Прагляд крыніцы для Фіна-вугорскія мовы

{{Моўная група
| назва                = фіна-вугорская галіна
| альтэрнатыўная назва = 
| народнасьць          = [[фіна-вугорскія народы]]
| рэгіён               = [[Усходняя Эўропа|Усходняя]] ды [[Паўночная Эўропа]]
| колькасьць носьбітаў = >22,5 млн
| колер сям’і          = уральская
| сям’я                = [[уральскія мовы|уральская сям'я]]
| мова1                = [[вугорскія мовы]]
| мова2                = [[фіна-пермскія мовы]]
| мапа                 = Lenguas finougrias.png
| подпіс мапы          = Фіна-вугорскія мовы
| мапа2                = 
| подпіс мапы2         = 
| памер мапы           = 
| sil                  = 
| назва sil            = 
| зацемка sil          = 
| sil2-3               = 
| назва sil2-3         = 
| iso2           = fiu
| iso5                 = fiu
}}
[[Файл:UralicTree.svg|міні|240пкс|Моўнае дрэва для ўральскіх моваў{{Заўвага|На схеме паказаная беспасярэдняя пераемнасьць [[саамскія мовы|саамскіх]], [[Прыбалтыйска-фінскія мовы|прыбалтыйска-фінскіх]], [[мардоўскія мовы|мардоўскіх]] ды [[пермскія мовы|пермскіх моваў]] ад уральскіх, у абыход пераемнасьці гэтых моваў ад фіна-вугорскае моўнае сям'і. Таксама не паказаная група [[фіна-волскія мовы|фіна-волскіх]] моваў, існаваньне якой досыць часта ставіцца пад сумнеў.}}. Леґенда мапы: 
{{легенда|#80FF80|Жывыя мовы}}
{{легенда|#FF8080|[[Мёртвая мова|Мёртвыя мовы]]}}
]]
'''Фі́на-вугорскія мовы''' — група роднасных моваў у складзе [[уральскія мовы|ўральскае моўнае сям'і]], якія традыцыйна зьяўляюцца нацыянальнымі мовамі [[Фіна-вугорскія народы|фіна-вугорскіх народаў]].

Фіна-вугорскія разам з [[самадыйскія мовы|самадыйскімі]] мовамі (састарэлая назва — ''самае́дзкія'', пераклад з састарэлага [[расейская мова|расейскамоўнага]] тэрміну «''самоѣдскіе языки''») складаюць уральскую моўную сям'ю, якая ў сваю чаргу ўваходзіць у гіпатэтычную надсям'ю [[настратычныя мовы|настратычных моваў]], празь якую фіна-вугорскія мовы меркавана могуць быць зьвязанымі зь [[індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскімі мовамі]]. Тэрмін «фіна-вугорскія мовы» часам можа ўжывацца як сынонім тэрміну «ўральскія мовы»<ref>{{Кніга|аўтар=Tommola, Hannu.|частка=Finnish among the Finno-Ugrian languages.|загаловак=Mood in the Languages of Europe.|спасылка=https://books.google.by/books?id=o3L8oKcbZtoC&lpg=PA511&dq=Finnish%20among%20the%20Finno-Ugrian%20languages&pg=PA511#v=onepage&q&f=false|выдавецтва=John Benjamins Publishing Company|год=2010|мова=en|старонкі=511|ISBN 978-90-272-0587-2}}</ref>.

== Клясыфікацыя ==
Звычайна фіна-вугорскія мовы пераважна ўлучаюць ва ўральскую моўную сям'ю<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)|http://alcala.ru/bse/izbrannoe/slovar-F/F11194.shtml|Финно-угорские (угро-финские) языки}}</ref><ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)|http://alcala.ru/bse/izbrannoe/slovar-U/U10938.shtml|Уральские языки}}</ref><ref>{{Спасылка|аўтар=|загаловак=Finno-Ugric languages|url=https://www.britannica.com/topic/Finno-Ugric-languages|назва праекту =Encyclopædia Britannica|тып=|дата публікацыі=February 25, 2016|нумар=|старонкі=|выдавец=Encyclopædia Britannica, inc.|дата доступу=May 12, 2019}}</ref>. Уральскую моўную сям'ю, у якую ў сваю чаргу ўваходзяць фіна-вугорскія мовы, часам далучаюць да ўральска-юкагірскае моўнае сям'і, а празь яе — у настратычную макрасям'ю, празь якую фіна-вугорскія мовы злучаюцца з [[алтайскія мовы|алтайскімі]], [[дравідыйскія мовы|дравідыйскімі]], [[індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскімі]], [[картвэльскія мовы|картвэльскімі]], эскімоска-аляуцкімі ды {{Артыкул у іншым разьдзеле|афразійскія мовы|афразійскімі|be|Афразійскія мовы}} мовамі. Між тым, дадзеная гіпотэза ў нашыя часы зьяўляецца выключна меркаванай.

Таксама існуюць гіпотэзы, паводле якіх фіна-вугорскія мовы (пры пасярэдніцтве ўральскіх моваў) уваходзяць у склад [[эўраазіяцкія мовы|эўраазіяцкіх]], урала-сыбірскіх, [[эскімоска-ўральскія мовы|эскімоска-ўральскіх]], [[інда-ўральскія мовы|інда-ўральскіх]] ці ўральска-алтайскіх моваў.

Існуе гіпотэза [[Фіна-волскія мовы|падгрупы фіна-волскіх моваў]] у складзе фіна-вугорскіх моваў, мэтай якой зьяўляецца абагульненьне ў межах адной падгрупы марыйскіх, мардоўскіх, а часам фінскіх (прыбалтыйска-фінскіх) ды саамскіх моваў фіна-вугорскае моўнае сям'і. Гэтая гіпотэза была выказаная Setälä у 1890 годзе<ref>{{Кніга|аўтар=Setälä, E.N.|год=1890|загаловак=Yhteissuomalainen äännehistoria 1-2|месца=Helsinki|выдавецтва=Suomalaisen Kirjallisuuden Seura|спасылка=https://books.google.by/books?id=ZPThAAAAMAAJ&dq=Yhteissuomalainen%20%C3%A4%C3%A4nnehistoria&pg=PR2#v=onepage&q&f=false|мова=fi}}</ref><ref name=Blažek>{{Спасылка|аўтар=Václav Blažek|url=https://www.phil.muni.cz/jazyk/files/uralic-migrations.pdf|загаловак=Uralic Migrations: The Linguistic Evidence|мова=en|дата доступу=12 мая 2019}}</ref>. Марыйскія і [[мардоўскія мовы]] таксама аб'ядноўваюць у асобную Волскую групу<ref>{{Кніга|аўтар=Collinder, Björn|загаловак=Comparative Grammar of the Uralic Languages|месца=Stockholm|выдавецтва=Almqvist & Wiksell|год=1960|старонкі=11}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=Хайду, П.|загаловак=Уральские языки и народы|мова=ru|адказны=Пер. с венг. Е. А. Хелимского|месца=Масква|выдавецтва=Прагрэс|год=1985|старонкі=173}}</ref><ref>{{Кніга|загаловак=Основы финно-угорского языкознания: Вопросы происхождения и развития фин.-угор. яз.|адказны=[Ред. коллегия: д-р филол. наук В. И. Лыткин (отв. ред.) и др.]|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1974|старонкі=39}}</ref><ref name=Blažek/>. Аднак часьцей за ўсё існаваньне гэтае падгрупы ў складзе фіна-вугорскіх моваў аспрэчваецца<ref>{{Артыкул|аўтар=Salminen, Tapani.|загаловак=Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies|спасылка=|выданьне=Лингвистический беспредел: Сборник статей к 70-летию А. И. Кузнецовой|тып=|год=2002|нумар=|старонкі=44-55|месца=Москва}}</ref>, а таму часьцей за ўсё ідзе гаворка пра непасрэднае разьмяшчэньне мардоўскіх, марыйскіх, прыбалтыйска-фінскіх ды саамскіх моваў у складзе фіна-вугорскае моўнае сям'і.

Унутры ўральскіх моваў клясыфікацыя фіна-вугорскіх моваў выступае наступным чынам. Моўныя падгрупы, якія зьяўляюцца гіпатэтычнымі ці спрэчнымі, вылучаныя ''курсівам''.

* Фіна-вугорскія мовы
** [[Фіна-пермскія мовы]]
*** [[Пермскія мовы]]
**** [[Комі-зыранская мова]]
**** [[Комі-пярмяцкая мова]]
**** [[Комі-язьвінская мова]]
**** [[Удмурцкая мова]]
*** ''[[Фіна-волскія мовы]]''
**** [[Мардоўскія мовы]]
***** [[Макшанская мова]]
***** [[Эрзянская мова]]
**** Марыйскія мовы
***** [[Марыйская мова|Марыйская (луговамарыйская) мова]]
***** [[Горнамарыйская мова]]
**** ''[[Фіна-саамскія мовы]]''
***** [[Саамскія мовы]]
****** [[Заходнесаамскія мовы]]
******* [[Луле-саамская мова]]
******* [[Паўднёвасаамская мова]]
******* [[Паўночнасаамская мова]]
******* [[Пітэ-саамская мова]]
******* [[Уме-саамская мова]]
****** [[Усходнесаамскія мовы]]
******* [[Акала-саамская мова]]
******* [[Інары-саамская мова]]
******* [[Кайнуў-саамская мова]]
******* [[Кемі-саамская мова]]
******* [[Кільдзінская саамская мова]]
******* [[Скольцкая саамская мова]]
******* [[Церская саамская мова]]
***** [[Прыбалтыйска-фінскія мовы]]
****** [[Фінская мова]]
******* [[Квэнская мова]]
******* [[Мэянкіелі]]
****** [[Эстонская мова]]
******* [[Паўднёваэстонская мова]]
******** [[Выруская мова]]
******** [[Сэту (мова)|Сэту]]
****** [[Іжорская мова]]
****** [[Водзкая мова]]
****** [[Вэпская мова]]
****** [[Карэльская мова]]
******* [[Лівікаўская карэльская мова]]
******* [[Людзікаўская карэльская мова]]
******* [[Цьвярскі карэльскі дыялект]]
****** [[Ліўская мова]]
** [[Вугорскія мовы]]
*** [[Вугорская мова]]
*** ''[[Обска-вугорскія мовы]]''
**** [[Хантыйская мова]]
**** [[Мансійская мова]]

Найбольш распаўсюджанай мовай зьяўляецца вугорская, носьбітаў якой налічваецца ад да 14,5 млн чалавек<ref>{{Спасылка|url=http://www.suri.ee/jazyki.html|загаловак=Уральские языки|мова=ru|дата=12 мая 2019|праект=www.suri.ee}}</ref>.

== Заўвагі ==
{{Зноскі|група="lower-alpha"}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Фіна-вугорскія мовы}}

[[Катэгорыя:Фіна-вугорскія мовы| ]]
[[Катэгорыя:Мовы Эўропы]]
[[Катэгорыя:Мовы Расеі]]