Прагляд крыніцы для Мірскі замак

{{Іншыя значэньні|тып=артыкул|Мірскі замак (манэта)|замак у мястэчку Мір|памятную манэту}}
{{Аб’ект сусьветнай спадчыны
|Назва        = Мірскі замак
|Name         = Mir Castle Complex
|Выява        = [[Файл:Mir39.JPG|300пкс]]
|Подпіс выявы = Мірскі замак. Сучасны стан
|Краіна       = [[Беларусь]]
|Тып          = Культурны
|Крытэры      = ii, iv
|ID           = 625
|Спасылка     = 
|Рэгіён       = Эўропа і Паўночная Амэрыка
|Каардынаты   = {{Каардынаты|53|27|4.40|паўночнае|26|28|22.63|усходняе|рэгіён=Беларусь|тып=краявід|выяўленьне=загаловак}}
|Год          = 2000
|Сэсія        = 24-я
|Падаўжэньне  = 
|У небясьпецы = 
}}
'''Мі́рскі за́мак''' — унікальны помнік архітэктуры XVI—XVII стагодзьдзяў у [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Міры]], старажытная рэзыдэнцыя [[Ільлінічы|Ільлінічаў]] і [[Радзівілы|Радзівілаў]]. Знаходзіцца ў паўноўчна-ўсходняй частцы [[Пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]], на правым беразе ракі [[Міранка (рака)|Міранкі]], на рагу Замкавай і гістарычнай Нясьвіскай вуліцаў{{Заўвага|Цяперашні афіцыйны адрас — ''вуліца Чырвонаармейская, 2''}}. Твор [[Гатычная архітэктура Вялікага Княства Літоўскага|гатычнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага]]. Аб’ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]] і сьпісу [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]. З 1992 году тут працуе філія [[Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музэю Беларусі]].

Мірскі замкава-паркавы комплекс, апроч замка з абарончымі валамі, таксама ўлучае [[Капліца Заслаўскіх (Мір)|капліцу Заслаўскіх]], [[Капліца-пахавальня Сьвятаполк-Мірскіх|капліцу-пахавальню князёў Сьвятаполк-Мірскіх]] з домам вартаўніка і брамай, пейзажны і рэгулярны паркі з Замкавым ставам, дом аканома.

== Гісторыя ==

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Mikałaj Radzivił Čorny, Karl V. Мікалай Радзівіл Чорны, Карл V (XVII).jpg|значак|[[Мікалай Радзівіл «Чорны»]] атрымоўвае ад [[Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Карла V]] тытул князя [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]]]]

Па пераходзе маёнтку Міру ў валоданьне [[Ільлінічы|Ільлінічаў]] (1490 год) у 1506—1510 або 1520-я гады з ініцыятывы [[Юры Ільлініч|Юрыя Ільлініча]] праводзіўся першы этап будаваньня мураванага [[замак|замка]] на месцы спаленага татарамі драўлянага фэўдальнага. У гістарычных крыніцах замак упершыню ўпамінаецца пад 1527 годам<ref>{{Літаратура/ЭГБ|5к}} С. 208.</ref>. 10 ліпеня 1555 году ўнук Юрыя Ільлініча таксама Юры атрымаў тытул графа [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] «на Міры», а замак набыў статус адміністрацыйнага цэнтру [[Мірскае графства|Мірскага графства]].

[[Файл:Mikałaj Radzivił Sirotka. Мікалай Радзівіл Сіротка (XIX).jpg|значак|[[Мікалай Крыштоф Радзівіл «Сіротка»|Мікалай Радзівіл «Сіротка»]]]]

У 1568 годзе, паміраючы бязьдзетным, Юры Ільлініч у якасьці падзякі за апёку (яго выхаваньнем займаўся [[Мікалай Радзівіл «Чорны»]]), перадаў Мір разам з графскім тытулам сыну свайго апекуна — [[Мікалай Радзівіл Сіротка|Мікалаю Радзівілу «Сіротку»]]. За [[Радзівілы|Радзівіламі]] ў канцы XVI ст. пачаўся другі этап узьвядзеньня замка, калі да яго дабудавалі палацавыя карпусы, а сам замак атачылі сыстэмай бастыённых фартыфікацыяў.

За часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) у 1655 годзе замак зьведаў аблогу казацкімі загонамі [[Іван Залатарэнка|Івана Залатарэнкі]] і войскамі [[Міхаіл Трубяцкі|Міхаіла Трубяцкога]], таксама ён моцна пацярпеў ад артылерыйскага абстрэлу швэдзкім аддзелам<ref>{{Літаратура/ЭГБ|5к}} С. 209.</ref>. Цалкам спустошаны замак аднавілі ў канцы XVII ст.

За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ў 1706 годзе замак узялі штурмам і спалілі швэдзкія войскі. У 1730-я гады замак зноў аднавілі. У XVIII ст. у парку зьявіліся ацепленыя зашклёныя аранжарэі з экзатычнымі расьлінамі ў кадках, якія ўлетку выносіліся ў сад<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 314.</ref>. 

У час [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]] замкам авалодала прыступам расейскае войска [[Аляксандар Сувораў|Аляксандра Суворава]].

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
Па [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцім падзеле Рэчы Паспалітай]] (1795 год), калі Мір апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], пачаўся заняпад замка. У [[Вайна 1812 году|вайну 1812 году]] пад мурамі замка 9—14 ліпеня адбыліся жорсткія баі паміж кавалерыяй генэрала М. Платава і коньніцай францускага маршала Л. Даву, 10—11 лістапада — паміж расейскай арміяй адмірала П. Чычагава і французамі. Выбух парахавога склада, які разьмяшчаўся ў паўночна-ўсходняй вежы, раскалоў яе зьверху да нізу, тым часам расейцы разрабавалі багацьці палаца Радзівілаў.

У паэме [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Пан Тадэвуш]]» даецца апісаньне выдуманага «замка Гарэшкаў», які дасьледнікі творчасьці паэта атаясамляюць зь Мірскім замкам<ref>Бубновский Д. «На скрыжаванні ўсіх шляхоў…» История создания мирского замка // Архитектура и строительство. № 2, 2012. С. 14.</ref>.

З 1828 году замкам валодалі [[Вітгенштэйны]], потым ён перайшоў да [[Сьвятаполк-Мірскія|Сьвятаполк-Мірскіх]], за якімі заставаўся да 1939 году. У 1870 годзе князь Сьвятаполк-Мірскі пачаў рэканструкцыю замку.

Дзеля ўласных патрэбаў з усходу ад замка Сьвятаполк-Мірскія збудавалі новы, эклектычны палац, які згарэў у 1914 годзе. Паміж новым палацам і замкам стварылі пэйзажны парк. З поўдня, на месцы зарослых старых вадаёмаў, у 1898 годзе выкапалі новы вялікі стаў. У парку побач з усходнім абарончым замкавым валам у 1904 годзе збудавалі родавую капліцу-пахавальню Сьвятаполк-Мірскіх.

=== Найноўшы час ===
Па [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] Міхал Сьвятаполк-Мірскі пастанавіў аднаўляць замак, а не згарэлы палац. Рэстаўрацыйныя працы пачаліся ў 1920-я гады. Імі кіравалі: варшаўскі кансэрватар Тэадор Буршэ, інжынэр Фэлікс Блёх і мясцовы муляр Ян Пушкарскі. Да 1938 году ўдалося адбудаваць частку ўсходняга палацавага корпуса, гарматную і тынкаваную вежы. Працы праводзіліся і ў іншых месцах.

У канцы 1939 году савецкія ўлады зладзілі ў замку вытворчую арцель. За часамі акупацыі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] [[нацысты]] стварылі ў замку лягер ваеннапалонных і [[гета]]. Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]], у прыдатных да жыльля памяшканьнях замка да 1956 году жылі местачкоўцы-пагарэльцы.

У 1969 годзе пачалася частковая рэстаўрацыя замка<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 348.</ref>. Архітэктурна-археалягічныя дасьледаваньні тут праводзілі [[Міхась Ткачоў]] у 1972 годзе, [[Алег Трусаў]] у 1980—1984 і 1989—1991, [[Ігар Чарняўскі]] ў 1982 годзе.

З 1992 году замак стаў філіяй [[Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музэю Беларусі]]. У 1994 годзе [[ЮНЭСКО]] залічыла замак да найвышэйшай катэгорыі помнікаў сусьветнай культуры, а ў 2000 годзе — улучыла ў [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сьпіс сусьветнай спадчыны]].

== Архітэктура ==
Унікальны помнік дойлідзтва Беларусі, у якім адлюстроўваюцца стылі [[готыка|готыкі]] і [[рэнэсанс]]у, спалучаюцца рысы абарончай і палацавай архітэктуры. Ад пачатку задумваўся найперш як рэпрэзэнтацыйны будынак, які мусіў сымбалізаваць становішча ўладальніка. Разьмяшчэньне фартэцыі на перакрыжаваньні значных гандлёвых шляхоў мела важнае стратэгічнае значэньне. Асаблівасьці пляну замка (вынясеньне за вонкавы контур абарончых сьценаў чатырох кутніх і адной брамнай вежаў, наяўнасьць гарматных байніцаў), сьведчаць пра тое, што ён будаваўся з улікам вынаходніцтва [[Пальная зброя|пальнай зброі]] і мог быць адной з найлепшых узораў мясцовай фартэцыі свайго часу.

Замкавы комплекс складаецца з чатырохкутніка мураваных сьценаў, на вуглах якіх стаяць чатыры 5-ярусныя вежы. Пятая найбольш высокая і масіўная 6-ярусная вежа была ўязной брамай. Яна мела пад'ёмны мост, краты (герсу), двое варотаў. Пад брамай у сутарэньнях знаходзілася вязьніца, на другім ярусе — капліца. Падмуркі вежаў і сьценаў заглыбляюцца на 5 м. Галоўная вежа ў ніжнім сечыве блізкая да квадрата (11,7 × 12 м), памеры астатніх — 10,7 × 11,5 м; 10,7 × 10 м; 10 × 9,75 м; 10,8 × 9,8 м. Усе 4 вежы з чатырохграннага сечыва пераходзяць у васьміграннае на ўзроўні 4-га паверха, галоўная вежа — на ўзроўні сьценаў. Яе другі і трэці паверхі з скляпеністымі перакрыцьцямі мелі адпаведна 6 і 7 байніцаў дзеля стральбы з гарматаў і мушкетаў, астатнія паверхі — па 8 гарматных байніцаў. Вежы (вышыня 25—27 м) накрываюцца шатрамі, таўчыня сьценаў ад 3 да 1,5 м. Ніжнія іх ярусы маюць мураваныя скляпеньні, верхнія перакрываліся памостамі на драўляных бэльках. Усярэдзіне кутніх вежаў вітыя ўсходы да самага верху, у брамнай — на 3 ярусы<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 313.</ref>.

Дэкаратыўны разьвязак засноўваецца на кантрасьце чырвонай цэглы сьценаў і белых атынкаваных нішаў. Найбольш багатую аздобу маюць паўднёва-заходняя і паўночна-ўсходняя вежы. Вонкавыя сьцены дэкаруюцца парэбрыкамі, гіркамі, нішамі, паяскамі, паўкалёнкамі. Замак атачаецца землянымі валамі вышынёй каля 10 м і ровам з вадой<ref>{{Літаратура/БЭ|10к}} С. 469.</ref>.

Збудаваны за [[Радзівілы|Радзівіламі]] 3-павярховы зь лёхамі палац складаецца з двух карпусоў. Будаваньне палаца адбілася на мураваных сьценах і вежах, якія страцілі сваё абарончае значэньне: байніцы заклалі, у сьценах прабілі вялікія аконныя праёмы, верхнюю частку сьценаў разабралі і змуравалі нанова. Увесь комплекс у цэлым фактычна пераўтварылася ў палац. Функцыю абароны ўзялі на сябе ўзьведзеныя ў той жа час земляныя валы з бастыёнамі. Перад галоўнай вежай збудавалі [[барбакан]], сьцены якога мелі таўшчыню 1,25 м, у вышыню дасягалі ўзроўню замкавых сьценаў. Усярэдзіне барбакана быў катлаван, які закрываўся пад’ёмным мостам памерамі 9,75 × 9,5 м. Ён падымаўся і поўнасьцю закрываў браму. Наверсе была баявая галерэя — памост для стралкоў. У галоўнай вежы ўсталявалі вялікі гадзіньнік з званамі.

Лёхі і першы паверх палаца мулі гаспадарчае прызначэньне і адводзіліся ў асноўным пад каморы. Другі паверх прызначаўся для прыслугі, тым часам найвышэйшы трэці паверх выконваў парадную магнацкую функцыю. Адпаведна афармляліся інтэр’еры пакояў розных узроўняў. У лёхах падлога была брукаванай, сьцены не тынкаваліся, з ацяпляльных прыстасаваньняў мелі месца толькі каміны — простыя нішы ў сьценах з каналам для коміна. На першым і другім паверхах падлога выкладвалася керамічнай пліткай, сьцены тынкаваліся і бяліліся, уладкоўваліся печы, прытым на першым паверсе абкладзеныя, як правіла, непаліванай кафляй, а на другім — паліванай, але аднатоннай (часьцёў за ўсё зялёнай). Тым часам у апісаньнях трэцяга паверху сустракаюцца ўпаміны пра францускае малярства на сьценах, кесонныя столі з разьбой, ляпнінай, расфарбоўкай і пазалотай, паркетныя падлогі, багата аздобленыя каміны і печы з паліванай кафляй рознай формы і колераў. Абабітыя каштоўнымі пародамі дрэва дзьверы ставіліся ў прафіляваныя каменныя (зь пяскоўца) абрамленьні. Кампазыцыю інтэр’ераў дапаўняла багатая мэбля, творы мастацтва ды іншыя прадметы раскошы. Агулам у палацы было больш за 40 пакояў, аздобленых ляпнінай, мармурам, шпалерамі<ref>{{Літаратура/БЭ|10к}} С. 470.</ref>.

У замку існаваў патаемны падземны ход. Магчыма, яго пачатак у час раскопак у 1912 годзе выявіў [[Юзэф Ядкоўскі]].

== Паркі ==
На поўдзень, за замкавымі валамі месьціцца закладзены ў XVII ст. рэгулярны парк італьянскага тыпу «Італьянскі сад» з сыстэмай прысадаў і баскетаў, аранжарэямі і ставамі. Пэрымэтар парку адзначаецца пасадкамі ліпаў. Трапіць у парк можна было беспасярэдне з палаца перакінутым з другога паверха праз вал мастком.

Створаны ў канцы XIX ст. пэйзажны парк займае плошчу 25 га і ўлучае ў сваю кампазыцыю рэшткі рэгулярнага парку ў заходняй частцы. Ляндшафтавая кампазыцыя ўсходняй часткі падзяляецца на тры зоны. У паўднёвай зоне месьціцца стаў, абмежаваны з поўдня хваёвымі прысадамі, а з захаду насыпной дамбай. У паўночнай зоне засяроджваюцца асноўныя паркавыя насаджэньні. Галоўны маршрут пачынаецца ад сьценаў замка, праходзіць цераз дамбу, хваёвай алеяй, берагам става і падводзіць да палаца. У паўночнай частцы ячшэ тры маршруты да шпацыраваньняў.

Лісьцевыя пароды дрэваў растуць у масівах, хваёвыя — асобнымі групамі. У парку шмат экзотаў: лістоўніца (сыбірская, эўрапейская, шыракалускаватая), хвоя чорная, дугласія шэрая, чаромха віргінская, явар пэнсыльванскі, яблыня сыбірская, дуб звычайны пірамідальны ды іншыя.

З поўдня і паўднёвага захаду ад замка ўтварылася сыстэма ставаў з вадзянымі млынамі.

== Галерэя ==

=== Гістарычная графіка ===
<gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (A. Lesser, 1830-84).jpg|А. Лесэр, 1830—1884 гг.
Mirski zamak. Мірскі замак (1849).jpg|Літаграфія з малюнка {{nowrap|Ф. Сабешанскага}}, 1849 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (K. Rusiecki, 1844).jpg|[[Канут Русецкі|К. Русецкі]], 1844 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (V. Adam, 1852).jpg|1852 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (K. Rusiecki, 1853).jpg|[[Канут Русецкі|К. Русецкі]], 1853 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (N. Orda, 1864-76).jpg|[[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1864—1876 гг.
Mirski zamak. Мірскі замак (N. Orda, 1880).jpg|Літаграфія з малюнка {{nowrap|Н. Орды}}, 1880 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1877).jpg|1877 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (F. Brzozowski, 1882).jpg|Ф. Бжазоўскі, 1882 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (J. Drazdovič, 1927).jpg|[[Язэп Драздовіч|Драздовіч Я.]], 1927 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (J. Drazdovič, 1927) (2).jpg|Драздовіч Я., 1927 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (J. Drazdovič, 1933).jpg|Драздовіч Я., 1933 г.
</gallery>

=== Гістарычныя здымкі ===
<gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (J. Hiksa, 1889).jpg|Ё. Гікса, 1889 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (J. Hiksa, 1889) (4).jpg|Ё. Гікса, 1889 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1900).jpg|1900 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1910).jpg|1910 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (S. Jundził, 1901-14).jpg|С. Юндзіл, да 1915 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (M. Bystydzienski, 1901-14).jpg|М. Быстыдзенскі, да 1915 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (V. Veselago, 24.08.1915).jpg|В. Веселага, {{nowrap|24 жніўня 1915 г.}}
Mirski zamak. Мірскі замак (1915-17).jpg|1915—1917 гг.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (1916).jpg|1916 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (B. Mihačoŭ, 1916).jpg|Б. Мігачоў, 1916 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (U. Džunkoŭski, 06.1916).jpg|У. Джункоўскі, чэрвень {{nowrap|1916 г.}}
Mirski zamak. Мірскі замак (U. Džunkoŭski, 06.1916) (2).jpg|У. Джункоўскі, чэрвень {{nowrap|1916 г.}}
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (1916-19).jpg|1916—1919 гг.
Mirski zamak. Мірскі замак (1917).jpg|1917 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1918).jpg|1918 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (Fugmann, 1918).jpg|1918 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (1923).jpg|1923 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1923) (2).jpg|1923 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (A. Visłocki, 1923).jpg|А. Віслоцкі, 1923 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (J. Bułhak, 1925).jpg|[[Ян Булгак|Я. Булгак]], 1925 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (H. Poddębski, 1927).jpg|Г. Паддэмбскі, 1927 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (H. Poddębski, 1927) (2).jpg|Г. Паддэмбскі, 1927 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (A. Visłocki, 1930).jpg|А. Віслоцкі, 1930 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1901-39).jpg|да 1939 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Mirski zamak. Мірскі замак (S. Rakoŭski, 1901-39).jpg|С. Ракоўскі, да 1939 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1918-39).jpg|да 1939 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1941).jpg|1941 г.
Mirski zamak. Мірскі замак (1942).jpg|1942 г.
</gallery>

=== Сучасныя здымкі ===
<gallery caption="Сучасны стан" widths=150 heights=150 class="center">
Мірскі замак Мір.jpg|Агульны выгляд
Г.п. Мір - Мірскі замак PICT5030.jpg|Выгляд з боку става
Замкавы комплекс «Мір»..jpg|Выгляд з боку става
Мірскі замак (Мир).jpg|Уязная вежа
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
MIR CASTLE - BELARUS.jpg|Унутраны дворык
Zamek w Mirze fc12.jpg|Студня
Mir castle wall.jpg|Мур
Mir, ujaznaja brama.jpg|Уязная брама
</gallery>

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік}}
* {{Літаратура/БЭ|10}}
* Бубноўскі Д. Мірскі замак. — {{Менск (Мінск)}}, 1992.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* Сінчук І. [https://www.academia.edu/30216027/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA_%D0%98_%D0%98_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D0%B0%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8F%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%85_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%BF%D1%8B_%D0%BF%D0%B0_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B5%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%83_%D0%9C%D1%96%D1%80_%D1%83_2009_%D0%B3_%D0%9C%D1%96%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA_%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B9_%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D1%96_%D1%96%D0%BD%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%96_%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA_2013_%D0%A1_208_234 Матэрыялы абмеркаванняў на паседжаннях рабочай группы па музеефікацыі замкавага комплексу «Мір» ў 2009 г.] // Мірскі замак. Крыніцы стварэння музейных экспазіцый: гісторыка-дакументальныя матэрыялы і інфармацыйныя тэхналогіі. Матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі (Мір, 29 мая 2009 г.). — {{Менск (Мн.)}}, 2013. С. 208—234.
* {{Літаратура/Замкі Беларусі (1977)}}
* {{Літаратура/Замкі і людзі}}
* {{Літаратура/ЭГБ|5}}
* Синчук И., Трусов О. [https://www.academia.edu/38513786/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA_%D0%98_%D0%A2%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2_%D0%9E_%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D0%9C%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BA%D0%B0_Lietuvos_pilys_2010_6_P_32_49 Строительные материалы Мирского замка] // Lietuvos pilys. Nr. 6, 2010. P. 32—49.
* Синчук И. И. [https://www.academia.edu/30214957/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA_%D0%98_%D0%98_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_XVI_XVIII_%D0%B2%D0%B2_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B_%D0%9C%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BA_%D0%9C%D1%96%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA_%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B9_%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D1%96_%D1%96%D0%BD%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%96_%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA_2013_%D0%A1_13_56 Проблема реконструкции остекления XVI—XVIII вв. памятника архитектуры «Мирский замок»] // Мірскі замак. Крыніцы стварэння музейных экспазіцый: гісторыка-дакументальныя матэрыялы і інфармацыйныя тэхналогіі. Матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі (Мір, 29 мая 2009 г.). — {{Менск (Мн.)}}, 2013. С. 13—56.
* Синчук И. И. [https://www.academia.edu/43305883/%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA_%D0%98_%D0%98_%D0%9E_%D1%86%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B5_%D1%84%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2_%D0%9C%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D1%87%D0%BD%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0_2018_%D0%B3_%D0%A2%D1%80%D1%83%D0%B4%D1%8B_%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B1%D1%8E%D1%80%D0%BE_%D0%A2_III_%D0%9C_%D0%A1%D0%90%D0%91_2019_%D0%A1_40_57 О цвете фасадов Мирского замка] // Археология русского города: Материалы научно-практического семинара 2018 г. / Труды Столичного археологического бюро. Т. III. — М.: САБ, 2019. С. 40—57.
* {{Літаратура/Замкі Беларусі (2002)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|410Г000317}}
* {{Радзіма майго духу|mirski-zamak|аб’ект}}
* [http://kp.by/daily/24527.3/673088/ Последний владелец Мирского замка был убежденным холостяком]{{Недаступная спасылка|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}}, [[Комсомольская правда]]

{{Сусьветная спадчына Беларусі}}
{{7 цудаў Беларусі}}

[[Катэгорыя:Замкі-кастэлі]]
[[Катэгорыя:Бастыённыя замкі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Замкі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Замкі Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Гатычныя збудаваньні ВКЛ]]
[[Катэгорыя:Гатычныя збудаваньні Беларусі]]
[[Катэгорыя:Мір (Гарадзенская вобласьць)]]