Прагляд крыніцы для Бурацкая мова

{{Інфармацыя пра мову
| Назва мовы                = Бурацкая мова
| Назва мовы ў арыгінале    = буряад хэлэн, ᠪᡠᠷᠠᠠᡩ ᡥᡝᠯᡝᠨ 
| Краіны ўжываньня          = [[Расея|Расеі]], [[Кітай|Кітаі]], [[Манголія|Манголіі]] 
| Рэгіён                    = [[Буратыя|Рэспубліка Буратыя]], [[Іркуцкая вобласьць]], [[Забайкальскі край]], [[Рэспубліка Саха|Якутыя]], паўночныя аймакі Манголіі 
| Колькасьць карыстальнікаў = ~283 000 
| Клясыфікацыя              = [[Алтайскія мовы|Алтайская сям'я]]
* [[Мангольскія мовы|Мангольская галіна]]
** [[паўночнамангольскія мовы|Паўночнамангольская група]]
*** [[цэнтральнамангольскія мовы|Цэнтральнамангольская падгрупа]]
**** '''Бурацкая мова'''
| Афіцыйная мова ў          = [[Буратыя|Буратыі]] (Расея)
| Рэгулюецца                = Інстытутам манголазнаўства, будалёгіі і тыбэталёгіі Сыбірскага аддзяленьня Расейскае Акадэміі навук (ІМБТ СА РАН)
| Код па ISO 639-1          = —
| Код па ISO 639-2(B)       = bua	
| Код па ISO 639-2(T)       = bua
| Код па SIL                = —
}}
'''Бура́цкая мова''' — мова буратаў, адна зь дзяржаўных моваў<ref>[http://constitution.garant.ru/region/cons_buryat/chapter/3/#3000 Канстытуцыя Рэспублікі Буратыя, артыкул 67, п. 1] {{ref-ru}}</ref> (разам з [[Расейская мова|расейскай]]) [[Буратыя|Рэспублікі Буратыя]], да 2008 году таксама адна з афіцыйных моваў ліквідаваных [[Усьць-Ардынская Бурацкая аўтаномная акруга|Усьць-Ардынскае Бурацкае аўтаномнае акругі]] і [[Агінская Бурацкая аўтаномная акруга|Агінскае Бурацкае аўтаномнае акругі]].

== Гісторыя разьвіцьця ==

=== Назва ===
Да [[1956]] году называлася ''бурат-мангольскай мовай'' ([[Расейская мова|рас.]] ''бурят-монгольский язык''). У выніку перайменаваньня Бурат-Мангольскае АССР у Бурацкую АССР назва ў расейскай мове зьмянілася на назву ''бурятский язык''.

=== Пісьмовасьць ===
У 17-18 стагодзьдзях сярод буратаў мела распаўсюджаньне старамангольскае пісьмо (''монгол бичиг''). Да гэтага пэрыяду ([[1768]] г.) адносіцца адзін зь першых літаратурных помнікаў — «Шляхавыя нататкі» Дамба-Даржа Заягійна. Мова гэтага пэрыяду ўмоўна называецца старабурацкай літаратурна-пісьмовай мовай.

У пачатку 20 ст. пачынаецца пашырэньне ўжываньня лацінскага альфабэту. У 1910 г. Б. Барадзін выдае брашуру «Buriaad zonoi uran eugeiin deeji» (''Урыўкі з бурацкае народнае літаратуры''). У брашуры быў выкарыстаны лацінскі альфабэт бязь літараў '''f''', '''k''', '''q''', '''v''', '''w'''. З 1926 па 1929 гады на хвалі тагачаснае ўсесавецкае лацінізацыі распачалася пасьлядоўная арганізацыя бурацкага лацінскага альфабэту. Аднак праекты 1929 й 1930 гадоў не былі ўсхваленыя. Ва ўжытак трапіў альфабэт, створаны ў 1931 годзе і які атрымаў невялікія дапаўненьні ў 1937 годзе:

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | A a
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | B b
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | C c
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ç ç
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | D d
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | E e
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | F f
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | G g
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | H h
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | I i
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | J j
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | K k
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | L l
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | M m
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | N n
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | O o
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | P p
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | R r
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | S s
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ş ş
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | T t
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | U u
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | V v
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | X x
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Y y
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Z z
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ƶ ƶ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ь
|}

У 1939 г. бурацкі лацінскі альфабэт быў зьменены на кірылічны альфабэт на расейскай аснове. У дадатак да звычайных 33 расейскіх літараў, бурацкі альфабэт атрымаў 3 адметныя літары — '''Ү ү''', '''Ө ө''', '''Һ һ'''.

Сучасны выгляд бурацкага альфабэту:

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
|}

=== Літаратурная мова ===
У якасьці літаратурнага стандарту мовы ў 1936 г. бурацкія лінгвісты абралі хорынскую гаворку ўсходнебурацкага дыялекту, якая была зразумелай для ўсяго бурацкамоўнага насельніцтва.

== Крыніцы ==
{{Зноскі}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Interwiki|bxr|бурацкай|}}
* {{Commons|Category:Buryat language}}
* [http://imbt.ru/ Інстытут манголазнаўства, будалёгіі і тыбэталёгіі Сыбірскага аддзяленьня Расейскае Акадэміі навук]

{{Мангольскія мовы}}
{{Афіцыйныя мовы ў Расеі}}

[[Катэгорыя:Мовы Расеі]]
[[Катэгорыя:Мангольскія мовы]]