Дэўтэр: розьніца паміж вэрсіямі
д r2.7.2+) (робат дадаў: be:Дэйтэрый |
д Bot: Migrating 55 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q102296 (translate me) |
||
Радок 22: | Радок 22: | ||
[[Катэгорыя:Хімія]] |
[[Катэгорыя:Хімія]] |
||
[[Катэгорыя:Фізыка]] |
[[Катэгорыя:Фізыка]] |
||
[[ar:ديوتيريوم]] |
|||
[[ast:Deuteriu]] |
|||
[[bn:ডিউটেরিয়াম]] |
|||
[[be:Дэйтэрый]] |
|||
[[bg:Деутерий]] |
|||
[[bs:Deuterij]] |
|||
[[br:Deuteriom]] |
|||
[[ca:Deuteri]] |
|||
[[cs:Deuterium]] |
|||
[[da:Deuterium]] |
|||
[[de:Deuterium]] |
|||
[[et:Deuteerium]] |
|||
[[en:Deuterium]] |
|||
[[es:Deuterio]] |
|||
[[eo:Deŭterio]] |
|||
[[eu:Deuterio]] |
|||
[[fa:دوتریوم]] |
|||
[[fr:Deutérium]] |
|||
[[gl:Deuterio]] |
|||
[[ko:중수소]] |
|||
[[hi:ड्यूटेरियम]] |
|||
[[hr:Deuterij]] |
|||
[[id:Deuterium]] |
|||
[[is:Tvívetni]] |
|||
[[it:Deuterio]] |
|||
[[he:דאוטריום]] |
|||
[[kn:ಡ್ಯೂಟೀರಿಯಮ್]] |
|||
[[lv:Deitērijs]] |
|||
[[hu:Deutérium]] |
|||
[[mg:Deuterium]] |
|||
[[mr:ड्युटेरियम]] |
|||
[[ms:Deuterium]] |
|||
[[nl:Deuterium]] |
|||
[[ja:重水素]] |
|||
[[no:Deuterium]] |
|||
[[pnb:ڈیوٹیریم]] |
|||
[[nds:Deuterium]] |
|||
[[pl:Deuter]] |
|||
[[pt:Deutério]] |
|||
[[ro:Deuteriu]] |
|||
[[ru:Дейтерий]] |
|||
[[simple:Deuterium]] |
|||
[[sk:Deutérium]] |
|||
[[sl:Devterij]] |
|||
[[sr:Деутеријум]] |
|||
[[sh:Deuterijum]] |
|||
[[fi:Deuterium]] |
|||
[[sv:Deuterium]] |
|||
[[ta:தியூட்டிரியம்]] |
|||
[[th:ดิวเทอเรียม]] |
|||
[[tr:Döteryum]] |
|||
[[uk:Дейтерій]] |
|||
[[ur:ڈیوٹیریئم]] |
|||
[[vi:Deuteri]] |
|||
[[zh:氘]] |
Цяперашняя вэрсія на 17:17, 8 сакавіка 2013
Дэўтэр (таксама дэўтэрый, дэйтэрый, сымбаль 2H альбо D; ад грэцкага Δευτερον і лацінскага Deuterium) — стабільны ізатоп вадароду з атамнай масай, роўнай двум (А = 2,01363). У прыродзе сустракаецца ў прапорцыі 0,0147% (прыблізна адзін атам дэўтэру на 7000 атамаў звычайнага вадароду).
Ядро дэўтэра складаецца з аднаго пратону і аднаго нэўтрону, тым часам як звычайны атам вадароду мае толькі адзін пратон. Такім чынам, ён мае ў два разы большую масу за прот (так часам называюць звычайны ізатоп вадароду, каб падкрэсьліць адрозьненьне ад дэўтэру і трыту), і з гэтай прычыны іхныя хімічныя ўласьцівасьці досыць моцна адрозьніваюцца. Хаця дэўтэр не зьяўляецца асобным хімічным элемэнтам яго часам абазначаюць літарай D (замест 2H).
У прыродзе дэўтэр сустракаецца як газ D2 (2H2).
Дэўтэр быў упершыню выяўлены ў 1931 годзе Гаральдам Клэйтанам Урэем, хімікам з Калюмбійскага ўнівэрсытэту. Урэй атрымаў Нобэлеўскую прэмію ў хіміі за сваю працу ў 1934 годзе.
Дэўтэр разам з трытам ёсьць вельмі карысным для рэакцыі ядравага сынтэзу, з-за вялікага выхаду энэргіі пры рэакцыі D-T:
- МэВ
Дэўтэр можа замяшчаць звычайны вадарод у малекулах вады і фармаваць цяжкую ваду (D2O). Менавіта цяжкая вада зьяўляецца найлепшым замядляльнікам у нэўтронаў. Для вытворчасьці 1 м³ цяжкае вады D2O неабходна каля 40000 м³ H2O.
Наяўнасьць дэўтэру ў зорках ёсьць моцным аргумэнтам у падтрымку тэорыі Вялікага выбуху (а не іншых тэорыяў узьнікненьня Сусьвету). Тэрмаядравыя рэакцыі ўнутры зорак зьнішчаюць дэўтэр. І фізыкам пакуль невядомая натуральная рэакцыя або працэс, апрача самога Вялікага выбуху, які б у выніку ствараў дэўтэр.
Дэўтэр шырока ўжываецца ў тэхніцы і мэдыцыне. Канада зьяўляецца найбуйнейшым вытворцам дэўтэру на плянэце, каб забясьпечваць функцыяваньне свайго рэактару CANDU.