ы займаюць каля 70,8% яе паверхні, трэба так сама дадаць [[балота|балоты]], [[рака|рэкі]], [[возера|азёры]] і [[ледавік]]і. Частка вады знаходзіцца пад паверхняй зямлі ці ў [[атмасфэра|атмасфэры]] (аблокі, вадзяны пар).

Некаторыя хімічныя элемэнты маюць у сваім складзе ваду ([[гідрат]]ы — утрымліваюць крышталічную ваду). У натуральным асяродзьдзі вада прадстаўлена растворам солі і газаў. Найбольшую колькасьць мінэральных соляў утрымлівае [[марская вада]] і [[мінэральная вада]]; найменшую вада з [[атмасфэрныя ападкі|атмасфэрных ападкаў]]. Ваду з найменшай колькасьцю мінэральных дадаткаў называюць ''мяккай'', а ўтрымліваючую вялікую колькасьць соляў [[кальцый|кальцыю]] і [[магній|магнію]] — ''жорсткай''.

Вада мае шмат шляхоў ужываньня. Найважнейшая гэта — [[пітная вада]], у хатніх гаспадарках вада ўжываецца ў санітарна-бытавых мэтах, у [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] для арашэньня, значнай колькасьць вады патрабуецца для [[прамысловасьць|прамысловасьці]].

[[Файл:Bluesky.jpg|міні|200пкс|Атмасфэрная вада (аблокі)]]

Прамысловая вада можа ўжывацца для пераносу цяпла ці ахалоджваньня, як [[рэагент]], растваральнік і г.д.

Мільярд чалавек на сьвеце ня мае бесьперашкоднага доступу да пітной вады. Кожны дзень хваробы, выкліканыя недахопам чыстай вады, прыводзяць да сьмерці тысячаў людзей, у асноўным дзяцей.

У многіх выпадках натуральная вада перад ужываньнем павінна быць ачышчана. Працэс ачысткі тычыцца як пітной так і прамысловай вады.

== Фізычныя ўласьцівасьці вады ==
* [[тэмпэратура плаўленьня]] пры ціску 1 атм: 0,01&nbsp;°C = 273,16 К
* [[тэмпэратура кіпеньня]] пры ціску 1 атм: 99,974&nbsp;°C<ref>{{Кніга|адказны=Haynes, W.M. (ed.)|загаловак=CRC Handbook of Chemistry and Physics|выданьне=94th Edition|выдавецтва=CRC Press LLC|месца=Boca Raton: FL|год=2013-2014|page=4-98}}</ref> = 373,12 К
* [[шчыльнасьць]] пры тэмпэратуры 3,98&nbsp;°C: 1 кг/л
* [[крытычная тэмпэратура]]: 374,2&nbsp;°C<ref>{{Кніга|адказны=O'Neil, M.J. (ed.)|загаловак=The Merck Index - An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals|месца=Cambridge, UK|выдавецтва=Royal Society of Chemistry|год=2013|page=1868}}</ref> = 647,14 К<ref name=CRC78>{{Кніга|загаловак=Handbook of Chemistry and Physics|выданьне=78th edition|адказны=Editor David R. Lide, Jr|выдавецтва=CRC Press|мова=en|год=1997|page=6-52}}</ref>
* [[крытычны ціск]]: 218 атм = 22,35 МПа<ref name=CRC78/>
* [[удзельная цеплаёмістасьць]]: 4184 Дж/(кг•К)<ref>{{Спасылка|url=https://water.usgs.gov/edu/heat-capacity.html|загаловак=Heat Capacity of Water|мова=en|выдавец=U.S. Department of the Interior|дата=12 чэрвеня 2018}}</ref> = 1 ккал

Цікавай асаблівасьцю вады зьяўляецца тое, што пры награваньні ад 0&nbsp;°C да 4&nbsp;°C (дакладней 3,98&nbsp;°C) вада сьціскаецца. Дзякуючы гэтаму калі тэмпэратура падае ніжэй 4&nbsp;°C, больш халодная вада, як меней гаматная, застаецца на паверхні і замярзае, пад ільдом захоўваецца станоўчая тэмпэратура.

== Біялягічнае значэньне ==

Вада зьяўляецца асноўнай часткай спажываньня ўсіх вядомых арганізмаў. Удзельнік большай часткі [[мэтабалізм|мэтабалічных]] рэакцый, вада таксама зьяўляецца ''«транспартным сродкам арганізма»'': напрыклад, прадуктаў аднаўленьня клетак, [[гармон]]аў, [[энзым]]аў і г.д. Рэгулюе тэмпэратуру і ўдзельнічае ў [[гідроліз]]е. Вада складае каля 60% масы дарослага чалавека, немаўляткі каля 75%.

== Беларусь ==
У 2013 годзе ўстановы жыльлёва-камунальнай гаспадаркі (ЖКГ) Беларусі збылі каля 500 млн кубамэтраў вады. У сярэднім на содні прыпадала 1,5 млн кубамэтраў, зь якіх каля 1 млн — насельніцтву. Сярод 136 вадаправодных установаў [[Міністэрства жыльлёва-камунальнай гаспадаркі Рэспублікі Беларусь]] 82% былі ўстановамі ЖКГ, а 18% — самастойнымі. Менавіта самастойныя ўстановы, якія працавалі ў буйных гарадах, адпусьцілі 66% вады. Сярэдні па Беларусі сабе[[кошт]] кубамэтру вады пры водазабесьпячэньні складаў 5017 рублёў ($0,49). У будове сабекошту: 22,7% займала аплата працы, 20,2% — выдаткі на [[Электраэнэргія|электраэнэргію]], каля 15% — [[амартызацыя]], 10% — [[рамонт]]. Пры водаадвядзеньні сьцёкаў сабекошт складаў 3984 рублі ($0,39)<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=Сабекошт вады i водаадвядзеньня зьнізяць на 15%|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20140227/1393451977-sabekosht-vady-i-vodaadvyadzennya-znizyac-na-15|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 лютага 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/37-27647 37 (27647)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/27lut-1.indd_.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/27lut-2.indd_.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>.

На 2022 год выведаныя запасы прэснай падземнай вады ў Беларусі складалі 6,35 млн [[кубамэтар]]/[[содні]] з 609 [[радовішча]]ў, а мінэральнай вады — каля 62 130 кубамэтар/содні. Забясьпечанасьць вадой складала 6200 кубамэтраў за год на душу [[насельніцтва Беларусі]]. Большасьць водакарыстаньня прыпадала на гаспадарча-пітныя патрэбы — 43 % і на патрэбы [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі Беларусі]] — 31 %<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Водныя рэсурсы|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/vodnyja-resursy-16368/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=18 сакавіка 2022|дата доступу=12 красавіка 2022}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Злучэньні тлену]]
[[Катэгорыя:Злучэньні вадароду]]
[[Катэгорыя:Вадкасьць]]
[[Катэгорыя:Вада| ]]
[[Катэгорыя:Неарганічныя рэчывы]]