Прагляд крыніцы для Эўрапейская Хартыя рэгіянальных моваў або моваў меншасьцяў

{{Дамова
| назва                = Эўрапейская Хартыя рэгіянальных моваў або моваў меншасьцяў
| поўная назва         = 
| выява                = European Charter for Regional or Minority Languages membership.svg
| шырыня выявы         = 250пкс
| подпіс выявы         = {{легенда|green|Дзяржавы, што падпісалі й ратыфікавалі Хартыю}}{{легенда|yellowgreen|Дзяржавы, што падпісалі, але не ратыфікавалі Хартыю}}{{легенда|white|Дзяржавы, што не падпісалі й не ратыфікавалі Хартыю}}{{легенда|grey|Дзяржавы, што не зьяўляюцца чальцамі Рады Эўропы}}<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=148&CM=8&DF=&CL=ENG| копія = | дата копіі = | загаловак = European Charter for Regional or Minority Languages CETS No.: 148| фармат = Афіцыйны партал Рады Эўропы| назва праекту = | выдавец = Рада Эўропы| дата = 16 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref>
| тып                  = 
| дата падрыхтоўкі     = 
| дата падпісаньня     = [[5 лістапада]] [[1992]]
| месца падпісаньня    = [[Страсбург]]
| замацаваная пячаткай = 
| набыла моц           = [[1 сакавіка]] [[1998]]
| умовы                = 
| тэрмін дзеяньня      = 
| страціла моц         = 
| падпісаная           = 
| бакі                 = 33 дзяржавы
| месца захаваньня     = офіс Генэральнага Сакратара [[Рада Эўропы|Рады Эўропы]]
| статус               = дзеючая
| мова                 = [[ангельская мова|ангельская]], [[француская мова|француская]] мовы
| мовы                 =
| сайт                 = http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/
| wikisource           = en:European Charter for Regional or Minority Languages
}}
'''Эўрапе́йская Ха́ртыя рэгіяна́льных моваў або моваў ме́ншасьцяў''' — адна з эўрапейскіх дамоваў, прынятая ў [[1992]] годзе пад эгідаю [[Рада Эўропы|Рады Эўропы]] з мэтаю абароны й прасоўваньня гістарычных моваў або моваў меншасьцяў у [[Эўропа|Эўропе]], падрыхтоўку да якой ажыцьцявіла Пастаянная Канфэрэнцыя па мясцовых і рэгіянальных уладах Эўропы. Фактычныя палажэньні былі складзеныя Парлямэнцкай Асамблеяй Рады Эўропы на аснове рэкамэндацыяў Кангрэсу мясцовых і рэгіянальных уладаў Эўропы — арганізацыі, што ўтварылася ў выніку рэарганізацыі Пастаяннае Канфэрэнцыі.

== Асноўныя прынцыпы ==
Палажэньні Хартыі прадугледжваюць падтрымку мовам, што традыцыйна выкарыстоўваюцца грамадзянамі дзяржаваў-падпісантаў Хартыі і пры гэтым у значнай ступені адрозьніваюцца ад [[афіцыйная мова|афіцыйнай мовы]]/мовы большасьці, маюць пэўную тэрытарыяльную аснову або выкарыстоўваюцца ў межах усяе дзяржавы. Зыходзячы з азначанага, Хартыя не прадугледжвае падтрымку моваў [[іміграцыя|мігрантаў]] або моваў, што разглядаюцца ўладамі дзяржавы як [[дыялект]] афіцыйнае мовы або мовы большасьці. Падтрымку з боку Хартыі таксама могуць атрымаць мовы, якія ня маюць дзяржаўнага статусу, але маюць афіцыйны статус у якой-кольвек адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінцы краіны (напрыклад, [[каталянская мова]] ў [[Каталёнія|Каталёніі]]). Зь іншага боку, палажэньні Хартыі могуць не распаўсюджвацца на мовы, якія зьяўляюцца дзяржаўнымі, але фактычна ёсьць мовамі меншасьці (напрыклад, [[ірляндзкая мова]] ў Рэспубліцы [[Ірляндыя]]). Існуюць прэцэдэнты падпісаньня Хартыі, але наступнай пасьля гэтага Канстытуцыйнай забароны дзеяньня Хартыі ([[Францыя]]).

Палажэньні Хартыі прапаноўваюць усім дзяржавам-падпісантам вялікі набор сродкаў для абароны й заахвочваньня выкарыстаньня мясцовых гістарычных рэгіянальных моваў або моваў меншасьцяў. Палажэньні Хартыі прадугледжваюць два ўзроўні абароны рэгіянальных моваў, аднак усе дзяржавы-падпісанты мусяць прытрымлівацца прынамсі мінімальнага ўзроўню падтрымкі. Дзяржава-падпісант таксама можа ўзяць на сябе абавязацельствы па вышэйшым узроўні падтрымкі мовы, у выніку чаго дзяржава-падпісант абавязваецца ўзяць на сябе забесьпячэньне ня менш як 35 захадаў па абароне моваў.

== Мовы, што знаходзяцца пад абаронай паводле Хартыі ==
Ніжэй прыведзены пералік краінаў-падпісантаў Хартыі, а таксама мовы, што атрымалі ў іх падтрымку пасьля ратыфікацыі Хартыі. У дужках прыведзеная дата ратыфікацыі<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?NT=148&CM=8&DF=23/01/05&CL=ENG&VL=1| копія = | дата копіі = | загаловак = Сьпіс краінаў-падпісантаў зь пералікам прызнаных моваў на афіцыйным сайце Рады Эўропы| фармат = | назва праекту = Афіцыйны Сайт Рады Эўропы| выдавец = Рада Эўропы| дата = 16 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref>.

{{Сьцяг Армэніі}} [[Армэнія]] (25 студзеня 2002)
* [[Асырыйская мова]]
* [[Грэцкая мова]]
* [[Расейская мова]]
* [[Курдзкая мова]]
* [[Езідзкая мова]]

{{Сьцяг Аўстрыі}} [[Аўстрыя]] (28 чэрвеня 2001, ратыфікавала Хартыю адносна кожнай мовы асобна для кожнай [[землі Аўстрыі|зямлі]])
* [[Харвацкая мова]] ([[Бургенлянд]])
* [[Славенская мова]] ([[Карынтыя (зямля)|Карынтыя]], [[Штырыя (зямля)|Штырыя]])
* [[Вугорская мова]] (Бургенлянд, [[Вена]])
* [[Чэская мова]] (Вена)
* [[Славацкая мова]] (Вена)
* [[Цыганская мова]] (Бургенлянд)

{{Сьцяг Босьніі і Герцагавіны}} [[Босьнія і Герцагавіна]] (21 верасьня 2010)
* [[Альбанская мова]]
* [[Чарнагорская мова]]
* [[Чэская мова]]
* [[Ідыш]]
* [[Італьянская мова]]
* [[Вугорская мова]]
* [[Македонская мова]]
* [[Нямецкая мова]]
* [[Польская мова]]
* [[Румынская мова]]
* [[Русінская мова]]
* [[Славацкая мова]]
* [[Славенская мова]]
* [[Сэфардзкая мова]]
* [[Турэцкая мова]]
* [[Украінская мова]]

{{Сьцяг Вялікабрытаніі}} [[Вялікабрытанія]] (27 сакавіка 2001. Ніжэй пералічаныя мовы, ратыфікаваныя ў Злучаным Каралеўстве Вялікабрытаніі й Паўночнай Ірляндыі, а таксама мовы, ратыфікаваныя па-за Каралеўствам — на Кароннай Зямлі [[Мэн (востраў)|Востраў Мэн]])
* [[Валійская мова]]
* [[Ірляндзкая мова]]
* [[Корнская мова]]
* [[Мэнская мова]]
* [[Шатляндзкая мова]]
* [[шатляндзкая мова (германская)|Шатляндзкая германская мова]] (у т.л. [[ольстэрска-шатляндзкая мова]])

{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Гішпанія]] (9 красавіка 2001)
* [[Арагонская мова]] ([[Арагон (аўтаномная супольнасьць)|Арагон]])
* [[Астурлеонская мова]] ([[Астурыя]], [[Кастылія і Леон]])
* [[Басконская мова]] (афіцыйны статус — у [[Краіна Баскаў|Краіне Баскаў]], таксама — [[Навара (аўтаномная супольнасьць)|Навара]])
* [[Валенсійская мова]] (дыялект каталянскай, але прызнаны як мова ў [[Валенсія (аўтаномная супольнасьць)|Валенсіі]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2008| url = http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/report/EvaluationReports/SpainECRML2_es.pdf| копія = | дата копіі = | загаловак = Aplicación de la Carta en España, Segundo ciclo de supervisión| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата = 16 сакавіка 2014 | мова = es| камэнтар = }}</ref>)
* [[Галісійская мова]] ([[Галісія]])
* [[Каталянская мова]] ([[Балеарскія астравы]], [[Каталёнія]], Арагон)

{{Сьцяг Даніі}} [[Данія]] (8 верасьня 2000. Хартыя не закранае [[фарэрская мова|фарэрскую]] й [[грэнляндзкая мова|грэнляндзкую]] мовы, што маюць уласны афіцыйны статус у адпаведных аўтаноміях)
* [[Нямецкая мова]]

{{Сьцяг Кіпру}} [[Кіпр]]
* [[Армянская мова]]
* [[Кіпрска-арабская мова]]

{{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Вугоршчына]] (26 красавіка 1995)
* [[Харвацкая мова]]
* [[Нямецкая мова]]
* [[Грэцкая мова]]
* [[Румынская мова]]
* [[Сэрбская мова]]
* [[Славацкая мова]]
* [[Славенская мова]]

{{Сьцяг Ліхтэнштайну}} [[Ліхтэнштайн]] (18 лістапада 1997)
* адсутнічаюць

{{Сьцяг Люксэмбургу}} [[Люксэмбург]] (22 чэрвеня 2005)
* адсутнічаюць<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2008| url = http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/LuxembourgECRML1_en.pdf| копія = | дата копіі = | загаловак = Application on the Charter in Luxembourg. Report of the Committee of Experts on the Charter| фармат = | назва праекту = | выдавец = Рада Эўропы| дата = 16 сакавіка 2014 | мова = en| камэнтар = }}</ref>

{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Нарвэгія]] (10 лістапада 1993)<ref>Гл. [http://www.regjeringen.no/nb/dep/kud/dok/rapporter_planer/rapporter/2002/European-charter-for-regional-or-minority-languages.html?id=420162 справаздачу] на афіцыйнай старонцы Міністэрства Культуры Нарвэгіі.</ref>
* [[Саамскія мовы]]
* [[Квэнская мова]]
* [[Цыганская мова]]
* [[Скандынаўска-цыганская мова]]

{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Нідэрлянды]] (2 траўня 1996)
* [[Заходнефрыская мова]] ([[Фрысьлянд]])
* [[Лімбурская мова]] ([[Лімбург]])
* [[Ніжнесаксонская мова]] (па ўсёй краіне)
* [[Цыганская мова]] (па ўсёй краіне)
* [[Ідыш]] (па ўсёй краіне)

{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Нямеччына]] (16 верасьня 1998. Ратыфікавала Хартыю адносна кожнай мовы асобна для кожнай [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Нямеччыны|зямлі]])
* [[Дацкая мова]] ([[Шлезьвіг-Гальштайн]])
* [[Верхнелужыцкая мова]] ([[Саксонія]])
* [[Ніжнелужыцкая мова]] ([[Брандэнбург]])
* [[Паўночнафрыская мова]] (Шлезьвіг-Гальштайн)
* [[Затэрляндзкая фрыская мова]] ([[Ніжняя Саксонія]])
* [[Цыганская мова]] (па ўсёй краіне)
* [[Ніжненямецкая мова]] ([[Брандэнбург]], [[Брэмэн]], [[Гамбург]], Ніжняя Саксонія, [[Мэкленбург — Пярэдняя Памяранія]], [[Паўночны Райн — Вэстфалія]], [[Саксонія-Ангальт]], Шлезьвіг-Гальштайн)

{{Сьцяг Польшчы}} [[Польшча]] (12 лютага 2009)
* [[Армянская мова]]
* [[Беларуская мова]]
* [[Ідыш]]
* [[Іўрыт]]
* [[Караімская мова]]
* [[Кашубская мова]]
* [[Лемкаўская мова]]
* [[Летувіская мова]]
* [[Нямецкая мова]]
* [[Расейская мова]]
* [[Славацкая мова]]
* [[Татарская мова]]
* [[Украінская мова]]
* [[Цыганская мова]]
* [[Чэская мова]]

{{Сьцяг Румыніі}} [[Румынія]] (24 кастрычніка 2007)
* [[Альбанская мова]]
* [[Армянская мова]]
* [[Баўгарская мова]]
* [[Вугорская мова]]
* [[Грэцкая мова]]
* [[Ідыш]]
* [[Італьянская мова]]
* [[Македонская мова]]
* [[Нямецкая мова]]
* [[Польская мова]]
* [[Расейская мова]]
* [[Русінская мова]]
* [[Славацкая мова]]
* [[Сэрбская мова]]
* [[Татарская мова]]
* [[Турэцкая мова]]
* [[Украінская мова]]
* [[Харвацкая мова]]
* [[Чэская мова]]

{{Сьцяг Славаччыны}} [[Славаччына]] (5 верасьня 2001)
* [[Баўгарская мова]]
* [[Вугорская мова]]
* [[Нямецкая мова]]
* [[Польская мова]]
* [[Русінская мова]]
* [[Украінская мова]]
* [[Харвацкая мова]]
* [[Цыганская мова]]
* [[Чэская мова]]

{{Сьцяг Славеніі}} [[Славенія]] (4 кастрычніка 2000)
* [[Вугорская мова]]
* [[Італьянская мова]]
* [[Цыганская мова]]

{{Сьцяг Сэрбіі}} [[Сэрбія]] (15 лютага 2006. Ратыфікаваная 22 сьнежня 2005 году ў часы існаваньня [[Сэрбія і Чарнагорыя|Сэрбіі й Чарнагорыі]])
* [[Альбанская мова]]
* [[Басьнійская мова]]
* [[Баўгарская мова]]
* [[Вугорская мова]]
* [[Румынская мова]]
* [[Русінская мова]]
* [[Славацкая мова]]
* [[Украінская мова]]
* [[Харвацкая мова]]
* [[Цыганская мова]]

{{Сьцяг Украіны}} [[Украіна]] (19 верасьня 2005. Мовы не ўказаныя па прыметніках, аднак ратыфікаваныя «мовы наступных нацыянальных меншасьцяў». У пералік ня трапілі [[русіны (этнічная група)|русіны]], якія ва Ўкраіне лічацца этнічнай групай [[украінцы|украінцаў]]. Фактычнае выкарыстаньне маюць толькі некаторыя з ратыфікаваных моваў)
* [[Баўгарская мова]]
* [[Беларуская мова]]
* [[Вугорская мова]]
* [[Гагавуская мова]]
* [[Грэцкая мова]]
* [[Ідыш]]
* [[Крымскататарская мова]]
* [[Малдаўская мова]]
* [[Нямецкая мова]]
* [[Польская мова]]
* [[Расейская мова]]
* [[Румынская мова]]
* [[Славацкая мова]]

{{Сьцяг Фінляндыі}} [[Фінляндыя]] (9 лістапада 1994)
* [[Саамскія мовы]]
* [[Швэдзкая мова]] (адна зь дзяржаўных)

{{Сьцяг Харватыі}} [[Харватыя]] (5 лістапада 2007)
* [[Чэская мова]]
* [[Вугорская мова]]
* [[Італьянская мова]]
* [[Русінская мова]]
* [[Сэрбская мова]]
* [[Славацкая мова]]
* [[Украінская мова]]

{{Сьцяг Чарнагорыі}} [[Чарнагорыя]] (15 лютага 2006)
* [[Альбанская мова]]
* [[Цыганская мова]]

{{Сьцяг Чэхіі}} [[Чэхія]] (15 лістапада 2006)
* [[Славацкая мова]] (ва ўсёй краіне)
* [[Польская мова]] (Мараўскасылескі край, раён Фрыдэк-Містэк, раён Карвіна)
* [[Нямецкая мова]]
* [[Цыганская мова]]

{{Сьцяг Швайцарыі}} [[Швайцарыя]] (23 сьнежня 1997)
* [[Італьянская мова]]
* [[Рэтараманская мова]]

{{Сьцяг Швэцыі}} [[Швэцыя]] (9 лютага 2000)
* [[Ідыш]]
* [[Мэянкіелі]]
* [[Саамскія мовы]]
* [[Фінская мова]]
* [[Цыганская мова]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=148&CM=8&DF=23/01/05&CL=ENG Падрабязная інфармацыя пра Хартыю на афіцыйным сайце Рады Эўропы]{{ref-en}}<small>,</small>{{ref-fr}}<small>,</small>{{ref-de}}<small>,</small>{{ref-it}}<small>,</small>{{ref-ru}}

[[Катэгорыя:Канвэнцыі Рады Эўропы]]
[[Катэгорыя:Моўная палітыка Эўрапейскага Зьвязу]]