Прагляд крыніцы для Кіеўская Русь

{{Іншыя значэньні|тып=артыкул|Русь|дзяржаву ва Ўсходняй Эўропе, якая ўзьнікла ў IX стагодзьдзі|сярэднявечную этнапалітычную супольнасьць}}
{{Краіна|Назва=Кіеўская Русь|ГодПачаткуІснаваньня=882|Месцазнаходжаньне=Kievan Rus en.jpg|АфіцыйнаяМова=[[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянская]]|Сталіца=[[Кіеў]]|ТыпУраду=манархія|ГодКанцаІснаваньня=1240|ЦяперЗьяўляеццаЧасткай=[[Украіна]]<br>[[Беларусь]]<br>[[Расея]]<br>[[Польшча]]|Валюта=кіеўская грыўня|ІмёныКіраўнікоў=[[Алег Вешчы|Алег]] (першы)<br>Даніла (апошні)|КанфэсійныСклад=паганства<br>праваслаўе|ПасадыКіраўнікоў=Вялікі князь|ЭтнічныСклад=[[славяне]] ([[русіны]]), [[балты]], [[фіна-вугры]], [[цюркі]]|НаступнаяДзяржава1=Мангольская імпэрыя|НаступнаяДзяржава2=Кіеўскае княства|НаступнаяДзяржава3=Полацкае княства|НаступнаяДзяржава4=Галіцка-Валынскае княства|СьцягНаступнайДзяржавы4=Alex K Halych-Volhynia-flag.svg|Герб=Coin of Yaroslav the Wise (reverse).svg|СьцягНаступнайДзяржавы3=Iziaslav of Polock Seal avers.png|СьцягНаступнайДзяржавы2=Lob Moneta Kiev 1388.svg|ПапярэдняяДзяржава1=Анцкі зьвяз|НаступнаяДзяржава5=}}

'''Кі́еўская Русь''' — паняцьце, уведзенае ва ўжытак пазьнейшымі гісторыкамі, якое абазначае пэрыяд існаваньня старажытнарускай (усходнеславянскай) дзяржавы Русь ва Ўсходняй Эўропе ад канца IX стагодзьдзя ў выніку пераносу сталіцы з Ладагі ў [[Кіеў]] (у 882 годзе князем [[Алег Вешчы|Алегам]]) і аб’яднаньня пад уладаю князёў дынастыі [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]] большасьці ўсходніх славян, у тым ліку зямель, якія ляжалі на [[Шлях з варагаў у грэкі|шляху з вараг у грэкі]]. Гэтая дзяржава праіснавала да захопу Кіева войскамі манголаў.

У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] Кіеўская Русь мела найбольшую плошчу сярод усіх дзяржаваў у [[Эўропа|Эўропе]], аднак адзінай дзяржавы фактычна не існавала: шматлікія спробы князя [[Уладзімер Сьвятаславіч|Ўладзімера]] ў канцы X стагодзьдзя зброяй аб’яднаць ўсе [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнеславянскія]] землі ўрэшце скончыліся няўдачай, а [[Полацкае княства]] ў зацятым змаганьні адстаяла сваю незалежнасьць<ref>[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] Ці быў старажытнарускі народ? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 5.</ref>.

== Гісторыя ==
Да сярэдзіны IX ст. на ўсей тэрыторыі, заселенай усходнімі славянамі, пачалі фармавацца раньнефэадальныя княствы. У канцы IX ст. тут узьнікла палітычнае ўтварэньне — Кіеўская Русь з цэнтрам у [[Кіеў|Кіеве]]. Землі [[Крывічы|крывічоў]], [[Дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[Радзімічы|радзімічаў]] на непрацяглы час трапілі ў склад Кіеўскай Русі. Кіеўская Русь была раньнефэадальнаю дзяржаваю, на чале якой стаяў вялікі кіеўскі князь. У склад дзяржавы ўваходзілі асобныя землі на чале з сваімі князямі. Мясцовыя князі знаходзіліся ў васальнай залежнасьці ад вялікага кіеўскага князя. Яны павінны былі зьяўляцца з дружынай на патрабаваньне вялікага князя з мэтай ажыцьцяўленьня ваенных паходаў. Падуладнае мясцовым князям насельніцтва плаціла [[Даніна|даніну]] вялікаму князю кіеўскаму. У той жа час мясцовыя князі карысталіся амаль неабмежаванай уладай у сваіх княствах.

На тэрыторыі Беларусі склаліся два раньнефэадальныя княствы — [[Полацкае княства|Полацкае]] і [[Тураўскае княства|Тураўскае]], якія непрацяглы час уваходзілі ў склад Кіеўскай Русі. Геаграфічнае становішча Полацкага княства стварала спрыяльныя ўмовы дзеля разьвіцьця эканомікі, перш за ўсе гандлю, а таксама абумовіла значэньне княства як аднаго з ваенных фарпостаў Русі. У Полацку існавала [[Рагвалодавічы|мясцовая княская дынастыя]]. Полацкія князі імкнуліся праводзіць незалежную ад Кіева палітыку. У пачатку XII ст. Полацкае княства ўступіла ў пэрыяд фэадальнае раздробленасьці і распалася на некалькі удзельных княстваў: Полацкае, [[Менскае княства]], [[Віцебскае княства]], [[Друцкае княства]], [[Ізяслаўскае княства]], [[Лагойскае княства]] ды іншыя. Другое раньнефэадальнае княства на тэрыторыі сучаснай Беларусі — Тураўскае — утварылася ў канцы IX ст. Тураўскае княства належала то Полацку, то Кіеву ў якасьці часткі вялікакняскіх уладаньняў. У другой палове XII ст. тут усталявалася самастойная княская дынастыя, аднак ужо ў канцы XII — пачатку XIII ст. на тэрыторыі Тураўскага княства ўтварыўся некалькі дробных фэадальных княстваў: Тураўскае, [[Пінскае княства]], [[Слуцкае княства]], [[Клецкае княства]], [[Дубровіцкае княства]].

У пачатку XIII стагодзьдзя пачынаецца экспансія нямецкіх [[Крыжакі|рыцараў-крыжаносцаў]] у [[Прыбалтыка|Прыбалтыку]]. Рыцары захапілі вусьце ракі [[Дзьвіна|Дзьвіны]] і такім спосабам паставілі пад свой кантроль важны для Полацка гандлёвы шлях. Полацкае княства ўступіла ў змаганьне з крыжакамі, абапіраючыся на дапамогу [[Ліцьвіны|літвы]] і [[Ноўгарад]]а. У пачатку XIII ст. з усходу на рускія землі накіраваліся татара-манголы. [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|Беларускія землі]] засталіся ў баку ад асноўнага кірунку руху татара-манголаў. Летапісы ўпамінаюць пра разбурэньні [[Берасьце|Берасьця]], выкліканыя захопнікамі (аднак горад імі ня быў захоплены), а таксама пра асобныя бітвы з татара-манголамі ў Беларусі.

== Культура ==
Як мяркуюць сучасныя навукоўцы, адзінай этнакультуры на [[Русь|Русі]] ў XI—XII стагодзьдзях не было<ref name="hb">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 57.</ref>. У этнічным пляне імпэрыя [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]] была вельмі неаднароднай. Апрача ўсходніх славянаў, яе насялялі [[балты]], [[фіна-вугры]] і народы [[цюркі|цюркскага]] паходжаньня.

Агульная пісьмовая мова, ролю якой можна параўнаць з роляй [[лаціна|лаціны]] ў каталіцкай [[Эўропа|Эўропе]], не была этнакансалідуючым чыньнікам<ref>{{Літаратура/Нарыс гісторыі Беларусі (2001)|к}} С. 24.</ref>. Простая мова жыхароў розных мясьцінаў адрозьнівалася. Напрыклад, як сьведчаць [[Берасьцяныя граматы]], мова жыхароў [[Наўгародзкая рэспубліка|Ноўгарада]] ў XI ст. істотна адрозьнівалася ад мовы кіяўлянаў<ref name="hb"/>.

У культурным сэнсе Кіеўская Русь улучала ў сябе вялікі комплекс лякальных культураў<ref name="hb"/>.

== Глядзіце таксама ==
* [[Агнішчанін]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)}}
* {{Літаратура/Нарыс гісторыі Беларусі (2001)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Украіна}}
{{Партал|Беларусь}}

{{Гісторыя Ўкраіны}}
{{Гісторыя Беларусі}}

[[Катэгорыя:Кіеўская Русь| ]]