Прагляд крыніцы для Балота

[[Файл:Elnia road 2018.jpg|значак|279x279пкс|Памост на [[Ельня (балота)|Ельні]] - найбуйнейшым верхавым балоце ў [[Беларусь|Беларусі]], адным з найбуйнейшых у [[Эўропа|Эўропе]]]]
'''Бало́та''' — залішне ўвільготнены кавалак зямлі, які парос спэцыфічнай балотнай [[расьліннасьць|расьліннасьцю]].<ref name="enc">А. П. Підоплічка. Балота // {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|1к}} — С. 222</ref>

Утвараецца праз забалочваньне глебы і зарастаньне [[вадаём]]аў. У балоце звычайна адбываецца назапашваньне расьлінных рэшткаў, якія часткова падгнілі, і ўтварэньне [[торф]]у.

== Распаўсюджанасьць ==
Балоты найбольш сканцэнтраваныя ў лясной зоне [[Паўночнае паўшар’е|Паўночнай часткі паўшар’я]] Зямлі. У межах [[Эўразія|Эўразіі]] пашыраныя на поўдні [[Эўропа|Эўропы]], на [[Палесьсе|Палесьсі]], у [[Заходняя Сыбір|Заходняй Сыбіры]] і на [[Камчатка|Камчатцы]]<ref name="enc"/>. На тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] найбольшыя балоты разьмешчаныя ў [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]: [[Выганашчанскае балота]], [[Паддубічы]], [[Вялікі лес]], [[Аброўскае балота]] і [[Хольча]]. Паводле асаблівасьцяў разьвіцьця й торфаўтварэньня ў Беларусі вылучаюць 5 тарфяных краёў.<ref name="enc"/>[[Файл:Morava swamp.jpg|значак|279x279px|Балота каля ракі [[Морава|Маравы]]]]
== Тыпы ==
* У залежнасьці ад мінэральнага жыўленьня: вярховыя ([[Полацкая нізіна]], [[Друць-Бярэзінскае міжрэчча]]) — у месцах, дзе пераважае беднае атмасфэрнае жыўленьне; пераходныя; нізінныя ([[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] й большая частка Берасьцейскай вобласьцяў) — разьвіваюцца ў месцах зь перавагай глебавага жыўленьня.
* Паводле тыпу расьліннасьці: лясныя, хмырэзьнікавыя, травяныя і мохавыя.
* Паводле мікра[[рэльеф]]у: далінныя, поймавыя (поплаўныя), сьхілавыя і водападзельныя.

== Жывёлы, птушкі й расьліны ==
[[Файл:Старица реки Оршицы. Oxbow river Orshitsy. - panoramio.jpg|значак|279x279пкс|Старарэчча Аршыцы, якое зарастае воднай расьліннасьцю]]
У расьліннасьці залежна ад тыпу балотаў пашыраны эў-, мэза-, і [[алігатрофныя расьліны]]. У жывёльнім сьвеце пераважаюць балотныя птушкі, месцамі трапляюцца ахоўныя ([[белыя курапаткі]], [[шэрыя журавы]]).

== У паданьнях ==
Касмаганічная сымболіка балота зьвязана і зь яго рэальнымі ўласьцівасьцямі — гэта беспарадкавая сумесь зямлі й вады, першасных элемэнтаў, зь якіх утвараўся будучы Космас. Таму балоты — улюбёныя месцы бытаваньня розных нячысьцікаў, якія пераймаюць функцыі антаганістаў бога ў акце стварэньня<ref>Л. Дучыц, У. Лобач, С. Санько. Балота // {{Літаратура/Беларуская міталёгія: Энцыкляпэдычны слоўнік (Менск, 2004)|к}} — С. 41—42</ref>.

== Гаспадарчае значэньне ==
Нявысушаныя нізінныя балоты выкарыстоўваюцца ў якасьці прыродных сенажацяў. Асушаныя балоты выкарыстоўваюцца пад травы, гародніну, [[збожжа]]выя, тэхнічныя й сіласныя расьліны, для здабычы торфу. На Беларусі тарфяныя балоты займаюць 2,5 мільёну [[гектар]]аў з запасам торфу-сырцу 31,3 мільярду кубічных мэтраў<ref name="enc"/>.

== Беларусь ==
На 2021 год беларускія балоты ўтрымлівалі 7 млрд [[Кубамэтар|кубамэтраў]] прэснай вады, чым спрыялі ўстойліваму водазабесьпячэньню [[Рэкі Беларусі|рэк]] і [[Азёры Беларусі|азёр Беларусі]]. Расьлінны сьвет балотаў штогод спажываў каля 900 000 тонаў [[Вуглякіслы газ|вуглякіслага газу]], які такім чынам выводзілі з [[Атмасфэра|атмасфэры]]. Таксама на балотах зьбіралі звыш 10 000 тонаў [[Журавіны|журавінаў]] за год. Балотныя [[тарфянік]]і ўтрымлівалі каля 500 млн тонаў [[вуглярод]]у, бо [[торф]] на 50 % складаецца зь яго. У Беларусі дзейнічаў Закон «Аб ахове і выкарыстаньні тарфянікаў», бо асушаныя балоты замест паглынаньня распыляюць вуглярод. На балотах пражывала звыш 40 % відаў [[Птушкі|птушак]] Беларусі, 35 % відаў [[Вусякі|вусякоў]] і звыш 15 % відаў дзікарослых [[расьліна]]ў, занесеных у [[Чырвоная кніга Беларусі|Чырвоную кнігу Беларусі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Балоты Беларусі: захаваньне і аднаўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/baloty-belarusi-zahavanne-i-adnaulenne-15509/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=24 лістапада 2021|дата доступу=26 лістапада 2021}}</ref>.

На вялікіх балотных прасторах утвораныя [[прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі]]:
* водныя [[заказьнікі Беларусі]]: [[Выганашчанскае балота]], [[Ельня]], [[Заазер’е (заказьнік)|Заазер’е]] і [[Дзікае балота]];
* Батанічныя заказьнікі лекавых расьлінаў: [[Стубла]], [[Кішкава]] ў [[Дарагічынскі раён|Дарагічынскім раёне]], Урочышча Востраў у [[Гарадзенскі раён|Гарадзенскім раёне]], у складзе [[Міхалінска-Бярозаўскі заказьнік|Міхалінска-Бярозаўскага заказьніка]], у складзе [[Радастаўскі заказьнік|Радастаўскага заказьніка]] і ў складзе [[Гожаўскі заказьнік|Гожаўскага заказьніка]];
* заказьнікі-журавіньнікі: [[Борскі заказьнік|Борскі]], [[Букчанскі заказьнік|Букчанскі]] і [[Юхавіцкі заказьнік|Юхавіцкі]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Біёмы}}

[[Катэгорыя:Балоты| ]]
[[Катэгорыя:Прырода]]
[[Катэгорыя:Лясная гаспадарка]]