Прагляд крыніцы для Бітва пад Лясной

{{Бітва
|Назва           = Бітва пад Лясной
|Вайна           = [[Вялікая Паўночная вайна]] ([[1700]]—[[1721]])
|Выява           = Battle of Lesnaya.jpg
|Подпіс да выявы = Бітва пад Лясной. [[Жан Марк Нацье]] ([[1717]])
|Дата            = [[28 верасьня]] [[1708]]
|Месца           = [[Лясная (Магілёўская вобласьць)|Лясная]] (цяпер у [[Беларусь|Беларусі]])
|Вынік           = Перамога расейскага войска
|Войска1         = [[Швэцыя]]
|Войска2         = [[Расея]]
|Камандуючы1     = [[Адам Людвіг Левэнгаўпт]]
|Камандуючы2     = [[Пётар I]]
|Колькасьць1     = 12 500 — 16 000
|Колькасьць2     = 12 000 — 14 500
|Страты1         = 6500 забітых, 3000 параненых
|Страты2         = 1111 забітых, 2856 параненых
}}
{{Бітвы Вялікай Паўночнай вайны}}
'''Бі́тва пад Лясно́й''' — адна з самых значных і вырашальных падзеяў у гісторыі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]). Бітва адбылася [[28 верасьня]] [[1708]] году непадалёк ад беларускай вёскі [[Лясная (Магілёўская вобласьць)|Лясная]]. Расейскае войска было пад камандаваньнем цара [[Пётар I|Пятра I]] і фэльдмаршала [[Аляксандар Меншыкаў|Аляксандра Меншыкава]]. Швэдзкай арміяй камандаваў генэрал [[Адам Людвіг Левэнгаўпт]]. Перад пачаткам бітвы армія генэрала Левэнгаўпта налічвала 5500 ваяроў [[інфантэрыя|інфантэрыі]] і 3000 [[кавалерыя|кавалерыі]], моц расейскага войска складала 4830 ваяроў інфантэрыі (10 батальёнаў) і 6795 ваяроў кавалерыі.

== Бітва ==
[[Файл:Peter der-Grosse 1838.jpg|міні|140пкс|зьлева|Пётар I]]
Генэрал Адам Людвіг Левэнгаўпт камандаваў адной з самых выдатных швэдзкіх вайсковых частак, якая ў той час кватаравала пад [[Рыга]]й. Улетку 1708 году войска Левэнгаўпта вырушыла з Рыгі, каб злучыцца з галоўнай арміяй [[Карл XII|Карла&nbsp;XII]].

Армія Карла XII таксама чакала ад Левэнгаўпта зброю, харчаваньне і вайсковую амуніцыю, плянуючы пасьля дапамогі працягнуць паход на [[Масква|Маскву]]. Але падрыхтоўка Левэнгаўпта зацягнулася, і Карл XII вырашыў адправіцца тым часам з паходам на [[Украіна|Ўкраіну]]. [[15 верасьня]] 1708 году рушыла ў паход галоўная армія швэдаў. Армія Левэнгаўпта знаходзілася пры гэтым усяго каля сотні кілямэтраў ад Карлавага войска.

Расейскія военачальнікі вырашылі скарыстацца гэтым становішчам, і Пётар I аддаў прыказ ісьці ў наступ на армію Левэнгаўпта, вырашыўшы не дазволіць швэдзкай арміі злучыцца з галоўнай часткай войскаў Карла XII. Неабходна было сьпяшацца, каб не дапусьціць пераправы корпусу генэрала Левэнгаўпта на другі бераг ракі [[Сож]]. Такі паварот дзеяньняў не застаў Левэнгаўпта зьнянацку; генэрал спыніў сваё войска і загадаў рыхтавацца да бітвы. Нечакана ў дзень бітвы ў другой палове дня пачаўся моцны сьнегапад, што было вельмі неспрыяльна для непадрыхтаванага да такой зьмены швэдзкага войска. Швэды былі дэзарыентаваны, Левэнгаўпт аддаў загад адступаць, а таксама паліць і зьнішчаць зброю, харчаваньне і ваенную амуніцыю, якія прызначаліся для арміі Карла.

[[Файл:Adam Ludvig Lewenhaupt.jpg|міні|140пкс|Адам Людвіг Лэвэнгаўпт]]

Левэнгаўпт аддаў загад свайму корпусу імкліва і непрыкметна пад пакровам ночы ўцякаць празь лес да Прапойску (назва цяперашняга беларускага гораду [[Слаўгарад]] да [[1945]] году). Калі ранкам наступнага дня высьветлілася, што войска Левэнгаўпта на месцы ўчорашняга бівака няма, Пётар I кінуў наўздагон атрад [[драгун]]аў, якіх узначальваў генэрал-лейтэнант [[Пфлюг]]. Драгунамі Пфлюга было пасечана каля пяцісот швэдаў і захоплена ўсё тое, што Левэнгаўпт не пасьпеў патапіць у рацэ Сож: зброю і амуніцыю схавалі пад сабой воды ракі. Да галоўнага стану Карла здолела дабрацца ўсяго 6.503 салдаты корпуса Левэнгаўпта, армія швэдзкага караля засталася без правіянту і бяз страчанай у бітве пад Лясной зброі. Таксама не дасталася швэдзкаму каралю зброя і багатыя запасы правіянту ад гетмана [[Мазепа|Мазепы]], таму што даведаўшыся пра нечаканую здраду Мазепы і яго войска, Пётар загадаў спаліць стан гетмана ў [[Батурын]]е.

== Страты і вынікі ==
У бітве пад Лясной загінула больш за 6500 швэдаў, каля 3000 былі паранены. Страты на баку расейскай арміі склалі 1111 чалавек забітымі і 2856 чалавек параненымі. Зьнішчэньне корпусу Адама Левэнгаўпта значна паслабіла пазыцыі Карла ХII і ўзьняло дух расейскай арміі, бо гэта была перамога над самым моцным корпусам швэдаў, які цягам дзевяці гадоў лічыўся непераможным. Бітва пад Лясной таксама стала канцом перавагі [[Швэцыя|Швэцыі]] на поўдні [[Эўропа|Эўропы]].

Паводле Пятра I, бітва пад Лясной — «маці [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітвы]]», якая адбылася роўна дзевяцьцю месяцамі пазьней.

== Бітва пад Лясной у культуры і мастацтве ==
У [[1717]] годзе францускі мастак [[Жан Марк Нацье]] напісаў палатно «Бітва пад Лясной», якое замовіў яму Пётар I.

У гонар 200-годзьдзя перамогі над арміяй швэдаў непадалёку ад вёскі Лясная быў узьведзены мэмарыял, які стварыў скульптар А. Обэр.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/historia/sahanovicz/narysy/10.htm Паміж Швецыяй і Расіяй]
* [http://vial.jean.free.fr/new_npi/revues_npi/28_2002/npi_2802/28_odb_sw_1708.htm The Corps of the General Lewenhaupt at the battle of Lesnaya, 28 & 29 September 1708]

[[Катэгорыя:Бітвы Вялікай Паўночнай вайны|Лясная]]