Прагляд крыніцы для Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам

{{Авіякатастрофа
|Назва = Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам
|Выява = Tupolev Tu-154M Poland - Air Force.jpg
|Памер = 260пкс
|Подпіс выявы = Ту-154М у аэрапорце [[Загрэб]]у ў час візыту прэзыдэнта Польшчы ў [[Харватыя|Харватыю]]
|Дата = 10 красавіка 2010
|Характар = крушэньне падчас пасадкі
|Прычына = Сьледзтва разглядае тры верагодныя прычыны: надвор’е, памылка пілёта, тэхнічныя непаладкі<ref>Григорий Емельянов. [http://www.1tv.ru/news/social/164531 Следствие рассматривает 3 версии крушения самолёта: погода, ошибка пилота и технические неполадки] // [[Першы канал]], 10 красавіка 2010</ref>
|Месца катастрофы = [[Смаленская вобласьць]], [[Расея]]
|Каардынаты = {{Каардынаты|54|49|31.19|паўночнае|32|03|10.28|усходняе|рэгіён=Расея|тып=пункт|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|Пункт вылету = [[Варшаўскі аэрапорт імя Фрэдэрыка Шапэна]], [[Варшава]], [[Польшча]]
|Пункт перасадкі =
|Пункт прызначэньня = [[Смаленск-паўночны (аэродром)|Смаленск-паўночны]], [[Смаленск]], [[Расея]]
|Мадэль самалёта = [[Ту-154М]]
|Назва самалёта =
|Авіякампанія =
|Бартавы нумар = 101 (90A837)
|Рэгістрацыйны нумар =
|Колькасьць пасажыраў = 88<ref name="spis">[http://mchs.gov.ru/emergency/detail.php?ID=31710& Сьпіс загінулых у авіакатастрофе Ту-154 у Смаленскай вобласьці] // МНС Расеі, 10 красавіка 2010 году{{ref-ru}}</ref>
|Колькасьць экіпажу = 8<ref name="spis" />
|Колькасьць параненых =
|Колькасьць загінулых = 96<ref name="spis" />
|Колькасьць выжылых = 0
}}
'''Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам 10 красавіка 2010 году''' — авіяцыйнае здарэньне, якое адбылося 10 красавіка 2010 году на ўскраіне [[вёска|вёскі]] [[Пячэрск]] [[Смаленская вобласьць|Смаленскай вобласьці]], каля вайсковага аэрапорту «[[Смаленск-Паўночны (аэрадром)|Паўночны]]». Зьяўляецца найбуйнейшай у гісторыі авіякатастрофай зь першымі асобамі дзяржавы.

У выніку катастрофы загінулі 88 пасажыраў і 8 чальцоў экіпажу<ref name="spis"/>. Сярод загіблых прэзыдэнт [[Польшча|Польшчы]] [[Лех Качынскі]] і ягоная жонка [[Марыя Качынская|Марыя]], польскія палітыкі, практычна ўсё найвышэйшае вайсковае камандваньне, грамадзкія і рэлігійныя дзеячы.

Польская ўрадавая дэлегацыя на чале з прэзыдэнтам мелася ўзяць удзел у жалобных ўрачыстасьцях, прысьвечаных 70-й гадавіне [[Катынскі расстрэл|расстрэлаў польскіх афіцэраў у Катыні]]<ref name="katyn">[http://www.svaboda.org/content/article/2008192.html Катынь: дзьве польскія трагедыі] // [[Радыё Свабода]], 10 красавіка 2010</ref>.

== Храналёгія падзеяў ==
[[Файл:2010 Polish Air Force Tu-154 crash map-be-tarask.svg|міні|зьлева|230пкс|Мапа палёту]]
10 красавіка 2010 году самалёт [[Ту-154М]] [[ВПС Польшчы]], які выконваў рэйс з [[Варшава|Варшавы]] ў [[Смаленск]], разьбіўся пры заходзе на пасадку ў складаных мэтэаралягічных умовах на аэрадром «[[Смаленск-Паўночны (аэрадром)|Смаленск-Паўночны]]».

Самалётам кіраваў польскі экіпаж з авіяатраду прэзыдэнта.

Згодна зь зьвесткамі начальніка кіраваньня інфармацыі [[МНС Расеі]] Ірыны Андрыянавай, катастрофа адбылася щ 10:56 паводле маскоўскага часу. Імаверна, самалёт закрануў дрэва пры зьніжэньні<ref>[https://web.archive.org/web/20100414055916/http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80277,7752573,Katastrofa_prezydenckiego_samolotu__RELACJA_.html Prezydent Lech Kaczynski nie zyje. Katastrofa samolotu w Smolensku]{{ref-pl}}</ref>. Аднак 28 красавіка на прэс-нарадзе польскі прэм’ер [[Дональд Туск]] паведаміў, што падзеньне самалёта адбылося ў 8:41 паводле польскага часу (10:41 паводле маскоўскага), а не на 15 хвілін пазьней, як паведамлялася ў першыя дні пасьля катастрофы<ref>[http://www.polskieradio.pl/zagranica/by/news/print.aspx?id=130604 Польская прэса піша пра…]// [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё|Польскае радыё для замежжа]]. 29 красавіка 2010</ref>.

На сёньня сьнежань 2016 году існавали сумневы ў аб’ектыўнасьці афіцыйнае (расейскае) вэрсіі прычыны катастрофы. У тым ліку, даказваецца, што лятак разбурыўся яшчэ ў паветры ў выніку некалькіх выбухаў на борце<ref>[http://gordonua.com/publications/kapitan-protasov-o-krushenii-pod-smolenskom-samoleta-polskoy-delegacii-dlya-dezorientacii-ekipazha-byli-ustanovleny-lozhnye-svetovye-orientiry-157130.html Отчёт капитана Протасова: Самолет Качиньского разрушился в воздухе из-за последовательности взрывов]{{ref-ru}}</ref><ref>[http://plf101.livejournal.com/ ОТЧЁТ по результатам анализа имеющейся в открытом доступе информации о катастрофе Ту-154М б/н101 10 апреля 2010 года]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://mega.nz/#!GQxBwACJ!Y1Fg-oSgDqygK9yEGDAXLhoZ9W9lVfG_o4zzlU-Dm10 ОТЧЁТ по результатам анализа имеющейся в открытом доступе информации о катастрофе Ту-154М … (pdf)]</ref>.

== Наступствы ==
У адпаведнасьці з артыкулам 131 [[Канстытуцыя Польшчы|Канстытуцыі Польшчы]] [[сьпікер Сойму]] [[Браніслаў Камароўскі]] часова прыняў паўнамоцтвы кіраўніка дзяржавы<ref name="kanst_5">[http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/5.htm Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Rozdział V: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej]{{ref-pl}}</ref>. Цягам 14 дзён ён меў абвясьціць дату датэрміновых прэзыдэнцкіх выбараў.

У дзень авіякатастрофы [[Прэм’ер-міністар Польшчы]] [[Дональд Туск]] склікаў надзвычайнае паседжаньне кабінэту міністраў<ref name="katyn"/>.

17 красавіка 2010 году ў [[Варшава|Варшаве]] адбылася афіцыйная цырымонія разьвітаньня з ахвярамі катастрофы. На пляцы, у прысутнасьці сотняў тысячаў чалавек з усіх рэгіёнаў Польшчы, з замежжа, у тым ліку і Беларусі, прагучалі імёны ўсіх ахвяраў катастрофы<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/2016524.html Жалобныя разьвітаньні ў Варшаве] // [[Радыё Свабода]], 17 красавіка 2010</ref>.

== Пасажыры самалёта ==
На борце самалёта знаходзіліся 96 чалавек<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=37201 У авіякатастрофе пад Катынню загінуў прэзідэнт Польшчы Лех Качыньскі] // [[Наша Ніва]], 10 красавіка 2010</ref>, 88 чальцоў дэлегацыі і 8 сяброў экіпажу<ref>[http://www.svaboda.org/archive/World_News/20100410/3060/3060.html?id=2008366 Паводле МЗС Польшчы, загінулі 96 чалавек] // [[Радыё Свабода]], 10 красавіка 2010</ref>. Дэлегацыя мусіла складацца з 89 чальцоў, але адна жанчына спазьнілася на самалёт<ref name="spazn">[http://nn.by/?c=ar&i=37205 МЗС Польшчы: на самалёт спазніўся адзін член дэлегацыі] // [[Наша Ніва]], 10 красавіка 2010</ref>.

[[Файл:Lech Kaczyński.jpg|міні|180пкс|Прэзыдэнт Польшчы Лех Качынскі]]
[[Файл:Maria_Kaczynska_%28official_portrait%29.jpg|міні|180пкс|Першая лэдзі Польшчы Марыя Качынская]]
Сярод пасажыраў самалёта былі<ref>[http://euroradio.fm/by/1180/news/46275/ Спіс загінулых у авіякатастрофе пад Смаленскам]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]], 10 красавіка 2010</ref>:

* [[Лех Качынскі]] — прэзыдэнт Польшчы
* [[Марыя Качынская]] — жонка прэзыдэнта Польшчы
* [[Рышард Качароўскі]] — былы прэзыдэнт Польшчы ў выгнаньні
* [[Кшыштаф Путра]] — віцэ-сьпікер Сойму Польшчы
* [[Ежы Шмайдзінскі]] — віцэ-сьпікер Сойму Польшчы
* [[Крысьціна Бахенэк]] — віцэ-сьпікер Сэнату Польшчы
* [[Уладзіслаў Стасяк]] — кіраўнік Канцылярыі прэзыдэнта Польшчы
* [[Аляксандар Шчыгла]] — кіраўнік Бюро нацыянальнай бясьпекі Польшчы
* [[Павал Выпых]] — дзяржаўны сакратар Канцылярыі прэзыдэнта Польшчы
* [[Анджэй Крэмэр]] — намесьнік міністра замежных справаў Польшчы
* [[Станіслаў Камароўскі]] — намесьнік міністра нацыянальнай абароны Польшчы
* [[Томаш Мэрта]] — намесьнік міністра культуры Польшчы
* [[Анджэй Пшэвозьнік]] — генэральны сакратар Рады па ахове памяці змаганьня і пакутніцтва
* [[Мацей Плажыньскі]] — прэзыдэнт кампаніі «Wspólnota Polska» — польскай культурнай арганізацыі, былы маршалак Сойму 
* [[Марыюш Казана]] — загаднік пратакольнага аддзелу ў Міністэрстве замежных справаў Польшчы

=== Прадстаўнікі ўзброеных сілаў ===
* [[Францішак Гонгар]] — кіраўнік Генэральнага штабу Войска Польскага, генэрал
* [[Тадэвуш Бук]] — галоўнакамандуючы сухадарожных войскаў, дывізійны генэрал
* [[Анджэй Карвета]] — галоўнакамандуючы ВМФ, віцэ-адмірал
* [[Анджэй Бласік]] — камандуючы ВПС, генэрал
* [[Уладзімеж Патасінскі]] — камандуючы войскамі адмысловага прызначэньня, генэрал
* [[Браніслаў Квяткоўскі]] — галава апэратыўнага камандваньня Войска Польскага, генэрал
* [[Казімеж Гілярскі]] — камандуючы гарнізонам Варшавы, брыгадны генэрал
* [[Станіслаў Камарніцкі]] — канцлер вайсковага ордэна Virtuti Militari, брыгадны генэрал
* [[Зьбігнеў Дэмбскі]] — чалец капітула вайсковага ордэна Virtuti Militari, падпалкоўнік

=== Прадстаўнікі Парлямэнту ===
[[Файл:2010 Polish Tu-154 crash-passengers list.pdf|міні|180пкс|Сьпіс загінулых]]

==== Дэпутаты ====
* [[Зьбігнеў Васэрман]]
* [[Веслаў Вода]]
* [[Эдвард Войтас]]
* [[Пшамыслаў Гасеўскі]]
* [[Гражына Генсіцкая]]
* [[Лешак Даптуля]]
* [[Гжэгаж Долняк]]
* [[Сабастыян Карпінюк]]
* [[Аляксандра Наталі-Сьвят]]
* [[Аркадыюш Рыбіцкі]]
* [[Яланта Шыманэк-Дэраш]]
* [[Ізабэла Яруга-Навацкая]]

==== Сэнатары ====
* [[Станіслаў Заяц]]
* [[Яніна Фэтлінская]]

=== Рэлігійныя дзеячы ===
* [[Тадэвуш Плоскі]] — палявы біскуп Войска Польскага, генэрал-маёр
* [[Мірон Хадакоўскі|Мірон (Хадакоўскі)]] — арцыбіскуп [[Польская Праваслаўная Царква|Польскай Праваслаўнай Царквы]], [[ардынары]] Войска Польскага, брыгадны генэрал
* [[Адам Пільх]] — эвангелічны палявы [[капэлян]], палкоўнік
* [[Ян Асінскі]] — палявы капэлян Войска Польскага, падпалкоўнік
* [[Зьдзіслаў Круль]] — капэлян варшаўскага аддзяленьня Аб’яднаньня Катынскіх сем’яў
* [[Анджэй Квасьнік]] — капэлян Фэдэрацыі Катынскіх сем’яў
* [[Раман Інджэйчык]] — капэлян прэзыдэнта Польшчы
* [[Рышард Румянэк]] — сьвятар, прафэсар, рэктар Унівэрсытэту імя Кардынала Стэфана Вышынскага

=== Грамадзкія дзеячы ===
* [[Стэфан Мэляк]] — старшыня [[Катынскі камітэт|Катынскага камітэту]]
* [[Анджэй Сарыуш-Скомпскі]] — старшыня [[Фэдэрацыя катынскіх сем’яў|Фэдэрацыі катынскіх сем’яў]]
* [[Бажэна Лоек]] — старшыня Польскага катынскага фонду

=== Іншыя чальцы дэлегацыі ===
* [[Славамір Скшыпэк]] — кіраўнік Нацыянальнага банку Польшчы
* [[Януш Каханоўскі]] — [[амбудсмэн]] Польшчы
* [[Пётар Нуроўскі]] — прэзыдэнт [[НАК Польшчы]]
* [[Януш Куртыка]] — кіраўнік Інстытуту нацыянальнай памяці
* [[Яана Агацкая-Індэцкая]] — кіраўнік Вярхоўнай адвакацкай рады
* [[Януш Закшэнскі]] — актор
* [[Ганна Валентыновіч]] — актывістка і заснавальніца прафсаюзу [[Салідарнасьць (прафсаюз)|«Салідарнасьць»]]
* [[Януш Крупскі]] — кіраўнік Упраўленьня па вэтэранах і рэпрэсаваных асобах

== Ушанаваньне памяці ў Беларусі ==
[[Файл:Ambasada 10.04.10 4.jpg|міні|299пкс|Ушанаваньне памяці ахвяраў авіякатастрофы самалёта польскага прэзыдэнта Леха Качынскага ля амбасады Польшчы ў Менску, 10 красавіка 2010]]
Прэзыдэнт [[Аляксандар Лукашэнка]] выказаў глыбокія спачуваньні<ref>[http://www.president.gov.by/by/press85307.html#doc Аляксандр Лукашэнка выказаў глыбокія спачуванні ў сувязі з авіякатастрофай у Смаленскай вобласці]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь: Паведамленьні прэс-службы, 10 красавіка 2010</ref>. Кіраўнік краіны таксама даручыў усім дзяржаўным сродкам масавай інфармацыі ў нядзелю, 18 красавіка, у сувязі з пахаваньнем прэзыдэнта Польшчы Леха Качынскага абмежаваць трансьляцыю забаўляльных праграм з 12 да 18 гадзін<ref>[http://www.president.gov.by/by/press85848.html#doc Аляксандр Лукашэнка даручыў усім дзяржаўным СМІ ў сувязі з пахаваньнем прэзыдэнта Польшчы Леха Качынскага абмежаваць трансьляцыю забаўляльных праграмаў]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь: Паведамленні прэс-службы, 16 красавіка 2010</ref>.

У наступныя пасьля трагедыі дні беларусы прыносілі кветкі й зьнічкі да польскай амбасады ў Менску, гарадзенскага і берасьцейскага кансулятаў, пакідалі запісы ў жалобных кнігах. Ускладаць кветкі прыходзілі палітыкі, гісторыкі, літаратары, артысты<ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=37220 Сотні беларусаў прыйшлі да польскай амбасады ў Мінску]{{Недаступная спасылка|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Наша Ніва]], 10 красавіка 2010</ref>. У [[Архікатэдральны касьцёл Імя Найсьвяцейшай Панны Марыі (Менск)|Катэдральным касьцёле]] ля алтару паставілі партрэт загінулага прэзыдэнта Качынскага. 11 красавіка арцыбіскуп [[Тадэвуш Кандрусевіч]] правёў памінальную імшу, на якой прысутнічаў намесьнік міністра замежных справаў Беларусі [[Валеры Варанецкі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=37235 Неабвешчаная жалоба — фотарэпартаж Юліі Дарашкевіч] // [[Наша Ніва]], 11 красавіка 2010</ref>. Службовыя асобы таксама дапамаглі палякам: спрасьцілі візавыя фармальнасьці для сваякоў загінуўшых<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=37256 Беларусам лічаць за лепшае не нагадваць, па кім гучыць звон] // [[Наша Ніва]], 12 красавіка 2010</ref>.

18 красавіка 2010 году ў менскім Архікатэдральным касьцёле Найсьвяцейшай Панны Марыі прайшла памінальная служба ў памяць ахвяраў. Цырымонію наведаў кіраўнік краіны Аляксандар Лукашэнка з сынам Мікалаем, якія запаліў ля партрэта Качынскага лямпаду. Ад прэзыдэнта быў таксама ўскладзены [[кошык]] з кветкамі<ref name="Лукашэнка ўшанаваў">[http://nn.by/?c=ar&i=37443 Лукашэнка ўшанаваў памяць Леха Качынскага, наведаўшы Катэдральны касьцёл у Менску] // [[Наша Ніва]], 18 красавіка 2010</ref>.

Беларускую дэлегацыю на жалобных мерапрыемствах у Польшчы ўзначаліў старшыня верхняй палаты беларускага парлямэнту [[Барыс Батура]]<ref name="Лукашэнка ўшанаваў"/>.

Памяць ахвяр катастрофы, у прыватнасьці прэзыдэнта Польшчы, яго жонкі, а таксама апошняга прэзыдэнта Польшчы ў выгнаньні ўшанавалі хвілінай маўчаньня ўдзельнікі 27-й сэсіі [[Рада БНР|Рады БНР]], якая адбылася 19 красавіка 2010 году ў [[Лёндан]]е<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=37466 Івонка Сурвіла пераабраная старшынёй Рады БНР] // [[Наша Ніва]], 19 красавіка 2010</ref>.

У сувязі з катастрофай, 18 красавіка 2010 году БТ паказала «[[Катынь (фільм)|Катынь]]» [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] ў [[беларуская мова|беларускім перакладзе]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=37435 Сёньня а 15:40 на БТ — «Катынь» Анджэя Вайды] // [[Наша Ніва]], 18 красавіка 2010</ref>.

== Фатаздымкі зь месца катастрофы ў Смаленску ==
<gallery>
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-01.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-02.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-03.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-04.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-05.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-06.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-07.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-08.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-09.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-10.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-11.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-12.jpg
Tu-154-crash-in-smolensk-20100410-13.jpg
</gallery>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.old.racyja.by/news/materyyaly/padzeya_dnya/26204.html Загінуў прэзідэнт Польшчы (абнаўляецца)]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}// [[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]. Дата апошняга абнаўленьня: 18 красавіка 2010
* Барыс Керзач, Алесь Астроўскі, Віталь Хромаў. Угледзімся ў туман вакол адной авіякатастрофы (часткі: [http://nashaziamlia.org/2010/04/26/3257/ 1], [http://nashaziamlia.org/2010/04/27/3264/ 2], [http://nashaziamlia.org/2010/05/01/3274/ 3], [http://nashaziamlia.org/2010/05/01/3281/ 4], [http://nashaziamlia.org/2010/05/04/3287/ 5], [http://nashaziamlia.org/2010/05/09/3293/ 6], [http://nashaziamlia.org/2010/05/11/3297/ 7], [http://nashaziamlia.org/2010/05/23/3307/ 8], [http://nashaziamlia.org/2010/05/27/3323/ 9], [http://nashaziamlia.org/2010/05/28/3331/ 10], [http://nashaziamlia.org/2010/05/30/3338/ 11], [http://nashaziamlia.org/2010/05/31/3343/ 12], [http://nashaziamlia.org/2010/06/03/3353/ 13], [http://nashaziamlia.org/2010/06/07/3358/ 14], [http://nashaziamlia.org/2010/07/03/3373/ 15], [http://nashaziamlia.org/2010/07/17/3383/ 16]) // Грамадазнаўчы сайт «Беларусь — наша зямля». Дата доступу: 13 чэрвеня 2010
* [http://www.se.pl/wydarzenia/kraj/lech-kaczynski-nie-zyje-kto-zginal-lista-pasazerow_136006.html Сьпіс загінулых]{{ref-pl}}
* [https://web.archive.org/web/20100428071956/http://smolensk.ws/blog/168.html Аматарскае расьсьледаваньне катастрофы жыхара Смаленска Сяргея Амеліна (фатаграфіі, дыяграмы, мапы)]{{ref-ru}}

[[Катэгорыя:Авіякатастрофы 2010 году]]
[[Катэгорыя:Авіякатастрофы Ту-154]]
[[Катэгорыя:Авіяцыя Польшчы]]
[[Катэгорыя:Падзеі 2010 году]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Польшчы]]
[[Катэгорыя:Расейскі дзяржаўны тэрарызм]]
[[Катэгорыя:Авіякатастрофы ў Расеі]]
[[Катэгорыя:Смаленская вобласьць]]