Прагляд крыніцы для Бітва на Марне (1914)

{{Бітва
|Назва           = Бітва на Марне (1914)
|Вайна           = [[Першая Сусьветная вайна]]
|Выява           =  Battle of the Marne - Map.jpg|300px
|Подпіс да выявы = 
|Дата            = 5—12 верасьня 1914
|Месца           = рака [[Марна (рака)|Марна]] каля [[Парыж]]у
|Вынік           = стратэгічная перамога саюзьнікаў
|Войска1         = {{Сьцягафікацыя|Францыя}}<br />{{Сьцягафікацыя|Вялікабрытанія}}
|Войска2         = {{Сьцягафікацыя|Нямецкая імпэрыя}}
|Камандуючы1     = {{Сьцяг|Францыя}} [[Жазэф Жофр]]<br />{{Сьцяг|Вялікабрытанія}} [[Джон Фрэнч]]
|Камандуючы2     = {{Сьцяг|Нямецкая імпэрыя}}[[Гэльмут Мольтке]],<br />{{Сьцяг|Нямецкая імпэрыя}}[[Карл фон Бюлаў]],<br />{{Сьцяг|Нямецкая імпэрыя}}[[Аляксандар фон Клюк]]
|Колькасьць1     = 1 071 000
|Колькасьць2     = 1 485 000
|Страты1         = ''' 263 000''':<br />Францыя — 250 000 (80 000 забітымі),
Вялікая Брытанія — 13 000 (1700 забітымі)
|Страты2         = '''250 000'''
}}

'''Бі́тва на Ма́рне''' (''цуд на Марне'', ''1-я Бітва на Марне''; 5 верасьня — 12 верасьня 1914) — вялікая бітва між нямецкімі й англа-францускімі войскамі на рацэ [[Марна (рака)|Марна]] пад час [[Першая сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайны]], якая скончылася паразай немцаў. У выніку бітвы быў сарваны плян наступу нямецкацй арміі, які арыентаваўся на хуткую перамогу на Заходнім фронце і вывад [[Францыя|Францыі]] з вайны.

Пасьля няўдалых для [[Антанта|Антанты]] прыгранічных баёў, паразы ў спробе стрымаць правае крыло нямецкай арміі на рэках Сома і Ольса, француска-ангельскія войскі адышлі за раку Марна на ўсход ад [[Парыж]]у, у раён, дзе канцэнтравалася новая 6-я Армія ген. Дж. Майноўры. Пад час сутычак з адыходзячым праціўнікам нямецкія 1 і 2 Арміі 30—31 жніўня вымушаны былі зьмяніць кірунак наступу і апынуліся не на захадзе, а на ўсходзе ад [[Парыж]]у.

4 верасьня францускі камандуючы ген. [[Жазэф Жофр]] загадаў ударыць у правае крыло нямецкіх войскаў сіламі брытанскай арміі ды 5 і 6 францускай арміі. Нямецкае камандаваньне (камандзір штабу [[Гэльмут Мольтке]]) дырэктываю ад 4 верасьня паставіла заданьне стварыць абарончы фронт сіламі 1 і 2 Арміі з мэтаю адбіцьця ўдару з захаду (ад Парыжу) і працягу наступальнай апэрацыі на поўдні і паўднёвым усходзе сіламі 3, 4 і 5 Армій. Але 3 верасьня 1 нямецкая армія перайшла Марну і вышла на згрупаваньне 2 Арміі, прымушаючы яе да перагрупаваньня на Ўсход, у выніку чаго між рэкамі Марна і Ольсе застаўся толькі адзін корпус кавалерыі. На пачатку верасьня адносіна сіл на фронце ад [[Парыж]]у да [[Вэрдэн]]у зьмяніўся на карысьць войск Антанты (56 дывізій пяхоты і 10 дывізіяў кавалерыі, 1082 тыс. жаўнераў, 2816 лёгкіх і 184 цяжкіх гармат), супраць нямецкіх (44 дывізіі пяхоты і 7 дывізіяў кавалерыі, 900 тыс. жаўнераў, 2928 лёгкіх і 436 цяжкіх гармат), пры гэтым на захадоднім аддрэзку фронту перавага была двукратная, бо французы ўзмацнілі сваё левае крыло, а немцы 26 жніўня зьнялі два корпусы з 2 і 3 армій з мэтаю перавозу іх ва [[Усходняя Прусія|Ўсходнюю Прусію]].

5 верасьня на рацэ Урк пачаліся баі на адцінку 6 францускай арміі, а 6 верасьня француска-ангельскія войскі перайшлі ў контратаку на цэлым фронце да Вэрдэна. Камандуючы 1 нямецкай арміі гэн. [[Аляксандар фон Клюк]] вымушаны быў 6—8 верасьня перакідваць усе свае сілы з ракі Марны на раку Ўрк з мэтаю затрымаць францускае войска. У выніку між 1 ды 2 нямецкімі арміямі паўстаў разрыў шырынёю 35—40 км, у які ўварвалася 5 француская армія і брытанская армія. Нямецкае камандаваньне страціла кіраўніцтва войскам. Цяжкая сытуацыя на фронце 2 нямецкай арміі пагражала ёй акружэньнем і прымусіла яе камандуючага гэн. [[Карл фон Бюлаў|Карла фон Бюлава]] прыняць рашэньне 9 верасьня аб адыходзе яе правага крыла. Гэта прывяло, нягледзячы на наступ 9 верасьня 1, 3 і 4 армій, да адыходу 1 Арміі, а потым і іншых нямецкіх армій, што 10 верасьня было зацьверджана нямецкім камандаваньнем. Да 12 верасьня нямецкія войскі адцягнуліся на 65 км за раку Эна на лініі на ўсход ад мястэчка [[Рэймс]].

15 верасьня, згодна з дырэктывай ген. [[Жазэф Жофр|Жазэфа Жофр]]а, наступ быў затрыманы. Параза нямецкіх войскаў над ракою Марнаю прывяло да паразы нямецкага стратэгічнага пляну хуткай вайны на заходнім фронце.

Праз два месяцы зацятай барацьбы фронт усталяваўся ўздоўж падвойнай лініі акопаў, падзяляючы Францыю ад [[Швайцарыя|Швайцарыі]] да каналу [[Ля Манш]].

Бітва прызнана 17-тай пераломнай бітвай у гісторыі сьвету.

Другая [[Бітва на Марне (1918)|бітва на Марне]] адбылася ў ліпені 1918.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Battle of the Marne (1914)}}

[[Катэгорыя:Бітвы Першай сусьветнай вайны|Марна, 1914]]