Прагляд крыніцы для Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў

'''Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў''' ('''табліца Мендзялеева''') — клясыфікацыя [[хімічны элемэнт|хімічных элемэнтаў]], якая вызначае залежнасьць розных уласьцівасьцяў элемэнтаў ад [[Электрычны зарад|электрычнага зараду]] [[Атамнае ядро|атамнага ядра]]. У пэрыядычнай сыстэме ўсе хімічныя элемэнты стаяць у парадку павелічэньня іх [[Атамны нумар|атамнага нумару]]. Сыстэма зьяўляецца графічным выразам пэрыядычнага закону, вынайдзенага расейскім хімікам [[Дзьмітры Мендзялееў|Дзьмітрыем Іванавічам Мендзялеевым]] у [[1869]] годзе<ref>{{Спасылка|url=http://www.slounik.org/120801.html|загаловак=Мендзялееў Дзмітрый Іванавіч}} // {{літаратура/Чалавек і грамадзтва: Энцыкляпэдычны даведнік. Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 1998}}</ref>. Яе першапачатковы варыянт быў распрацаваны Д. І. Мендзялеевым у [[1869]]—[[1871]] гадох і вызначыў залежнасьць уласьцівасьцяў элемэнтаў ад іх [[Атамны нумар|атамнага нумару]]. Усяго было прапанавана некалькі сотняў варыянтаў малюнку пэрыядычнай сыстэмы (аналітычных крывых, табліц, геамэтрычных постацяў і да т. п.). У сучасным варыянце сыстэмы мае на ўвазе зьвядзеньне элемэнтаў у двухмерную табліцу, у якой кожны слупок (група) вызначае асноўныя фізыка-хімічныя ўласьцівасьці, а радкі ўяўляюць сабой пэрыяды, у вызначанай меры падобныя адзін да аднаго. Існаваньне пэрыядаў тлумачыцца розным запаўненьнем электронных абалёнак у атамах. Пры гэтым пазыцыя хімічнага элемэнта ў асноўнай падргупе вызначаецца колькасьцю [[Валентныя электроны|валентных электронаў]] у атаме, а пазыцыя хімічнага элемэнта ў пабочнай падгрупе, апрача таго, яшчэ й электронамі другога звонку энэргетычнага ўзроўню (выключэньне — [[падгрупа цынка]]). Колькасьць элемэнтаў у кожным пэрыядзе была растлумачана ў 20 стагодзьдзі [[Квантавая мэханіка|квантавай мэханікай]].

{| class="standard" style="text-align: center; margin: auto"
|+ '''Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў'''<ref>Элемэнты, нумары якіх паказаныя шэрым колерам, сынтэзаваныя штучна.</ref>
|- style="font-weight: bold"
| bgcolor="#FFFFFF" width="10%" | [[Група пэрыядычнай сыстэмы|Група]] →<br />[[Пэрыяд пэрыядычнай сыстэмы|Пэрыяд]] ↓
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Лужныя мэталы|1]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Лужназямельныя мэталы|2]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа сканда|3]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа тытана|4]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа ванада|5]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа хрома|6]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа мангана|7]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа жалеза|8]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа кобальта|9]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа нікеля|10]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа медзі|11]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа цынка|12]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа бора|13]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Падгрупа вуглярода|14]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Пніктагены|15]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Халькагены|16]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Галягены|17]]
| width="5%" bgcolor="#FFFFFF" | [[Інэртныя газы|18]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" colspan="19" |
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">1</font>'''
| bgcolor="#a0ffa0" | 1<br />[[вадарод|H]]
| || || || || ||
| width="5%" |
| width="5%" |
| width="5%" |
| || || || || || ||
| bgcolor="#c0ffff" | 2<br />[[гель|He]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">2</font>'''
| bgcolor="#FF6666" | 3<br />[[літ|Li]]
| bgcolor="#FFDEAD" | 4<br />[[бэрыль (элемэнт)|Be]]
| ||
|
| ||
|
| ||
| ||
| bgcolor="#cccc99" | 5<br />[[бор (элемэнт)|B]]
| bgcolor="#a0ffa0" | 6<br />[[вуглярод|C]]
| bgcolor="#a0ffa0" | 7<br />[[азот|N]]
| bgcolor="#a0ffa0" | 8<br />[[тлен|O]]
| bgcolor="#ffff99" | 9<br />[[фтор|F]]
| bgcolor="#c0ffff" | 10<br />[[нэон|Ne]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">3</font>'''
| bgcolor="#ff6666" | 11<br />[[натар|Na]]
| bgcolor="#FFDEAD" | 12<br />[[магн|Mg]]
| ||
|
| ||
|
| ||
| ||
| bgcolor="#cccccc" | 13<br />[[Алюмін|Al]]
| bgcolor="#cccc99" | 14<br />[[Крэмн|Si]]
| bgcolor="#a0ffa0" | 15<br />[[Фосфар|P]]
| bgcolor="#a0ffa0" | 16<br />[[Серка|S]]
| bgcolor="#ffff99" | 17<br />[[хлёр|Cl]]
| bgcolor="#c0ffff" | 18<br />[[аргон|Ar]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">4</font>'''
| bgcolor="#FF6666" | 19<br />[[каль|K]]
| bgcolor="#FFDEAD" | 20<br />[[вапень|Ca]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 21<br />[[сканд|Sc]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 22<br />[[тытан|Ti]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 23<br />[[ванад|V]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 24<br />[[хром|Cr]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 25<br />[[манган|Mn]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 26<br />[[жалеза|Fe]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 27<br />[[кобальт|Co]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 28<br />[[нікель|Ni]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 29<br />[[медзь|Cu]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 30<br />[[цынк|Zn]]
| bgcolor="#cccccc" | 31<br />[[галь|Ga]]
| bgcolor="#cccc99" | 32<br />[[герман|Ge]]
| bgcolor="#cccc99" | 33<br />[[аршэньнік|As]]
| bgcolor="#a0ffa0" | 34<br />[[сэлен|Se]]
| bgcolor="#ffff99" | 35<br />[[бром|Br]]
| bgcolor="#c0ffff" | 36<br />[[крыптон|Kr]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">5</font>'''
| bgcolor="#FF6666" | 37<br />[[рубід|Rb]]
| bgcolor="#FFDEAD" | 38<br />[[стронц|Sr]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 39<br />[[ітар|Y]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 40<br />[[Цыркон (элемэнт)|Zr]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 41<br />[[ніоб|Nb]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 42<br />[[малібдэн|Mo]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">43</span><br />[[тэхнэц|Tc]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 44<br />[[рутэн|Ru]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 45<br />[[род (элемэнт)|Rh]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 46<br />[[паляд|Pd]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 47<br />[[срэбра|Ag]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 48<br />[[кадм|Cd]]
| bgcolor="#cccccc" | 49<br />[[інд (элемэнт)|In]]
| bgcolor="#cccccc" | 50<br />[[цына|Sn]]
| bgcolor="#cccc99" | 51<br />[[антымон|Sb]]
| bgcolor="#cccc99" | 52<br />[[тэлюр|Te]]
| bgcolor="#ffff99" | 53<br />[[ёд|I]]
| bgcolor="#c0ffff" | 54<br />[[ксэнон|Xe]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">6</font>'''
| bgcolor="#FF6666" | 55<br />[[цэз|Cs]]
| bgcolor="#FFDEAD" | 56<br />[[бар (элемэнт)|Ba]]
| *
| bgcolor="#ffc0c0" | 72<br />[[гафн|Hf]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 73<br />[[Танталь|Ta]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 74<br />[[вальфрам|W]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 75<br />[[рэн (хімічны элемэнт)|Re]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 76<br />[[осм|Os]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 77<br />[[ірыд|Ir]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 78<br />[[плятына|Pt]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 79<br />[[золата|Au]]
| bgcolor="#ffc0c0" | 80<br />[[ртуць|Hg]]
| bgcolor="#cccccc" | 81<br />[[таль|Tl]]
| bgcolor="#cccccc" | 82<br />[[волава|Pb]]
| bgcolor="#cccccc" | 83<br />[[бісмут|Bi]]
| bgcolor="#cccc99" | 84<br />[[палён|Po]]
| bgcolor="#ffff99" | <span style="color: gray">85</span><br />[[астат|At]]
| bgcolor="#c0ffff" | 86<br />[[радон|Rn]]
|-
| bgcolor="#FFFFFF" | '''<font color="#FF0000">7</font>'''
| bgcolor="#FF6666" | 87<br />[[франц|Fr]]
| bgcolor="#FFDEAD" | 88<br />[[рад (элемэнт)|Ra]]
| **
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">104</span><br />[[рэзэрфорд|Rf]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">105</span><br />[[дубн|Db]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">106</span><br />[[сыборг|Sg]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">107</span><br />[[борыюм|Bh]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">108</span><br />[[гас|Hs]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">109</span><br />[[майтнэр|Mt]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">110</span><br />[[Дармштат (элемэнт)|Ds]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">111</span><br />[[Рэнтген (элемэнт)|Rg]]
| bgcolor="#ffc0c0" | <span style="color: gray">112</span><br />[[Капэрніц|Cn]]
| bgcolor="#cccccc" | <span style="color: gray">113</span><br />[[Ніхон|Nh]]
| bgcolor="#cccccc" | <span style="color: gray">114</span><br />[[Флероў|Fl]]
| bgcolor="#cccccc" | <span style="color: gray">115</span><br />[[Маскоў|Mc]]
| bgcolor="#cccccc" | <span style="color: gray">116</span><br />[[Лівэрмор|Lv]]
| bgcolor="#ffff99" | <span style="color: gray">117</span><br />[[Тэнэс|Ts]]
| bgcolor="#c0ffff" | <span style="color: gray">118</span><br />[[Аганэсон|Og]]
|-
| colspan="19" |
|-
| colspan="4" bgcolor="#FFFFFF" | '''[[Лянтаноіды]]''' *
| bgcolor="#FFBFFF" | 57<br />[[лянтан|La]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 58<br />[[цэр|Ce]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 59<br />[[празэадым|Pr]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 60<br />[[нэадым|Nd]]
| bgcolor="#FFBFFF" | <span style="color: gray">61</span><br />[[прамэт|Pm]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 62<br />[[самар|Sm]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 63<br />[[эўроп|Eu]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 64<br />[[гадалін|Gd]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 65<br />[[тэрб|Tb]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 66<br />[[дыспроз|Dy]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 67<br />[[гольм|Ho]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 68<br />[[эрб|Er]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 69<br />[[туль|Tm]]
| bgcolor="#FFBFFF" | 70<br />[[ітэрб|Yb]]
| bgcolor="#ffbfff" | 71<br />[[лютэц|Lu]]
|-
| colspan="4" bgcolor="#FFFFFF" | '''[[Актыноіды]]''' **
| bgcolor="#ef99cc" | 89<br />[[актын|Ac]]
| bgcolor="#ef99cc" | 90<br />[[тор (элемэнт)|Th]]
| bgcolor="#ef99cc" | 91<br />[[пратактын|Pa]]
| bgcolor="#ef99cc" | 92<br />[[уран (хімічны элемэнт)|U]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">93</span><br />[[нэптун (элемэнт)|Np]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">94</span><br />[[плютон (элемэнт)|Pu]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">95</span><br />[[амэрыц|Am]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">96</span><br />[[кюр|Cm]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">97</span><br />[[бэркль|Bk]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">98</span><br />[[каліфорн|Cf]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">99</span><br />[[айнштайн|Es]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">100</span><br />[[фэрм|Fm]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">101</span><br />[[мэндэлеў|Md]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">102</span><br />[[Набэль|No]]
| bgcolor="#ef99cc" | <span style="color: gray">103</span><br />[[Ляўрэнс|Lr]]
|}

Структура пэрыядычнай сыстэмы вынікае з пасьлядоўнасьці фарміраваньня электронных канфігурацый [[атам]]аў пры павелічэньні іх нумара ў табліцы. Стан кожнага электрона ў атаме апісваецца чатырма [[квантавы лік|квантавымі лікамі]]: галоўным ''n'', арбітальным ''l'', магнітным ''m<sub>e</sub>'' і сьпінавым ''m<sub>s</sub>''. Адпаведна [[Прынцып Паўлі|прынцыпа Паўлі]], у атаме ня можа быць двух электронаў з аднолькавай камбінацыяй квантавых лікаў<ref>{{кніга|частка=Периодическая система элементов|загаловак=Химический энциклопедический словарь|месца=Москва|выдавецтва="Советская энциклопедия"|год=1983|старонкі=432|isbn=5-85270-254-6}}</ref>.

== Крыніцы і заўвагі ==
{{Зноскі}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|url=http://ptable.com/|загаловак=Дынамічная табліца|дата=28 красавіка 2017}}
* {{Спасылка|url=https://www.britannica.com/science/periodic-table-of-the-elements|загаловак=periodic table of the elements| выдавец=Britannica.com|дата=28 красавіка 2017}}

{{Бібліяінфармацыя}}
{{Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў}}

[[Катэгорыя:Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]