Прагляд крыніцы для Руская Праўда

[[Файл:The instance Sinodal`niy of Pravda Ruskaya page 1 1.jpg|thumb|right|210px|<small>''Першая старонка Сынадальнага сьпісу Рускай праўды: «СУД ЯРОСЛАВЛЬ ВОЛОДИМѢРИЧЬ.''</small> <small>''ПРАВДА РОУСЬСКАЯ…»''</small>]]
'''Руская Праўда''' ([[Старажытнаруская мова|стар.-руск.]] ''правда роусьская'', альбо ''правда рускаа'', тут «праўда» у значэньні лац. Iustitia, грэч. Δικαίωμα) — зборнік прававых нормаў [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], датаваны рознымі гадамі, пачынаючы з 1016 году. Зьяўляецца асноўнай пісьмовай крыніцай [[Рускае права|рускага права]]. Зьвязаны з [[Яраслаў Уладзімеравіч|Яраславам Мудрым]].

Помнік ўкраінскага мовы<ref>[[Васіль Німчук]] [https://archive.org/stream/stukr_03#page/n7/mode/2up Пам’ятки української мови] // Брус М.&nbsp;П.&nbsp;Історична граматика української мови. Частина 3. Хрестоматійні матеріали / У 3 частинах.&nbsp;— Навчально-методичний посібник.&nbsp;— Івано-Франківськ: ПП Голіней О. М., 2016.&nbsp;— C. 8.</ref><ref>Німчук В. В. [https://archive.org/stream/hrestomatija2015#page/n141/mode/2up Руська правда ХІ&nbsp;— ХІІ ст. за списком 1282 року] / Німчук В. [http://chtyvo.org.ua/authors/Nimchuk_Vasyl/Istoriia_ukrainskoi_movy_Khrestomatiia_X-XIII_st/ Хрестоматія з історії української мови X—XIII&nbsp;ст.] // Інститут української мови НАН України|НАН України. Інститут української мови.&nbsp;— [[Кіеў]]; [[Жытомір]]: Полісся, 2015.&nbsp;— С. 143.&nbsp;— (Зібрання пам’яток української мови найдавнішого періоду (Х—ХІІІ ст.).&nbsp;— Назва обкл.: Історія української мови. Хрестоматія X—XIII&nbsp;ст.</ref>. З усіх вядомых помнікаў ХІ ст. спэцыфічныя рысы ўкраінскага мовы ў найбольшай ступені праявіліся ў «Рускай праўдзе»<ref>[[iarchive:stukr 03/page/n69|«Руська Правда» ХІ — ХІІ ст. Давня українська писемна спадщина. Писемні пам’ятки ХІ століття]] / Брус М.&nbsp;П.&nbsp;Історична граматика української мови. Частина 3. Хрестоматійні матеріали / У 3 частинах.&nbsp;— Навчально-методичний посібник.&nbsp;— Івано-Франківськ: ПП Голіней О. М., 2016.&nbsp;— 92 c.&nbsp;— C. 70.</ref>.

Першаадкрывальнікам Рускай Праўды для гістарычнай навукі зьяўляецца [[Васіль Тацішчаў]], які выявіў Кароткую яе рэдакцыю.

Руская Праўда ўтрымлівае нормы крымінальнага, спадчыннага, гандлёвага і працэсуальнага заканадаўства; зьяўляецца галоўнай крыніцай прававых, сацыяльных і эканамічных адносін Старажытнарускай дзяржавы.

== Гісторыя ==
Руская праўда — найбольш вядомы зборнік старажытнага рускага права, важная крыніца для дасьледаваньня сярэднявечнай гісторыі права і грамадзкіх адносін Русі і сумежных славянскіх народаў.
 
Арыгінала Рускай Праўды ня знойдзена, затое захавалася значная колькасьць яе сьпісаў з XIII—XVIII стагодзьдзях да гэтага часу адкрыта іх больш 100. Гісторыя і паходжаньне Рускай праўды і яе сьпісаў, іх падзяляюць на тры рэдакцыі (кароткую, падрабязную і скарочаную), да гэтага часу яшчэ не цалкам дасьледавана. Рускую праўду (кароткую рэдакцыю) адкрыў В. Тацішчаў 1738 ў тэксьце Наўгародзкага летапісу, напісанай у 1440-ых гадах, надрукаваў яе А. Шлецэр (1767). Пасьля адкрыта некалькі сьпісаў кароткай Рускай Праўды, найстарэйшымі зь якіх зьяўляюцца акадэмічны і археаграфічны, абодва з таго самага часу. Сярод сотні сьпісаў падрабязнай Рускай праўды старэйшымі зьяўляюцца Сынадальны (захаваны ў тэксьце Кормчай кнігі з 1282 году) і Троіцкі (знойдзены ў тэксьце юрыдычнага зборніку «Мерка Справядлівая», сьпісанага ў другой палове 14 ст.). Падрабязную рускую праўду ўпершыню апублікаваў 1792 годзе І. Болцін. Ад гэтых двух асноўных сьпісаў Рускай Праўды некалькі адрозьніваюцца сьпісы сярэдняй Рускай Праўды (вядомыя з тэксту Кормчай кнігі з 17 ст.), якая, на думку большасьці дасьледчыкаў, была толькі скарачэньнем вялізнай рэдакцыі (Г. Максімейка, А. Зімін); і адбываецца з 15-17 ст. (М. Ціхаміраў і інш. адносяць сярэднія да другой палове 12 ст.і лічаць яе за аснову для падрабязнай рэдакцыі).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|13к|Руская праўда}} С. 465.
* ''Вілкул Т. Л.'' [http://history.org.ua/LiberUA/978-966-00-1290-5/978-966-00-1290-5.pdf Руська Правда] // {{Літаратура/Энцыкляпэдыя гісторыі Ўкраіны|9|391}}
* [[iarchive:hrestomatija2015/page/n141|Руська правда ХІ — ХІІ ст. за списком 1282 року]] // ''Німчук В.'' [http://chtyvo.org.ua/authors/Nimchuk_Vasyl/Istoriia_ukrainskoi_movy_Khrestomatiia_X-XIII_st/ Історія української мови. Хрестоматія Х-ХІІІ ст.]&nbsp;— Житомир: Полісся, 2015.&nbsp;— С. 143.
* [http://litopys.org.ua/rizne/pravdstat.htm Падох Ярослав. Руська правда // Енциклопедія українознавства]
* Усенко І.&nbsp;Б.&nbsp;Руська правда // Юридична енциклопедія: В 6 т.&nbsp;— Т. 5: П&nbsp;— С.&nbsp;— К.: Укр. Енциклопедія, 2003.&nbsp;— С. 392—394.
* Эверс И. Ф. Г. Древнейшее русское право в историческом его раскрытии / пер. с нем. И. Платонова.&nbsp;— Спб.: Тип. Штаба Отд. корп. вн. Стражи, 1835.&nbsp;— 442 с.
* [http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/irbis_ir/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=ELIB&P21DBN=ELIB&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=online_book&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=FF=&S21STR=00000625 Максимейко Н.&nbsp;А.&nbsp;Опыт критического изследованія Русской Правды: Выпуск первый. Краткая редакція.&nbsp;— Харьков: Типографія и Литографія М. Зильбербергъ и с-вья, 1914.&nbsp;— 217 с.]
* Лащенко Р.&nbsp;М.&nbsp;Лекції по історії українського права.&nbsp;— К.: Україна, 1998.&nbsp;— 254 с.
* Юшков С.&nbsp;В.&nbsp;Русская Правда. Происхождение, источники, значение.&nbsp;— М.: Госюриздат, 1950.&nbsp;— 380 c. (перевидання: М., 2002, 2009)
* Свердлов М.&nbsp;Б.&nbsp;От Закона Русского к Русской Правде.&nbsp;— М.: Юрид. лит., 1988.&nbsp;— 176 с.
* Зимин А.&nbsp;А.&nbsp;Правда русская: монография.&nbsp;— М.: Древлехранилище, 1999.&nbsp;— 427 с.
* [https://web.archive.org/web/20140309202916/http://irbis.amursu.ru/DigitalLibrary/EBD/12.00.00/050393013.pdf ''Федорова А. Н.'' Правонарушение и юридическая ответственность по Русской Правде. Дис. … канд. юрид. наук: 12.00.01.&nbsp;— Тольятти, 2005.&nbsp;— 192 c.]
* Ярославский список Правды Русской: законодательство Ярослава Мудрого / Н.&nbsp;А.&nbsp;Грязнова, Д.&nbsp;К.&nbsp;Морозов, Яросл. гос. ун-т им. П.&nbsp;Г.&nbsp;Демидова.&nbsp;— Рыбинск: Рыбинский Дом печати, 2010.&nbsp;— 272 с.
* Правда Руська Ярослава Мудрого: початок законодавства Київської Русі: навч. посіб. / НЮУ ім. Я. Мудрого.&nbsp;— Харків: Право, 2014.&nbsp;— 344 с.
* Руська Правда (Академічний список) / Ред. Р. Лащенко. &nbsp;— Прага: Українське Правниче Товариство в Ч. С.Р.; Державна друкарня в Празі, 1927. — 18 с (Пам’ятки українського права — Випуск 1) ([https://chtyvo.org.ua/authors/Laschenko_Rostyslav/Ruska_pravda_akademichnyi_spysok_Vypusk_1/ link 1], [https://diasporiana.org.ua/wp-content/uploads/books/21335/file.pdf link 2])
* «Правда Руська» Ярослава Мудрого: початок вітчизняного законодавства : навч. посіб. / уклад.: Г. Г. Демиденко, В. М. Єрмолаєв; вст. сл. В. Я. Тація. — 2-е вид, змін та доповн. — Харків: Право, 2017. — 392 с.: іл.
* Київська Русь: пам’ятки права (Х-ХІІІ): тексти, переклади, коментарі : навч. посіб. / уклад. Г. Г. Демиденко, В. М. Єрмолаєв. — Харків: Право, 2020. — 224 с.: іл.

{{бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1016 годзе]]
[[Катэгорыя:Гісторыя права]]
[[Катэгорыя:Русь]]
[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя крыніцы права ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Старажытнарускае права]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя крыніцы права ва Ўкраіне]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя крыніцы права ў Расеі]]
[[Катэгорыя:Крыніцы сярэдневяковага права]]