Абмеркаваньне:Гісторыя Амсьціслава
Апісаньне Мсьціслаўскіх зямель ў 1581 годзе (пераклад з лацінскай мовы на беларускую).
Палацінат Мсьціслаўскі. Мсьціславія (Msczislauia), горад з драўніны, разьмешчана на рацэ Сож (Sosam), таксама мае крэпасьць, трывалую/ дубовую/сасновую (roboribus), добра ўмацаваную. Ляжыць на межах з Масковіяй (Moschouiae), па гэтай прычыне салдаты ў ёй неадкладна præsidiarij afferuantur. Вексілум (Vexillum) гэтага палацінаты жоўтага (crocei) колера, дэкарыраваны гербам (Stemmate) Вялікага Герцагства (Magni Ducatus) на чырвоным (rubeo) полі /Vexillum huius Palatinatus crocei coloris est, Magni Ducatus Stemmate in campo rubeo insignitum/ ; статута дыстрыкта і галоўнага горада дыстрыкта ня меў/ня мае (distritualibus ciuitatibus caret); многія гарады і замкі, у тым ліку галоўны, калісьці былі незалежнымі, але зараз у стане правінцыі. У цяперашні час лагер (Castra) разьмешчаны на Барысфене (Boristenem) на адлегласьці выцягнутай рукі. Дамброўна (Dambrowna), першы замак (arx) на мяжы Масковіі (Moschouiae) на Барысфене і горад разьмешчаны у decemquatuor мілях ад Смаленска (Smolensko), чатыры (quatuor) ад Ворсы (Horsha) / Орса (Orsham,), апісана ў Віцебскім палацінаце. Копысь (Kopysz), замак (castrum) і горад (oppido) на Барысфене (Boristenem), ад Орсы (Orsha) чатыры мілі. Склоў (Sklow), замак (Arx) і горад (ciuitate) на Барысфене (Boristenem), ад Копысі (Kopisz) пару міль, для камітатаў (Comitatu) computatur. Такім чынам, вядомы як Illustrisac Magnificus Dominus <ці не пра Орсу гэта - мая заўвага>, піша коміт (Comitem) Іван Хадкевіч (Ioannes Chodkiewie). Магілаў (Mohilow), замак (Arx) і горад (ciuitate) на Барысфене (Boristenem), разьмешчаны ў шасьці (sex) мілях ад Склова (Sklow). Быхаў (Bychow), кастэль або замак (castrum) і горад (oppido) на Барысфене (Boristenem), дванаццаць (duodecim) міль ад Магілава/Магілова (Mohilow). Рэчыца (Reczycza), замак (Arx) і горад (oppido), разьмешчаны на Барысфене (Boristenem). Стрышын (Strissin), замак (Arx) і горад (ciuitate) на Барысфене (Boristenem). Любеч (Lvbetz), замак (Arx) размешчаны, на Барысфене (Boriftenem). Вышэгорад (Viszehorod), замак (Arx) на Барысфене (Boristenem), гэта тры мілі (tribus miliaribus) ад Кіовіі (Kiouia).
- Sarmatiae Europeae descriptio0: quae regnum Poloniae, Lituaniam, Samogitiam, Russiam, Massoviam, Prussiam, Pomeraniam, Livoniam et Moschoviae Tartariaeque partem complectitur Alexandri Guagnini .../ Verlag Albinus, 1581/ Original von Bayerische Staatsbibliothek (Staats- und Stadtbibliothek Augsburg) / Digitalisiert 27. Apr. 2016/ Länge 226 Seiten
Гарады Мсьціслаўскага палаціната (1581)
Msczislauia ciuitas /Мсьціславія / Мсьціслаў (трансліт.: Mscislaŭ), горад ў Магілёўскай вобласьці Беларусі/ Dambrowna arx & oppido, на Барысфене (Boristenem)/ Дамброўна/Dubrowna / Дуброўна (транс.: Dubroŭna) — горад у Віцебскай вобласьці Беларусі, на Дняпры/ Orsham / Horsha / Орса, Ворса / Орша, Ворша Kopysz castrum & oppido, на Барысфене (Boristenem)/Копысь (трансліт.: ня знойдзена ) гарадскі пасёлак у Віцебскай вобласьці Беларусі ,на Дняпры/ Sklow Arx & ciuitate, на Барысфене (Boristenem)/Склоў / Шклоў (транс.: Škloŭ) — горад ў Магілёўскай вобласьці Беларусі, на Дняпры/ Mohilow Arx & ciuitate, на Барысфене (Boristenem) / Магілаў, Магілоў / Магілёў (транс.: Mahilioŭ) — горад і адміністрацыйны цэнтр Магілёўскага раёна і Магілёўскай вобласьці ў Беларусі, на Дняпры/ Bychow castrum & oppido, на Барысфене (Boristenem)/Бы́хаў(транс.: Bychaŭ) — горад ў Магілёўскай вобласьці Беларусі, на Дняпры/ Reczycza Arx& oppido, на Барысфене (Boristenem) / Рэ́чыца (транс.: Rečyca) — горад ў Гомельскай вобласьці Беларусі, на Дняпры/ Strissin Arx& ciuitate, на Барысфене (Boristenem) /Стрышын/ Стрэ́шын (трансліт.: ня знойдзена) — гарадскі пасёлак у Гомельскай вобласці Беларусі, на Дняпры/ Lvbetz Arx, на Барысфене (Boristenem)/ Любеч (укр.: Любеч) — колішні горад, цяпер г.п. у Чарнігаўскай вобласьці Украіны, на Дняпры/ Viszehorod Arx, на Барысфене (Boristenem) / Вышэгорад/ Вышгарад (па-ўкраінску: Вишгород) — горад ў Кіеўскай вобласьці Ўкраіны, на Дняпры/;
дзе latein: Arx, ням. Burg; замак-крэпасьць, вышэй размешчаная і ўмацаваная частка горада/ latein: oppido/oppidum/ - фартыфікацыя гарадскога тыпу, невялікі горад/ latein: ciuitate – горад/ latein: castrum, іт.: castell, ням.: Schloss; кастэль, замак-палац / latein: Illustris ac Magnisicus Dominus - ?тытул: Наісьвятлейшае і Наівялікшае Валадарства? Гэты тытул больш падыходзіць да Воршы, бо на Аршанскім пятачку было раней каля 200 прыгажэйшых храмаў. Гэты пятачок на карце Мікалая Хрыстафора Радзівіл таксама адметны. І тая Славінія там ёсьць, дзе Менах па маці, у рускіх летапісах Манамах, рубіў віцязяў, жывымі вядучы. Маскавіты гэтую Воршу, Наісьвятлейшае і Наівялікшае Валадарства, з зямлёй зруйнавалі. Жывымі пакінулі толькі дойлідаў, якіх і пераправілі ў Маскву. З тых пор Масква-златаглавая дойлідствам расквітнела , а Ворша захірэла.
Апісаньне Мсьцісаўскіх зямель ў 1581 годзе (мова лацінская).
Msczislaviensis Palatinatvs.
Msczislauia ciuitas lignea, ad fluuium Sosam diĉtű sita, arcem quoq; ex roboribus apprimè munitam habet. In ipsis finibus Moschouiæ iacet, ideò præsidiarij milites in ea continuò afferuantur. Vexillum huius Palatinatus crocei coloris est, Magni Ducatus Stemmate in campo rubeo insignitum, distritualibus ciuitatibus caret, plurima tamen opida & arces complectitur, quondam sui iuris Principem habebat, sed nunc in prouinciæ formam redata est. Nunc Castra ad Boristenem sita breuiter recensebimus. Dambowna Prima arx à Moschouiæ finibus ad Boristenem cum oppido fita à Smoleníko decemquatuor miliaribus abest ab Horsha quatuor. Orsham in Biteblieńsi Palatinatu describemus. Kopysz castrum cum oppido ad Boristenem, ab Orsha quatuor miliaribus distat. Sklow Arx cum ciuitate ad Boriftenem, à Kopisz duobus miliaribus distat, pro Comitatu computatur. Vnde se Illustrisac Magnisicus Dominus, Ioannes Chodkiewie Comitem scribit . Mohilow Arx cum ciuitate ad Boristenem fita fex miliaribus à Sklow. Bychow castrum cum oppido ad Boristenem situm à Mohilow duodecim miliaribus. Reczycza Arx cum oppido ad Boristenem sita . Strissin Arx cum ciuitate ad Boristenem. Lvbetz Arx ad Boriftenem sita. Viszehorod Arx ad Boristenem, à Kiouia tribus miliaribus ab est.
- Sarmatiae Europeae descriptio0: quae regnum Poloniae, Lituaniam, Samogitiam, Russiam, Massoviam, Prussiam, Pomeraniam, Livoniam et Moschoviae Tartariaeque partem complectitur Alexandri Guagnini .../ Verlag Albinus, 1581/ Original von Bayerische Staatsbibliothek (Staats- und Stadtbibliothek Augsburg) / Digitalisiert 27. Apr. 2016/ Länge 226 Seiten
Апісаньне Мсьцісаўскіх зямель ў 1700 годзе (пераклад з нямецкай мовы на беларускую).
Іншым ваяводзтвам Літоўскай Русіі (Littauischen Reussen) з'яўляецца ваяводзтва(woywodschafft) Мсьціслаўскае (Mscislaw)/ якое gegen Mittag мае раку Перыпет(Peripet,), /а gegen morgen Дняпро (Dnieper ),/ ўяўляe сабой трохвугольнік/і ў асноўным запоўнены лесам або заліты вадой. У ім раўнінная зямля з'яўляецца, як правіла, вельмі ўрадлівай. Акрамя таго, ёсць таксама ўсюды многа разнастайных відаў жывёлы і вельмі многа выдатнай птушкі і дзічыны. Ёсць тут два вельмі вялікія дыстрыкты(districte), а менавіта, дыстрыкты (diestricte) Мсьціслаўскі (Mscislaw) і Мазы́рскі (Modziria). Гарады: Мсьціслаў (Mscislaw), Мазы́р /(Modzir), Дуброўна (Dambrownuna), Бы́хаў (/Bychow), / Копысь (Kopysz), / Шклоў (Sklow), Рэчыца /(Reczycza),/ Вышгарад (Viszeho-
381↓ rod), Стрэшын /(Strissin), Клецк /(Cleckum), Оўруцк-Оўруч /(Ouruckum), Хомля /(Homlia), Крычаў /(Criczow), і ? Ostrskum,
Мсьціслаў (Mscislaw), горад, пабудаваны /з драўніны, на рацэ Сож(Sosa),/ мае акружаны частаколам(palisaden) замак (castel),/ на маскавіцкай (Moscowitischen) мяжы і таму ён мае моцны гарнізон. Гэты дыстрыкт (district) у былы час быў сувярэнным валадарствам (herrschafft), але цяпер больш не. Мазы́р (Modzir),/ галоўны горад ў вядомым дыстрыкце ( district), / ляжыць паміж балотаў. Дуброўна (Dambrownuna)/, мае моцны замак (castel) на маскавіцкай (Moscowitischen) мяжы/ і ляжыць каля 14 міль ад Смаленска (Smolensko). Бы́хаў (Bychow), / мае таксама замак (castel) / і ляжыць на Дняпры (Dnieper/ каля 12 міль ад Магілёва (Mohilow). Копысь (Kopysz,/ горад разам з замкам (castelle) на Дняпры (Dnieper). Склоў (Sklow)/ забяспечаны замкам (castel) /, размешчаны на Дняпры (Dnieper/ і нясе тытул графства (graffschafft) / піша Ян Хадкевіч (Johannes Chodkiewil), спадчыньнік ваяводзтва (erb – woywoden) . Рэчыца (Reczycza)/ мае замак (castel) і ляжыць на Дняпры (Dnieper). Вышгарад (Viszehorod), / ляжыць на Барысфене ( Borysthene) каля трох міль ад Кіова (Kiow). Стрэшын(Strissin)/, горад (stadt) і замак (schloß) на Дняпры (Dnieper). Імперскія дарадцы (Die reichs-räthe) гэтага ваяводзтва ваявода (Woywod) і кашталян (Castellan) Мсьціслаўскія (von Mscislaw).
Герб гэтага ваяводзтва (woywodschafft) < Mscislaw > спалучаецца ва ўсім з вялікагерцагскім гербам (des groß-herzogthums) з адзіным адрозненьнем у цэнтры <літарай> M./ Das wapen dieser woywodschafft <Mscislaw > kömmt mit des groß herzogthums seinem überein/ und hat zum unterschiede in der mitten nur ein M. /
- Beschreibung des Königreichs Polen und Groß-Hertzogthums Litthauens. Autor: Bernard Connor.Verlag: Fritsch, 1700 . Original von: Bayerische Staatsbibliothek. Digitalisiert: 30. Juni 2011. Länge: 824 Seiten
Апісаньне Мсьцісаўскіх зямель ў 1700 годзе (мова нямецкая).
380↓ Die andere wopwodschafft in dem Littauischen Reussen ist die woywodschafft Mscislaw/ welche gegen mittag den fluß Peripet /gegen morgen aber den Dnieper hat/ einen triangel präsentiret/ und meistentheils entweder mit wäldern angefüllet/ oder mit wasser überflossen ist. Das darinne befindliche ebene land ist insgemein sehr fruchtbar. Desgleichen giebts auch allhier allerley viehl und sehr viel herrliches feder-wildpret. Es sind darinne zwey sehr grosse districte/ nemlich die diestricte von Mscislaw und Modziria. Die städte sind Mscislaw /Modzir/ Dambrownuna /Bychow /Kopysz /Sklow /Reczycza/ Viszeho- 381↓ rod /Strissin /Cleckum /Ouruckum /Homlia /Criczow und Ostrskum.
Mscislaw /eine vonholtz erbaute stadt am flusse Sosa / hat ein mit palisaben umgebenes castel/ an den Moscowitischen gränzen und hat daher starcke besatzung. Dieser district war vorzeiten eine souveraine herrschafft/ anietzo aber nicht mehr . Modzir/ die hauptstadt in einem gewissen district/ liegt wischen morasten. Dambrownuna/ hat ein festes castel an den Moscowitischen gränzen/ und liegt ohngefehr 14 meilen von Smolensko. Bychow / hat gleichfalls ein castel/ und liegt am Dnieper/ ohngefehr 12 meilen von Mohilow. Koppysz/ eine stadt nebst einem castelle am Dnieper. Sklow/ ist mit einem castel versehen / liegt am Dnieper/ und führet den titul einer graffschafft / Johannes Chodkiewil sich einen erb – woywoden schreibet. Reczycza/ hat ein castel und liegt am Dnieper. Viszehorod /liegt am Borysthene ohngefehr drey meilen von Kiow. Strissin /eine stadt und schloß am Dnieper. Die reichs- räthe dieser woywodschafft sind der Woywod und Castellan von Mscislaw. Das wapen dieser woywodschafft <Mscislaw > kömmt mit des groß herzogthums seinem überein/ und hat zum unterschiede in der mitten nur ein M.
- Beschreibung des Königreichs Polen und Groß-Hertzogthums Litthauens. Autor: Bernard Connor.
Verlag: Fritsch, 1700 . Original von: Bayerische Staatsbibliothek. Digitalisiert: 30. Juni 2011. Länge: 824 Seiten
Апісаньне Мсьцісаўскіх зямель ў 1711 годзе (пераклад з ангельскай мовы).
Малая Белая Русія( (The kd Polatinate Little Weite Russia) (стар.258) :
…
6. Палацінат Мсьціслаўскі́ (The Palatinate of MSCISLAW)( (стар.260)
Мае Мінскі (Minski ) на захадзе (W.), Віцебск (Witepsk) на поўначы ( N.) і Dutchy Смаленскае ( Smolensko) на ўсходзе ( E.). Ён падзелены Дняпром (Nieper), гэта вельмі лясістая зямля, і памежжа ў напрамку Масковіі (Muscovy) залітае вадой: ён мае шмат буйной рагатай жывёлы ўсіх відаў і мае велізарны лік цудоўнай птушкі: падзялены на два вялікія дыстрыкты (Distrikts) - Мсьціслаўскі (Mstislaw) і Мазырскі (Modziria). Дыстрыкты (Distrikts) Мсьціслаўя (Mstislaw) і Мазыра (Modziria) Ягелам (Jagello) ўзведзены ў Dutchy для свайго брата Сымона ( Brother Simon).
Сталіца – Мсьціслаў (Mscislaw), ўяўляе сабой невялікі горад на рацэ Сож (Sosz), недалёка ад межаў Масковіі (Muscovy), і таму моцна ўмацаваны. Ён размешчаны на 64 ангельскія мілі на поўдзень(S.) ад Смаленска (Smolensko) і 72 на ўсход (E.) ад Магілёва (Mohilow). Яго дыстрыкт (Distrikt) раней быў суверэнным, але цяпер скарочаны. Ён славіцца вялікай перамогай, здабытай Канстанцінам (Constantine), герцагам Астрога (Duke of Ostrog), ў 1514 годзе над маскавітамі (Muskovites); але ў 1660 г. Маскавіты (Muscovites), каб адпомсьціць за гэты пройгрыш, ўзялі горад і перабілі ўсіх жыхароў.
2. Мазы́р( Modzir) з'яўляецца сталіцай яго дыстрыкт (Distrikt), і пабудаваны сярод балот.
3. Дуброўна (Dambrow), 14 міль заходней (W.) ад Смаленска(Smolensko), на мяжы з Масковіяй (Muscovy): мае моцны замак.
4. Бы́хаў (Bychow), 48 ангельскіх міль ад Магілёва (Mohilow) на Дняпры (Nieper), ёсць таксама замак.
5. Копысь (Kopysc), з замкам.
6. Шклоў (Sklow), абое на рацэ.
7. Рэчыца (Reczycza), з замкам.
8. Вышгарад (Viczehorod), каля 12 ангельскіх міль ад Кіева (Kiow).
9. Стрэшын (Strissin), з замкам, усе на Дняпры (Nieper).
10. Магілёў/Магілаў/Магілоў (Mohilow), пабудаваны на ўзгорку, падножжа якога абмываюць воды Дняпра (Nieper). Ён вялікі і добра пабудаваны і адзін з самых моцных гарадоў Літвы (Lithuania). Маскавіты (Muscovites ) захапілі яго ў 1654, і трымалі яго да 1656, калі ён быў адбіты Poles. Ён вядомы сваёй гандлёвай дзейнасьцю і выдатным каледжам, які быў пабудаваны езуітамі. Маскавіты (Muscovites) гэтым шляхам перапраўляюць іх пушнінау ў Нямеччыну (Germany) і Польшчу (Poland).
Сенатары (Senators) гэтага палаціната (Palatinate) - кашталян (Castellan) і палацін (Palatine) Мсьціслаўскія.
Герб/ Ваяводзкая харугва (The Arms) аднолькавы з Літоўскім з М ( M) ў цэнтры.
/The Arms are the same with those Lithuania with an M in the middle./
- Nutt, John, 1711./ Арыгінал: Аўстрыйская нацыянальная бібліятэка. /Аблічбаваныя: 4 лістапада 2013 года
Апісаньне Мсьцісаўскіх зямель ў 1711 годзе (мова ангельская).
The kd Polatinate Little Weite Russia...
6. The Palatinate of MSCISLAW.
HAS that of Minski on the W. Witepsk on the N. and the Dutchy of Smolensko on the E. It is divíded by the Nieper, is a very Woody Country, and the Frontiers towards Muscovy are overflowed with Water: The Champagne Ground is generally fruitful; it abounds with Cattle of all Sorts, and has great Numbers of excellent Fowl:’ Tis divided into the two large Distrikts of Mstislaw and Modziria Jagello erekted it into a Dutchy for his Brother Simon. The Capital is Mfeiflaw, which is a small Town, on the River Sosz, near the Frontiers of Muscovy, and therefore strongly garifon’d. It lies 64 English Miles S. from Smolensko and 72 E. from Mohilow. This Distrikt was formerly a Sovereignty, but now reduc’d. It is famous for a great Viktory obtain’d in 1514 over the Muskovites,by Constantine Duke of Ostrog; but in 1660 the Mustovites, to revenge this Lofs, took the City, and massacred all the Inhabitants. 2. Modzir, is Capital of its Distrikt, and built among Marshes. 3. Dambrow, 14 Miles W. from Smolensko, on the Consines of Muscovy: It has a strong Castle. 4. Bychow, 48 English Miles from Mohilow, upon the Nieper, has also a Castle. 5. Kopysc, with a Castle. 6. Sklow, both on the River. 7. Reczycza, with a Castle. 8. Vifzehorod, about 12 English Miles from Kiow. 9. Strissin, with a Castle, all on the Nieper. 10. Mohilow is built on a Hill, the Foot of which is water’d by the Nieper. ‘Tis large and well built, and one of the strongelt Towns of Lithuania. The Muscovites took it in 1654, and kept it till 1656, when it was retaken by the Poles. It is noted for its Trade, and a fine College, built by the Jefuits. The Muscovites transport their Furs this Way into Germany and Poland.
The Senators of this Palatinate are the Castellan and Palatine of Mstislaw. The Arms are the same with those Lithuania with an M in the middle.
- Выдавецтва: Nutt, John, 1711./ Арыгінал: Аўстрыйская нацыянальная бібліятэка. /Аблічбаваныя: 4 лістапада 2013 года